Euskal Jaia, Urretxu ezagutzeko gida
- 50 urte beteko ditu irailean egingo den Urretxuko Euskal Jaiak, eta aitzakia ederra izan daiteke Urola Garaiko herri hau bisitatzeko. Aparta izango da 2009koa; karrozen desfilea izango du ardatz, baina askoz gehiago eskainiko du, esaterako punta-puntako eskulangintza erakusketa.
Herriko hainbat txoko eta eraikin irudikatu izan dituzte koadrilek karrozetan urteetan zehar, eta horiei jarraitu besterik ez dugu egun pasa antolatzeko Urola ibaiak zeharkatzen duen herri honetan. Irimo mendiaren magaleko Ipeñarrieta jauregia izan daiteke hasiera puntu egokia; 1994an Bakko neska koadrilak erakutsi bezala, Corral-Ipeñarrieta familia noblea bizi izan zen bertan XVII. mendean. Diego de Corral eta Antonia de Ipeñarrieta garai hartako “high society”-ko kide izan ziren, Velazquez margolari ospetsuak euren erretratuak egin izanak erakusten duenez. Ipeñarrieta jauregia, gaur egun baserriko eginkizunetara emana, arkitektura aipagarrikoa da, eta bertatik Urretxu eta Goierriko hainbat herriren ikuspegi paregabeaz gozatu dezakegu, baita Aizkorri eta Aralar mendikateenaz ere.
Irimora, ikuspegi ederren bila
Mendiaz eta basoaz gozatu nahi duenak Ipeñarrietatik gora jo dezake, Irimoko gailurrerantz, Lizarriturrin ur freskoa edateko geraldia eginda. Iturri honek ere izan zuen bere karroza Euskal Jaian, 1996an, Bandbuztanoker koadrilaren eskutik. Club Alpino Txindoki-ko kideek egin zuten iturria, 1936ko Gerraren bezperatan, aitzurrak, zementua eta palak bizkarrean hartuta mendian gora abiatu eta igande mordoa lan horri eskainiz. Eta gorago segi nahiz gero, berehala jarriko ditugu oinak Irimo mendiaren tontorrean. Gomendagarria benetan argazki kamera soinean eramatea, hemendiko ikusmira oso ederra baita. Gurutze handi bat dago gailurrean, eta hori ere auzolanean zutitutakoa da, 1955. urtean, 2005eko Euskal Jaiko karroza batek gogorarazi zigun moduan.
Irimotik behera, kalerantz, Santa Barbarako baselizaren ondotik pasatuko gara. Ekainak 24 baldin baditu zorionekoak gara, San Juan eguneko erromeria ospatzen ariko baita ermitaren ingurunean. Herri kirolak, dantzariak, meza, bazkari herrikoia…Denetarik izaten da udari ongietorria emateko. Aterpe koadrilak erakutsi zigun 2002ko Euskal Jaiko karrozan Santa Barbarako baselizaren lehenengo berri idatzia 1540. urtekoa dela. Urretxuko kaskora iritsi aurretik, merezi du inguruko baserriak ikustea, esaterako Zabaleta, eskualde honetan ohiko ez diren harrizko arkuak erakusten dituena atarian.
Kalera iritsita, Udaletxea da aurreneko ikusi beharrekoa. Harri arrosaz eginiko eraikin hau Granada de Ega-ko dukeei erosi zieten 1891n herriko zinegotziek, 58.000 erreal ordainduta. Burdin forjatuzko hamar balkoi eta egurrezko teilategi landua ditu, baita honako esaldi hau ere fatxadan zizelkatua: “En la casa del que jura no faltará desventura”. Iparragirre enparantzako lau aldeetako bat osatzen du Udaletxeak, eta San Martin de Tours elizak beste bat. Zalantza koadrilak eraman zuen azken hori bere gurdian, 1983an, eta orduko hartan gogorarazi zigun 600 urte beteak zituen parrokia izan zela Urretxuko historiako lehendabiziko eraikina. Plazaren buru, berriz, Jose Mari Iparragirre abeslari-bertsolari-poetaren estatua dago, gitarra eskuan. Iparragirre ere behin baino gehiagotan izan da karrozetako protagonista, nola ez.
