Amayak
Zenbat ustezko amaiera ez ote dizkigute iragarri eta berau iritsi ostean esan diegu geure buruei: “Hau al zen guztia?”. Jose Luisek aipatu ditu zenbait. Gogoan dut nik ere Paco Rabanneren hura, Nostradamusen profezien ildotik munduaren amaieraren berri eman zuenekoa XX. mendearen hondarrean. Haren arabera, 1999ko abuztuan akaberara emango zen gure mundu maskala, milurteko azkeneko eguzki-eklipsearen ondotik Mir espazio-ontzia Parisen eroriko zelako. Erritoari jarraiki ezarri nintzen Muy Interesantek –edo Geo ote zen? edo Quo?– banatutako betaurreko bereziak ipinita eguzkiari begira ene hamabost urteekin, aski eszeptiko ordurako, pentsatzen domaia litzatekeela adin nagusikoa izatera ez iristea, adinarekin omen zetozen gisa guztietako plazer zein esperientziak galtzea (sic). Mundua deritzanak aurrera egin zuen, ordea, ni heldutasunaren mundu miresgarrira igaro nintzen urte gutxi batzuen ostean, eta esaldien ondoren sic ipintzen ikasi nuen.
Zinemaren beraren akaberaz ere ez da berba gutxi egin, edo zinemak berak akabatuko omen zuenaren –nobelagintza, esaterako– inguruan. Ezagun da, telebistaren zabalkundeak zinema-aretoak hustuko omen zituen. Dudarik gabe, ezin esan urteen poderioz gauzak aldatu ez direnik. Donostiako Principe zaharraren oroitzapen lausoa dut, areto handi eta dotore harena, multizine bihurtu aurrekoa. Edo La señora Doubtfire ikusi nuen Savoya Gros auzoan edo Amaya zinema Getaria kalean, biak ere desagertuak 90. hamarkadan. Baina ez dakit zertan ari naizen, zeren ttakunak antinostalgikoa izan behar zuen eta horrela bide aski okerretik bainabil. Ez baitira izan zinema-aretoenak aldaketa bakarrak. Hor nonbait entzun nuenez, behialako Hollywoodeko zinema klasikoak betetzen zuen funtzioa telebistarako fikziozko sail arrakastatsuek betetzen dute gaur egun. Auskalo, baina egia da David Fincherek zioena berrikitan, alegia, egun ez dagoela iraganeko zinema-estreinaldietarako grina larri hori. Prefosta, ez dira alferrik igaro Internet eta deskargak.
Nobela lurperatu izan dutenak zientoka izan dira halaber. Tom Wolfek abiatutako eztabaida da ezagunetakoa, zeinetan kazetaritza berria izeneko “mugimenduak” nobela hilko zuela aldarrikatu baitzuen. Jakina, bere burua kazetaritza berri horretan kokatu zuen; ez zitzaion gaizki atera jokaldia, arrakasta eta dirua, biak etorri baitzitzaizkion tonaka. Hori bai, denborak ematen digun distantziaz bere iragarpenak txiste itxura hartzen du gehiago, gaur egun aski garbi baitago nobela hilik bada ez dela kazetaritza berriagatik izan, alafede.
Iragarpen apokaliptiko horien atzean, sarritan, nartzisismoa ezkutatzen da nahiko era baldarrean. Norberak bizi duen garaia, eta are, norberaren eragin historikoa (Wolfen kasua testigu) erabakigarria delako ustea. Vanitas vanitatis et omnia vanitas. Inork ez du nahi, agidanez, ustez ezer jazo ez zen Erdi Aro aspergarrian bizi, eta hala, tankera guztietako heriotzak joaten gara jasotzen. Gero ezkutatuko dugu beharbada halako pose nostalgiko batekin, eta garai zaharrak zeinen ederrak izan ziren aldarrikatuko dugu, baina benetan atsegin duguna eraistearen testigu –eta ahal dela protagonista– izatea da. Gauza gutxi dago suntsipena baino morbosoagoa. Non zeunden Berlingo harresia eraitsi zutenean? Non Francoren heriotzaren berri ematean? Zer ari zinen egiten Irailaren 11an? Zer ETB1 itxi zutenean?
Marijo Louis paristarra da sortzez, 1977an heldu zen Miarritzera Euskal Herriko borrokek erakarrita. Josetxo Otegi zizurkildarrak 1983an pasa zuen muga Gipuzkoatik Lapurdira, Poliziatik ihesi. AEK-ko irakasle eta ikasle zirela ezagutu zuten elkar. 1986an, GALen atentatuen,... [+]
Ibilbideen serie honetako ezberdinena dirudike Baiona Ttipiak, bere antzinako eraikinei beha jarriz gero: ez blokerik, ez adreilurik, ez maldarik.... herrixkatxo lasai bat da. Aitzitik, Errobi ondoko auzo honen historian barrena eginez gero, konturatuko gara borroka politiko... [+]
Kostako zaizu Adurtza baino auzo zaharragorik aurkitzea Euskal Herrian: aurten 1.000 urte bete ditu, Donemiliagako Goldea dokumentuan ageri denez (ikusi Gakoak honetan Josu Narbartek idatzitako erreportajea horri buruz), eta merezi bezala ospatu dute bertan bizi direnek. Baina... [+]
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Bizikleta hartu eta errepidera ateratzeko gogoa. Olatu gainean surf egiteak zein sentsazio eragiten duen probatzeko irrika. Mendirik mendi ibiltzearen plazera sentitzea. Mendian, hainbestean, baina emakumeak ez du erraza izan gizonenak izan diren kirol eremuetan sartzea... [+]
1985. NATOn mantentzearen kontrako manifestazioak egin ziren Hego Euskal Herriko hiriburuetan azaroaren 10ean, tartean Donostian. Milaka lagun irten ziren kalera Koordinadora Antimilitaristaren deiari erantzunez, orduko agintariak karikaturizatzen zituzten mozorroekin. Kanpaina... [+]
Hedabideen artean erakunde publikoek urtero publizitatearen bidez banatzen duten diru-zakua milioika eurotan zenbatu daiteke. Baina sistema garden eta justu baten faltan, medio batzuk argi eta garbi irabazten irteten dira banaketa horretan, eta Eusko Jaurlaritzaren... [+]
Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]
Kontatzen ez dena ez da existitzen. Oso barneratuta daukagu lelo hori, baita informazioa boterea dela eta eragiteko gaitasun handia duela ere. Are gehiago gerra edo gatazketan, batik bat oraindik tresna digitalak asko garatu gabe zeudenean, informazioa ez baitzegoen hain eskura... [+]
Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]
Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]