Dultzeak, marmeladak, konfiturak, jeleak, ardoak, muztioak, gatzunak, gesalak, lehortuak, likoreak, uxualak, ratafiak, ozpinkiak, tomate saltsak, piper erreak, maria bainuak... Zer ez da kontserba ontzietarako prestatzen urte sasoi honetan? Hori da udazkenaren usaina. Hori, eta perretxikoena...
Usain horietan nabil, espaloietatik urrun. Nire agendako urteroko jai nagusietako batean izana naiz Baztango Arizkunen. Han dago, daukate, darabilte XVII. mendeko sagardo dolarea, Gamioxarrekoa. Munduan bakarra. Bailarako gazteek berritua, sagar-patsaren eta kirikoketa musikaren usainez urtero bustitzen dutena. Ikaragarrizko lana egiten ari dira: bertako barietateak, sagarrari eta sagardoari lotutako hizkuntza, dolare-etxeen errolda, sagardogintza bera... Txapela kentzeko modukoa.
Usain horietara jende asko biltzen da. Han, bateko eta besteko lan horien zaleek topo egin eta elkar ezagutzen dugu. Arotzak, musikariak, sagardogileak, errotariak, historialariak, hizkuntzalariak, baserritarrak... Espaloi artean gero eta bakanagoa den jendea horrelakoetan gozo sentitzen da. Sekula urardotzen ez diren adiskidantzak, sekulako lagunak lotzen dira hor.
Gozotasun horren epelean Erratzuko Azkarate auzoko Idaborroako Pedro Joakin ezagutu dut eta bere bidez, Eugenia, Nagore eta Harkaitz. Hitz-erdirako, sagardoa egiten dutela, gero pitarra ere egiten dutela, ondoren muztioa ere ontziratzen dutela... Urte osorako nahikoa edari sortzen dute. Dolareko eta barrikako zalantza batzuk gora-behera, biharamunean ezagutu dut bere etxea. Arizkungo Otsondoko Ikatzateako bordan, bere jaiotetxean ikasitako pitargintzaz aritu zaigu Pedro, eta milaka urte atzerako bidaia egin dut. Gamioxarreko dolare barrokoa eraiki zuen XVII. mendetik aise atzera. Pitarra sagardo on guztien amandrea da. Hona pitarra egiteko bidea: sagarrak banaka-banaka mazoaz jo, aho karratu zabaleko barrika bete eta zirrikituak urez osatu. Aste pare batera edaten asteko moduko pitarra izango da, pitxarretik eztarrira. Ez dolarerik ez botilarik ez zen garaiko beste aztarna bat ere bai, Pedroren ahotsean: sagarra nahikoan zenean, mehe-mehe xerratu, “hostia baino lodixeago”, eta oihalen gainean eguzkitara zabaldu, ongi lehortutakoan zakutan jaso eta gero neguan nahi ahala berriz pitarra egiteko aukera. Neolitoko euskal sagardogintza bizirik
Egunak gauari gaina hartzen dio udaberriko ekinozioarekin. Aurten martxoaren 20an gertatu da, 22:59an, udaberriaren atea irekiz. Eki aurrizkiak gauza bera esan nahi du. Ordura arte gaua luzeagoa zen. Egun hartan egunak eta gauak hamabina ordu izan zituzten. Ordutik eguna... [+]
Eguraldia aspaldian dugu hizpidean jarria; klimarena, ordea, berri samarra da. Klima aldaketa zer den argitu behar handirik ez dago. Paisaia zer den azaltzea bai, horren premia gorriagoa da. Puri-purian dago klimaren aldaketaz hitzaldi, mahai inguru edota nazioarteko... [+]
Fruituak bildu eta dolarerako bidean jartzeko sasoia da. Udarea (Pyrus communis), sagarra (Malus x domestica), mahatsa (Vitis vinifera)... Bide motz eta azkarra dirudi baina makina bat itzulinguru eta hauen saihesbide landu behar dira fruitua muztio eta muztioa edari alkoholdun... [+]
