AEBetako marineak Libian... duela bi mende

Goian, marineak gaur egun, Mediterraneo itsasoan.
Marineak gaur egun, Mediterraneo itsasoan.

Tripoli (Libia), 1804. AEBetako gerra ontzidiak hiriko portu parean bota zituen aingurak. Hiria babesten zuten gotorlekuak leherrarazten saiatu ziren, baina alferrik. Hurrengo urteko neguan, Tripoliko paxaren aurkako matxino libiarren laguntzaz, lurreratzea eta Derna hiria hartzea lortu zuten. Baina AEBetako marineen eraginkortasun urriaren eraginez, eta Europako potentzien laguntzarik gabe –ingelesak, esaterako, etsai zituzten orduan–, ez zuten paxa kargutik kentzeko misioa betetzerik lortu, eta estatubatuarrek Afrika iparraldetik alde egin behar izan zuten. Bi hamarkada besterik ez ziren Pariseko Itunean (1783) AEBetako independentzia nazioartean onartu zela eta, hala, porrot hura herrialde jaioberriko marineek beren mugetatik kanpo burututako lehen gerra ekintza izan zen. Ez zen azkena izango, jakina.

Duela 200 urteko ekintza militar horren atzean oraindik ez zegoen petroliorik, bai, ordea, interes ekonomikoak. 1801 eta 1805 urteen artean Mediterraneoko uretan Nelsonen ontzidi ingelesaren eta Napoleonen itsas armadaren arteko gatazkak izan ziren, baina bazen arazo zaharrago bat: Afrika iparraldeko agintarien babesaz jarduten zuten piratak. AEB jaioberrian berehala Mediterraneoan merkataritzan aritzeko interesa piztu zen. Horretarako kostaldeko estatu horiekin hainbat akordio sinatu zituzten, piraten oztopoa gainditzeko. 1787an Marokoko sultanarekin adostu zuten hitzarmena, 1795ean Aljerreko beiarekin eta, 1797an, Tripoliko paxarekin. Baina estatubatuarren arrakasta ikusita, berehala diru gehiago eskatzen hasi ziren eta, Monroe presidenteak ezetza eman zienean, Tripoliko paxa eta beste agintari batzuk AEBetako itsasontziei erasotzen hasi ziren. Orduan erabaki zuten Tripoliri erasotzea.

200 urte geroago AEBetako ontziak Libiako kostalde parean daude berriro eta hiriburua marineen himnoan aipatzen da: “Moctezumaren harresietatik Tripoliko itsasertzera /gure herriaren gatazketan borrokatzen dugu, lurrez, itsasoz eta airez”.


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude