De Gaulle akabatu: eta egia izan balitz?
(Hutchinson 1971).
1959ko urtarrilaren 8a. Charles de Gaullek Frantziako Errepublikaren presidente kargua hartu zuen. 1963ko abuztuaren 25a. Txakal ezizena zuen sikario bat De Gaulle hiltzen saiatu zuen, baina oso gutxigatik huts egin zuen. Lehenbiziko esaldiak benetako gertakari baten berri ematen du. Bigarrena fikzio hutsa da, baina berdin izan zitekeen egia eta Historia liburuetako lerro nagusiak ez ziren batere aldatuko.
Frederick Forsyth ingelesaren lumari zor zaio De Gaulle akabatzeko alegiazko saioa. Beraren lehen eleberria izan zen hura, The day of the jackal, Euskal Herriko erdara nagusi bietara Chacal xumeagoaz itzulitakoa. Ondoren askoz nobela gehiago idatzi zituen, ia denak salmenta arrakasta izugarriz, nahiz eta bakar batek ere ez zuen “Txakal”-aren ospea gainditu. Espioitza generoak garai batean izandako sonak, hein handi batean, Forsythekin zerikusi zuzena dauka. Hark esandakoa da, gutxi gorabehera: “Gakoa da kontakizunak sinesgarritasun osoa eduki dezala testuinguru historiko batean, eta ez dadila egon modurik kontatutakoa benetan gertatu zen ala ez frogatzeko”.
Zelan lortu hori? Erraz. Asmatu plan bat, betez gero Historiaren noranzkoa aldatuko lukeena, eta nobelaren amaieran, oso gutxigatik bada ere, plana betetzea eragotzi. The day of the jackal-en ez ezik, gutxienez beste hiru eleberritan (buruz ari naiz) erabili du Forsythek formula hori.
Idazle distopikoek, ukronikoek zehatzagoak izateko, lan-ildo ederra izango lukete Forsythen liburuetan azken segundoan pikutara joan diren planak arrakastatsu bihurtuz. Zer nolako mundua edukiko genuke, esaterako, Irakek irabazi balu Golkoko Gerra? Eta 1986an komunistek boterea hartu izan balute Erresuma Batuan? Eta, aizue, De Gaullek ez bazion zentimetro batez ihes egin Txakalen balari?
Era horretako nobelekin aberastu da Ashford-en jaiotako idazlea, eta ospetsu bihurtu ere bai. Ez dira, haren liburuak, zirkulu intelektualetan oso harro erakustekoak; ez da haren prosa literatura eskola baterako eredu garbiena; baina engantxatu, zeharo engantxatzen du. Edo engantxatzen zuen, 1996an ideiak agortu zitzaizkion arte. Ordutik hona idatzi duen ezer ez dut gomendatzen. Bestetik, distantzia pittin batez hartzea aholkatzen dizuet: ideologiaz den bezainbatean, liberalismo latza dario Forsythek idatzitako esaldi bakoitzari. Gozatu narrazioaren suspenseaz, eta gero ondo itxi liburua. Niri balio izan dit, bizirauteko.
Naturklima fundazioak kaleratutako Itsasoko eta kostako txostena-k argitara eman ditu klima aldaketa euskal kostaldean izaten ari den ondorioak: Bizkaiko Golkoko uren tenperatuta 0,22 gradu igo da hamarkada bakoitzean, 1981tik 2023ra, munduko uren tenperaturen batez besteko... [+]
Beste urte batez Los 40 Summer Live jaialdia ospatuko dute Zarautzen, eta horren kontra agertu dira herriko hainbat eragile, haien ustez, garrantzi handiagoa ematen zaiolako ekitaldi horri herriko jaiei baino: "Argi erakusten du gure herrian zeinentzat dauden erraztasunak... [+]
3.600 pertsona aurkeztu dira ertzain edo udaltzain izateko lan eskaintza publikoko deialdira, eta 2.800 hautagaiek ez dute proba psikosoziala edota atal teorikoa gainditu. Segurtasun sailburuak defendatu egin du Polizia izateko "exijentzia maila".
Zientzia-dibulgazioa saritzeko erreferentziazko sariak izan dira CAF-Elhuyarrekoak. Antolatzaileek 31. edizioa martxan zegoela etetea erabaki dute, "sariketa behar bezala egiteko baldintzarik ez dagoelako".
Boliviako ezkerreko militante historikoa da Nila Heredia, bi aldiz Evo Moralesen Osasun ministro izandakoa. Abuztuan hauteskunde orokorrak izango dituzte, eta herrialdearen egoera politikoa aztertu du elkarrizketa honetan.
Joan den astean aurkeztu ziren proiektuaren inguruko entzuketa prozesuaren emaitzak, eta Guggenheim Urdaibai egitearen kontrako iritziak gailendu ziren. Busturialdearen beharrei "arduraz" erantzutea exijitu die plataformak, eta proiektuaren inguruko informazio eta... [+]
Emakumea hilda aurkitu dute bere etxean. Senarrak, 85 urteko gizonak, emakumearen heriotzaren berri eman du, Polizia bertaratu denean diskurtso inkoherentea zuela ohartu eta atxilotu egin dute.
Euskararen normalizazioaren motorrak herri dinamikara bueltatu behar du aurrera egin nahi badugu
Bolo-bolo dabiltza gugandik zenbait kilometrotara gertatutako pogromoak, hamarkada luzetan −mendez mende− zilegituriko arrazismoa oinarri dutenak. Palestinan, Torre Pachecon eta Hernanin, arazoa antzekoegia da, intentsitate ezberdinez bada ere. Moroak dira behe-laino... [+]
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
Diskurtso erreakzionarioen gorakadaz ari gara azken urteetan. Dela migrazioei buruz, dela feminismoa, euskara eta abarri buruz. Testuinguru horretan, garrantzitsua iruditzen zait jarrera erreakzionarioak edota migrazioei buruzkoak aztertzeko ez gelditzea titularretan, eta gaiari... [+]
Euskararen balizko etorkizunari buruzko ikerketa bat ezagutzera eman da berriki, eta zalaparta eragin du bertan irudikatzen den paisaia beltzak. Asaldamendu hori auzitan jarriz abiatuko dut nire ekarpena. Zergatik da harrigarria datu hori? Zein mundutan bizi gara, gure egoeran... [+]
Liburuak hasi, utzi… begietatik garunera nagi doaz esaldiak, eta itzali ezin dudan tik-tak bat entzuten dut. Ikus-entzunezkoak pikatzen ari naiz.
Entzun dut burpee, eta Llados, eta body count, eta nahi duzulako zara pobrea, eta Milei, eta Thiel, eta unibertsitatea... [+]
Uda honetako erronka omen sare sozialetan: kaka egitea igerileku publikoetan. Ohikoak dira jokabide zikinak sare horietan, eta batzuek beren gorotz fisikoa libratzea, ororen begi-bistan eta eskura, honezkero gaina hartu digun zikinkeria digital erraldoia hezurmamitzea besterik... [+]