Doako laguntza juridikoa eskatu du emakume dibortziatu batek, senar ohiak hilero ordaindu beharko lizkiokeen semearen pentsioa eta hipotekaren zatia ez dizkiola ordaintzen salatzeko. Senar ohiaren pentsioa eta hipoteka zatia –jasotzen ez dituenak– gehituta, ordea, administrazioak erabaki du diru nahikoa baduela eta ez dela doako zerbitzuak eskatzeko baremoetan sartzen. Kasu erreala da eta APAJ Laguntza Juridikorako Elkartera jo du emakume horrek, administrazioan agerikoak diren akatsak ikusita.
Batetik, epaitegitik igaroko diren auzietan baino ez da onartzen doako laguntza juridikoa jasotzeko aukera. Hala, istripu baten erreklamazioa egin nahi badiozu aseguruari, edo telefono konpainiarekin, bankuarekin, enpresarekin, maizterrarekin arazoren bat baldin baduzu eta epaitegira jo gabe abokatua behar baduzu, ezingo duzu doan eskatu. Krisi garaian asko ugaritu diren kasuotarako, ez dago laguntzarik.
Bestetik, doako zerbitzua lortzeko baldintzak ez dira egokiak, datu hutsetan oinarrituz diru-sarrerak baino ez dituztelako begiratzen, eta ez egoera erreala. Demagun Anak 1.300 euro kobratzen dituela hilean, baina senarra langabezian duela, alaba bat dutela eta hipoteka, argindarra, jatekoa… ordaindu beharra. Bada, ez lukete izango doako zerbitzurako aukerarik, soldata baino ez delako kontuan hartzen. Espainiako Estatuaren legea jarraitzen duen Hego Euskal Herriko araudiaren arabera, pertsona bakarrak 1.000 euro gordin inguru baino gehiagoko diru-sarrerak baldin baditu, ez du laguntza hori eskatzerik (900 bat euro garbi); hiru lagunek osatutako familian, denen artean 1.300 euro gordin kobratuz gero jada ez dute laguntza jasotzerik; eta lau lagun edo gehiagoko familian, 1.600 euro gordinekoa eurokoa da muga.
“Zerbitzu juridikorik lortu ezin duen jende asko dago, baliabide gutxi izanagatik ez delako doako laguntzaren baldintzetan sartzen, baina era berean ez duelako nahikoa dirurik zerbitzu horiek ordaintzeko –dio Asier Iglesias APAJ elkarteko presidenteak–. Edo oso txiroa edo oso aberatsa izan behar duzu justizia zerbitzuez baliatzeko, eta hilabete bukaerara iristeko zailtasunak dituen langile arrunta justiziatik at geratzen da. Azken finean, justizia ez da merkea, abokatua ordaindu behar duzu, epaitegira joz gero baita prokuradorea ere eta horri gehitu behar zaizkio Espainiako Gobernuak ezarri dituen tasak, prozesu gehienengatik zerga batzuk ordaindu behar baititu orain herritarrak”. Jende horri guztiari justiziara ailegatzen lagunduko zion ekimen sozialik ez zegoela ikusita jaio da APAJ.
Irizpide egokiagoak, aholkularitza eta abokatu sarea
Irabazi asmorik gabeko ekimena da APAJ, unibertsitatean eta unibertsitatearen bidez ezagututako jendeak bultzatua. Asier Iglesiasek karrera amaitu berri du eta Mari Grande elkarteko diruzainari eta Ane Elorriaga idazkariari hilabete batzuk baino ez zaizkie falta. Abuztuan erregistratu zuten elkartea eta abokatu eta prokuradore sarea osatzen dihardute.
Bi motatako kasuak dituzte. Alde batetik, epaitegira joatea eskatzen ez duen aholkularitza juridiko bila datorkie jendea. Hurbiltzen denak bere egoera ekonomikoa jakinarazten badie, ez dute azterketa sakonagorik egiten eta taldeko hiru kide bultzatzaileen esku geratzen da aholkularitza. “Kasu horiek ez dute kosturik, gure denbora baino ez dute eskatzen, eta guk ez dugu ezertxo ere kobratzen”, azaldu digu Iglesiasek. Gizarte laguntzak eskatzeko izapideak, banku eta erakunde finantzarioekin pilatutako zorrak… Epaitegirik behar ez duen aholkularitza da eskaera ohikoena. “Jendeak gai juridikoetan oro har duen kultura gabezia baliatzen dute zenbaitetan banku eta enpresek, bezeroak epeak ez betetzea edo zer egin ez jakitea, eta nomina enbargatuta bukatu dezake herritarrak, 2.000 euro baino gutxiagoko zor batengatik”, dio presidenteak.
Auziak epaitegietara jotzea eskatzen duenean, tartean gastuak daudenez, arreta handiagoa jartzen dute APAJeko kideek: doako laguntza juridikoak kasua atzera bota duela ziurtatzen dute lehenik eta egoera erreala baloratzen dute ondoren, sarrera eta gastu ekonomikoak. Horretan oinarrituta ikusten dute ea abokatu bat ordaintzeko aukerarik duen, eta ezezkoan, elkartearekin lan egiten duen abokatu bazkideetako batekin jartzen dute harremanetan, auzia doan eraman diezaion. Zerbitzua eskaintzeko prest dagoen abokatu eta prokuradore sare horri ordainsari sinbolikoa ematen dio elkarteak, gutxieneko gastuak kitatzeko (bidaiak, telefonoa eta abar). Hortaz, bigarren motako kasu hauei erantzun ahal izatea neurri batean elkartearen funtsen menpe dagoela adierazi digu Iglesiasek.
Hiru bazkide mota ditu APAJek. Bazkide boluntarioak ez du dirurik jartzen eta nahi duen moduan lagundu dezake, adibidez elkarteak antolatutako ekimenetan parte hartuz; bazkide arruntak 10 euro ordaintzen ditu hilean eta asanbladatan parte hartzeko eta erabakiak hartzeko eskubidea dauka; eta bazkide abokatuak, elkarteak onarturiko kasuetan lan egiteaz gain, 20 euro ordaintzen ditu hilean eta asanbladetan parte hartu eta erabakiak har ditzake. Herritarren edozein dohaintza ekonomiko eta ekarpen ere ongietorria dela nabarmendu du Iglesiasek:
asociacionapaj.org webgunean aurkituko duzu informazio osatua. Aurten, gainera, instituzioen diru-laguntzetara aurkezteko asmoa dute.
Legea aldatzea xede
Mugituak izaten ari dira hastapenak, laguntza eskaera ugari izaten ari dira eta hainbat elkarte hartzen dituen eraikin batean lokala izango dute laster, Donostian. “Abokatu gutxi batzuen aldetik kritikaren bat izan dugu –aitortu digu Iglesiasek–, bezeroak kentzen ari gintzaizkiela-eta, baina guk azaldu genien artatzen ditugunak inoiz ezingo lituzketela euren zerbitzuak ordaindu, ez garela lehia haientzat, eta gainera, eskubide batez ari garela hitz egiten, defendatzeko eskubideaz, eta hori halako kritiken gainetik dagoela”.
Eskubide hori, dena den, botere publikoak bermatu beharko lukeela garbi du APAJeko presidenteak: “Epe luzera gure helburuetako bat da mugimenduren bat sortzea arazoa ikusarazi eta salatzeaz gain, doako laguntza juridikoa lortu ahal izateko bide berriak aldarrikatzeko edo legearen irizpideak alda daitezen eskatzeko, gaur egun gertatzen dena gerta ez dadin”.
