Neanderthalen dieta mediterranearra
Eurasia, duela 37.000 urte. 200.000 urtez kontinentean nagusi izan ondoren, eta Cro-Magnoneko gizakiekin batera 5.000 urte inguru bizi ondoren, Neanderthaleko gizakiak desagertu egin ziren. Gizaki horien biziraupena galarazi zuten faktoreak oraindik garbi ez dauden arren, neanderthalak haragijale izateak horretan eragina izan zutela uste izan da orain arte. Hipotesi horren arabera, klima aldaketak gizaki horien inguruko fauna aldatzea ekarri zuen, neanderthalek ehizan gero eta emaitza kaxkarragoa lortzen zuten eta, beraz, gero eta elikagai gutxiago zeukaten. Hala, tartean beste arrazoi batzuk egon arren, dieta mugatuak desagertzea bizkortu omen zuen.
Baina Washingtoneko (AEB) Smithsonian Institutuko eta George Washington Unibertsitateko zientzialariek hipotesi hori bertan behera utzi dute, Shanidar (Irak) eta Spy (Belgika) kobazuloetan aurkitutako arrastoak aztertuta. Duela 40.000 urteko hortzetan aurkitutako material begetal fosilizatuak aztertu dituzte eta, horri esker, hortz horien jabeek, neanderthaleko gizakiek, landareak eta barazkiak prestatu eta jaten zituztela jakin dute. Besteak beste, datil palmondoak, lekaleak eta belar haziak kontsumitzen zituzten, gerora Homo sapiens sapiens-on dietan ere ohikoak izan diren jakiak. Baina jaki horien elikagaiak lortzeko aurrez prestatu eta berotu behar zituzten.
Garbi dago orain arte nagusitu den hipotesiko ehiztari haragijaleentzat bizirautea zailagoa zela, baina berriki deskubritutako neanderthal orojale eta sukaldariek, dieta anitzari esker, inguru aldakorrera egokitzeko uste baino askoz ahalmen handiagoa zutela frogatu da. Gainera, arrastook salbuespena izan zirela pentsatzeak ez du zentzurik, arrastoak Iraken eta Belgikan topatu baitituzte. Orduan, zergatik desagertu ziren?
Fikziozko telesailetan, Smithsonianeko zientzialariek eta enparauek egungo auziak argitu ohi dituzte beren ikerlanei esker, baina, oraingoan, benetakoek egindako aurkikuntzak Nenderthaleko gizakiaren 40.000 urteko misterioa areagotu besterik ez du egin.
Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana.
Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia.
Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.
Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]
Abuztuaren 29ko gaueko egitaraua bertan behera utzi dute, iazko jaietan gau horretan izan baitziren indarkeria kasuak: sumisio kimiko bidezko sexu erasoak eta borrokak "nabarmen" areagotu zirela azaldu du Amets Jauregizar herriko alkateak. Abuztuaren 28tik 31ra bitarte... [+]
Erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari eta erabilerari jarri nahi dizkiete mugak bereziki. Plastikoaren ekoizpena bikoiztu dute mende hasieratik, eta igoera horren arrazoia erabilera bakarreko plastikoak dira nagusiki.
Von der Leyenek eta Trumpek akordioa lortu eta astebetera egin du mehatxua AEBetako presidenteak, Europako herrialdeek hitzartutakoa beteko ez dutela kezkatuta. Europako produktuei %15eko muga zergak ipintzeaz gain, Europako Batasunak AEBetan 600.000 milioi euro gehiago... [+]
Suhiltzaileek kontrolpean dute Ibarbeibar ibarreko sutea, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietan egondakoak hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak behin-behineko debekua ezarri dio nekazaritzan sua erabiltzen duen edo sor dezakeen makineriari.
The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.
Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]
Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko".
Hiroshima eta Nagasakiko masakre nuklearren 80. urtemuga heldu zaigu, eta inoiz baino eskasagoak dira itxaropentsu izateko inputak. Hala ere, No More Hibakusha! aldarrikatzen jarraitu beharko dugu... ordukoei ez ezik geure buruari zor diogulako.
Israelgo lehen ministroa Segurtasun Kabinetearekin biltzekoa zen asteartean, "Gaza osorik okupatzeko planaz" eztabaidatzeko eta hori aurrera eramateko; baina atzeratu egin dute bilera. Israelgo armadaren buru Eyal Zamirrek, aldiz, Gazan diharduten lurreko soldaduei... [+]
Zer: Orquestra de la Comunitat Valenciana
Zuzendaria: Mark Elder
Bakarlaria: Nelson Goerner (pianoa)
Egitaraua: Txaikovsky eta Xostakovitxen lanak
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren 3a.
-------------------------
Orquestra de la Comunitat Valenciana... [+]
Pablo Gonzalez Polonian atxilotu zuten 2022an espioitza leporatuta. 2024ko abuztuan aske utzi zuten baina ez zuten bere prozesua itxi. Orain, prozesua berriz ireki eta epaileek 2025eko udazkenean epaitu nahi dute Gonzalez.
Bigarren aldiz da El Salvadorko presidente Bukele, konstituzioak legegintzaldi bat baino gehiagoz presidente izatea debekatzen badu ere. Orain, konstituzioa aldatu eta nahi beste aldiz hautatu dezakete presidentea.
Gasteizen igandean eginiko agerraldian, Txosnak. Gureak, denonak dinamikako kideek gaitzetsi dute txosnak ez direla enpresen gisara tratatu behar: "Gure ospakizunak edukiz hustu nahi dituztenen kontra, konpromisoaren, aniztasunaren eta autogestioaren alde egiten... [+]
Urtero legez, hitzordua izan dute igandean Sare eta Etxerat elkarteek Hego Euskal Herriko 11 hondartzatan. Euskal preso, iheslari eta deportatuak etxeratzearen aldeko aldarriak egin dituzte.