Euskal Herrian nekazaritza etengabeko kolonizazioaren historia da. Toki guztietan bezala. Lehen lantzen ez zen lurra lugorritu; lehen ereiten ez zen uzta erein; lehen jaten ez zena gozatu. Dena beste nonbaitetik ekarria. Historia horietako asko idatzi dituzte nonahi laboreek;... [+]
Laboreekin egiten diren ardoetara itzuliz, ezker-aihena (Humulus lupulus) kontserbatzaile eta dasta mikatzaren eransle dute. Laboreak eta ezker-aihena uztartzeak makina bat zurrustada gozo sortua du, kurka-kurka, batik bat garagardoaren herrialdeetan. Lagun batek azaldu berri... [+]
Gure etxean ezker-aihena izenarekin ezagutu genuen (Humulus lupulus). Izan ere, makina bat ezker-aihen landu da gure herriko errioaren erriberatan, garagardogintza hedatu zenarekin batera. Otsaihena, zerbeza-lorea, zerbeza-landarea, bier-belarra eta ezker-belarra ere deitzen... [+]
Udaberriak ekarri dit gaia sudurraren aurrera. New Yorkeko ikerketa gune desberdinetan lan egiten zuten C. Bushdid, M. O. Magnasco, L.B. Vosshall eta A. Keller zientzialariek 2014ko martxoan “Science Magazine” sonatuan argitaratu zuten artikulu batek zalaparta polita... [+]
Urte arteko egun xelebreak amaitu dira, lurretik sortutakoetatik jan eta edan batean osatzen diren egunak. Hobebeharrez, onenetik onenera janedan ere. Ustez. Kaba eta xanpain botila astunak erraz dantzatzen dira. Gaur egun askotarikoak badira ere eskuera, lehen beste upeleko... [+]
Egin du izotzak berea: azioa, txarkeria. Aspaldian ikusi gabeko izotz zuri galantak izan ditugu apirilaren bukaeran. Sator-lana baina agerian, inongo lotsarik gabe: azerikeria. Ikaragarria bota du Euskal Herriaren hegoaldean.
Mila gau eta bat gehiago ipuin sortaren antzera, azken 22 urteetako mila artikulu eta bat gehiago hauen kontakizuna aitaren batean igaro zait. Txoko honetan Gerezi sasoi aparta izenburua zuen lehen artikulu xinple hura idatzi zuen umemoko hari, Persiako ipuin sorta horretako Nur... [+]
Maiatz ederrari ekin diogu. Konturatzerako bero sapa azaleratzen diguten urteko egun luzeenetan gara. Urteko gau motzenak izango dira orduan, baina ikuskizun paregabea eskaintzen dutenak. Ez naiz ari jai txolinenei adarrak ipintzen dizkieten su-festa zalapartatsuez. Isilagoak... [+]
Uhaga edo ponpa izugarriak dira landareak. Zuhaitz handiak, zer esanik ez. Metro eta erdiko gerribuelta duen pago (Fagus sylvatica) batek egunero 400 litro ur behar ditu metabolismoari eusteko. 400 litro ur aurkitu behar ditu non edo han; sustraije ikaragarria garatzen du ur... [+]
Estimatzeko intentzio osoarekin sagardo botila bat ireki, edalontzia sudurrera hurreratu eta botila itxita izan duen tortotxaren usaina hartzea, horixe infernua!
Sekulakoa iruditzen zait aurtengo negua jo eta eskaintzen ari zaigun kolore sinfonia. Eguraldi xelebreagatik ote? Epel gozotik izotzera; lehorte punttutik uholdeetara. Ala neroni nabil halatsu, eta aurten begi berriak ditut...
Kosmopolita da getozka, Portulaca oleracea. Munduan barrena hara eta hona hedatu dugu, jakinaren gainean edo azpian, eta toki askotan ondo bizi da. Noranahitarra da, eta edonon nonahikoa. Dakigun guztia bezala, ez dakigu oso ondo nongoa den. Landareez ari garenean, ikaragarrizko... [+]