“Irakurtzea ez da ideiak, ezagutza eta informazioa zuzen-zuzenean jasotzea; irakurleak testua interpretatzen du eta, norbere ezagutzatik, egitasmo intelektualetatik eta sentiberatasunetik abiatuta, testuaren esanahia eraikitzen du”. Horra ikastolako zuzendaritza taldeak azaldurikoa. Oinarri horrekin, garrantzia ematen diote irakurritako testuak aztertzeari. Hots, ulermena dute ardatz nagusi, ikasketarako ezinbesteko abiapuntu dela jakitun.

Duela urtebete inguru, ulermen proba batzuk egin eta emaitzak ikusi ostean Nafarroako Gobernuak irakurketa oinarri zuten proiektu batzuk sustatu zituen. Arazo batzuk medio ekimenak aurrera atera ez ziren arren, Ikastolen Federazioari interesgarriak iruditu zitzaizkion eta horietako bat bereganatu zuen. Hala, Víctor Moreno idazlearen teorian oinarritutako prestakuntza jaso zuten iazko ikasturtea hasi aurretik Tafallako irakasleek. Morenoren arabera, irakurtzean zenbait gaitasun landu behar dira eta ikasleei irakurtzen irakatsi behar zaie. Ulermena lantzea da ekimenaren xedea eta horretarako ezinbestekoa da sistematikoki lau gaitasun lantzea: identifikatu, interpretatu, antolatu eta balioetsi. “Kontzientzia garrantzitsua eta beharrezkoa da, gauzak egiteko moduari eta arrazoiari erreparatzen zaiolako. Ekintza bakoitza zein helbururi lotuta dagoen jakiten dugu eta hori funtsezkoa da”, diote Garcés de los Fayoseko irakasleek. Alegia, lehen mekanikoago egiten zuten lan, baina orain ikasleak pentsatzera eta gogoetatzera jartzen dituzte edozein testuren aurrean, iritzi kritikoa sustatuz eta lanerako duten jarreran eraginez. “Ikasketa gaur egun ezin da informazioan oinarritu”, informazio hori eskura daukagu, toki guztietan, eta berau ulertuz eta interpretatuz ondorioak ateratzen jakitea da gakoa.

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan esaterako, errealitatearekin harremanetan jartzen dira eta DBHko koordinatzaile Izaskun Aldaiak dio horrek aukera ematen diela konturatzeko bertan egiten duten lanak errealitatearekin eta egunerokotasunarekin zerikusia duela, eta ez dela lau pareta artean geratzen: “Eguneroko gaien inguruan egiten dugu lan, gaur egun munduan gertatzen diren gauzen inguruan, telebistan ikusten dituzten horien inguruan. Beraz, hemen ikusten dena errealitatearekin lotzea lortzen dugu”.

Gogoeta prozesua

Metodologia hiru fasetan banatzen da: “Irakurri baino lehen”, “irakurri bitartean” eta “irakurri ondoren”. Bakoitzean gaitasun batzuk lantzen dituzte. Irakurri aurretik aurrezagutzak eta hipotesiak jorratzen dituzte, irakurri bitartean esanahiak eta zalantzak, eta ondoren hainbat eratako galderen erantzuna bilatzen dute.

Lehen, testu bat irakurri eta horri buruzko galderak planteatzen zituzten, baina orain, balorazioek indarra hartu dute. Testu baten aurrean beste jarrera bat izaten ikasten ari dira gazteak. Halaber, irakurri aurreko lanari dagokionez, orain arte Haur Hezkuntzan baino egiten ez zituzten prozedurak berreskuratu dituzte: alegia, ipuina aurkeztea, izenburua, azala, idazlea… aztertuz; zein ezaugarri dituen ikusita, hipotesiak egin ditzakete. Izenburua irakurtzearekin soilik burura datorkiena interesgarria da, lana amaitzean konparatu egin dezaketelako hasieran pentsatzen zutenaren eta benetan istorioak kontatzen duenaren artean. Lehen, identifikatzeari ematen zioten garrantzia, orain aprobetxatzen da haurrek dakitena balorazioak eta interpretazioak egiteko.

Adin guztietara egokitutako plangintza

Betiko ariketak eta probak egiteaz gain, testu bana lantzen dute hiruhileko eta irakasgai bakoitzean. Testuak Haur Hezkuntzan, Lehen Hezkuntzan eta Bigarren Hezkuntzan lantzen dira eta dauden ikasturtearen araberako zailtasuna dute; lehenengo urteetan, adibidez, testu narratiboak baino ez dituzte lantzen. Testuek irakasgaian lantzen ari direnarekin zerikusia izaten dute, baina baita une horretan gizartean gertatzen denarekin edota egunerokotasuneko eginbeharrekin ere. Bigarren Hezkuntzan esaterako, etxera iristen diren fakturak aztertzen dituzte, edota une horretan bertan munduan dagoen arazoren baten ingurukoak. Eta Haur Hezkuntzan, Txanogorritxo bezalako ipuinak: bertan kontatutakoa haurrek euren bizitzarekin lotzen dute eta ongi dagoenaren eta gaizki dagoenaren arteko konparaketa egiten dute, esaterako. Lehen Hezkuntzan argudio testuak lantzen hasten dira, narratiboekin ere jarraitzen duten arren.

Lana bakoitzaren bizipenetatik hasten dela diote Tafallako ikastetxeko irakasleek. “Metodologia honekin, irakaskuntza esanguratsuagoa eta baliogarriagoa izan dadin saiatzen gara”, azaldu digu ikastolako zuzendari Rexu Urrutiak. Gainera, irakurtzeko grina piztea ere ekimenaren asmoen oinarrian dago, noski. Gogorik behintzat ez zaie falta iazko ikasturtean abiatutako bideari jarraitzeko.