Arkitekturak badauzka beste hainbat erakusgarri Urretxun, hala nola Areizaga jauregia, eta berau ikusi ondoren Euskal Jaiko karroza askoren (1987an, 1996an…) gai izan den Urolako Trenaren geltoki zaharra bisitatu dezakegu, baita bertan zerbeza bat hartu ere, gaur egun Gaztetxea baita. Zumaiarainoko bidea egiten zuen trena 1986an kendu zuten, herritarrek protesta gogor egin arren. Gaur egun bidegorri bihurtuta dago trenbidea.
Euskaltzaindiak, EHUko Gabriel Aresti Katedrak, Gabriel Aresti kultura elkarteak eta Bilboko Koral Elkarteak elkarlanean antolatu dute egitaraua. Ostiral honetan, adibidez, Bilboko Udalaren Txistularien Bandak Aitaren Etxea emanaldia joko du Euskaltzaindiaren... [+]
Rescoop.eu federazioko Kontseilu Errektorean sartu da Goiener kooperatiba, eta "lorpen handitzat" jo du ardura berri hori. Iragan maiatzaren 22an Krakovian (Polonian) egindako Energia Komunitarioaren Foruman parte hartu ahal izan dute, eta une inportantea izan... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Berrehun lagun hurbildu dira Baztango Osasun Plataformak deituriko elkarretaratzera eta bizikleta martxara.
Aurreko astean lan istripuen ondorioz sei behargin hil zirela salatzeko, 60 bat lagunek Eusko Jaurlaritzak Bilbon duen egoitzako sarrera blokeatu dute. Ertzaintzak bertan zeuden pertsonak identifikatu ditu. LAB sindikatuaren zenbaketaren arabera, dagoeneko 26 dira aurten... [+]
Laboral Kutxa Katedrak eta Nafarroako Unibertsitate Publikoak (NUP) antolatu dute Arte eta Zientziaren I. lehiaketa (webgunea euskaraz ere badago, baina oso trakets). Artea, zientzia eta pentsamendu kritikoa uztartzen dituzten proiektuak nahi zituzten, eta zenbait aurkeztu... [+]
Dagoeneko Guardia Zibilek eta zenbait herritako udaltzaingoek badute taser pistolak erabiltzeko eskumena Nafarroan, eta badirudi bide horretan hurrengoa Foruzaingoa izango dela: Nafarroako Kontseiluak Foruzaingoak taser pistolak eman ahal izatea "indarrean dagoen... [+]
Bizkaiko Lurralde Auzitegiak hamahiru urte eta sei hilabeteko kartzela zigorra ezarri ostean, zigorra berretsi du EAEko Auzitegi Nagusiak. Lópezek helegitea aurkeztu zuen sententziaren aurka, haren errugabetasun presuntzioa eta defentsarako eskubidea urratu zirela... [+]
"Atzerriko terroristengandik" babestea arrazoi bezala jarrita, Donald Trumpek dekretu bidez agindu du zazpi herrialdetako pertsona guztiei debekatzea AEBetara sarrera, eta beste bost herrialdetako herritarrei mugak jartzea.
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
Ehunka lagun mobilizatu dira asteazken arratsaldean Gasteizko Alde Zaharreko kaleetan barrena, Korda espazioaren desalojoaren aurka. Manifestazio amaierako hitzartzean, goizeko desalojoan ertzainek buruan zauritu duten Kordako kidea jada etxean eta "ondo" dagoela... [+]
Espainiako Auzitegi Goreneko Fiskaltzak, Iratxe Sorzabal atxiloturik egon zenean "tratu gizagabeak" eman zizkiotela aitortzen duen epaia baliogabetzea eskatu du, eta berriz epaitu dezatela nahi du, 1995ean Irunen jarritako lehergailu baten harira.
Sexu-erasoak, bikotekideen edo bikotekide ohien erasoak eta bestelako senideek egindakoak hartu dituzte kontuan zenbaketan. Bizkaian, %29 egin dute gora salatutako sexu-erasoek.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.