Peruko Amazoniako liskarra gatazka internazionala da

  • Peruko Bagua herrian ekainaren 5eko liskarretan jakina da 25 polizia hil zirela. Aldiz, argitzeke dirau hango errepide nagusia blokatzen zuten herritarretatik zenbat diren hilak; ehunetik gora, seguru. Gogoan hartu etorkizunean gehiagotan aurkituko duzun izen hau: Alberto Pizango.
Curva del Diablo parajean (Peru) poliziak balaz hildako herritarrak
Curva del Diablo parajean (Peru) poliziak balaz hildako herritarrakPeruko Giza Eskubideen erakundea
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu

Amazonian tarteka gertatzen diren liskar ohikoetakoa baino askoz garrantzizkoagoko zerbait jazo zen ekainaren 5ean Peruko Bagua herri inguruan. Ezkerreko ekologismo politikoak eman duen intelektual handi batek, Juan Martinez Alier katalandarrak titulu hau ipini dio Sinpermiso guneak publikatu dion artikuluari: En la Amazonia del Perú, un conflicto internacional.

Bestelako interpretazio bat irakurleak egin dezake Interneten, gatazka honek aurrez aurre ipini dituen bi liderren jarrerak ikusita. Alde batetik Alan García, Peruko presidentea bigarrenez (1985-90ean ere izan zen), Hego Amerikako politiko zuri klasikoaren itxura, egintzak eta hizkera dituena. Aurrez aurre Alberto Pizango, indigenen buruzagia, XXI. mendeko lider alternatibo baten indarra dakarrena. Ezagutu eta alderatu bata eta bestea Interneteko idatzietan eta YouTubeko bideoetan.

Baguako guduaz eta triskantzaz orri asko bete dira dagoenekoz. Burrunbaren erdian hari nagusiak erakutsiko dizkigun norbaiten bila hasita, Joan Martinez Alier eta Martí Orta irakasleek idatzi dutena gerta daiteke argigarri.

Alan Garcíak salatu du Baguako istiluen atzean atzerriko mugimendu ekologistak eta giza eskubideen aldekoak zeudela, Hugo Chavez eta Evo Moralesekin batera. Aldiz, Alier eta Ortaren analisian, beste argudioek egiten dute Amazonasko eskualde horretakoa nazioarteko arazo. Funtsean, petrolio bilaketa zoroak.

Perun gaur egun 140.000 petrolio upel ateratzen da lurpetik. Ez da asko munduak kontsumitzen dituen 84 milioien tartean. Produkzioa bikoiztuta ere, urtean Peruk eman lezakeena egun bakarrean erreko genuke mundutarrok. Inbertsio handiak egin behar dira, gainera, oihan zoko haietatik urre beltza eskuratzeko. Baina mundua petrolio produkzioaren gailurrera hurbildu denean dena behar dute, antza, multinazionalek.

Perun lurrari kendutako petrolioan ez du parterik Perupetro konpainiak, bera bitartekaria besterik ez da. Gehien bat AEBetako, Kanadako edo Europako enpresak dira (Perenco, Repsol, Cepsa...) ekoizleak, eta azken aldian Txinakoren bat ere bai. Baina Amazoniako nazio indigenekin egin dute tupust.

Honetan ere ez da berria Amazoniaren internazionalizazioa. 1492 ondoko urte eta mendeetan atzerritarren aginteari nola edo hala aurre egin izan diete Peru eta Ekuadorreko jibaro deituek. Konkistatzaile espainolen kontra borroka eginez hasieran, Andeetako indioen aldean oso baldintza ezberdinetan. Duela ehun urte, kautxuaren garaian, gorriak ikusarazi zizkieten Amazoniako indigenoi. Baina gaur eguneko gatazka 1970eko hamarkadan hasi zen, munduko korporazio handiak petrolio bila Amazonian hasi zirenean.

Pizango, XXI. mendeko liderra

Urteotan asko irabazi dute antolakuntzan Amazoniako talde etniko ugariek. Asociación Interétnica de Desarrollo de la Selva Peruana (AIDESEP) dute federazio. Egunotan Nikaraguako enbaxadan aterbetuta dagoen Alberto Pizango da erakundearen presidentea.

Mugimenduon urte luzeetako borrokari esker, Peruko gobernuak 1993an sinatu zuen Munduko Lan Erakundearen konbenioaren 169. atala eta duela bi urte Nazio Batuen Erakundearen Herri Indigenen Eskubideen Aldarrikapena, zeinak behartzen baituen estatu peruarra indigenen lurralde eskubideak zaintzera.

Segur izan gaitezke Alan Garcíak ez zituela gogo onez sinatu akordio horiek. Limako El Comercio egunkariaren hemerotekan irakur daitezke bi artikulu non el perro del hortelano metafora darabilen –gaztelaniazko erranairuak dio baratzezainaren zakurrak ez berak jaten duela eta ez besteri uzten diola jaten– indigenen eskubideei iseka egin eta haien lurretarako dituen planak aurreratzeko. Hitz bitan: sekulako aberastasunak daudela Amazonian eta indigenek ahalmenik edo gogorik ez dutenez haiek ustiatzeko, gobernuak hartuko dituela bere gain. Atzerriko multinazionalei alokatuz, esan nahi da.

Juridikoki ere nazioartean jokatuko da Amazoniaren etorkizuna. Alan Garcíaren gobernuak lege eta dekretuak plazaratu ditu AEBekiko Merkataritza Askerako Ituna martxan jartzeko, eta horretarako gorago aipatu beste nazioarteko konpromisoei itzuri egiteko. Amazoniako petrolioa eta mineralak baina egurra eta bioerregaiak ere ustiatzeko.

Hilabete luzez AIDESEPeko buruzagiak negoziaketan aritu dira gobernuarekin, Alberto Pizango zela ordezkari nagusi. Baina elkarrizketen emaitzarik ageri ez zenez, apirilaren erditsutan protestak ugaritu egin zituzten. Bagua eta Cajamarca arteko mugan Fernando Belaunde errepidea blokatu zuten, Jaen hiritik 20 kilometrora. García presidentearen dekretu polemikoenak baztertu eta indigenei erabaki nagusietan parte hartzea eskatzeko.

Ekainaren 5ean poliziaren erasoa gertatu zen lekuari Curva del Diablo deitzen diote; Gobernuak DINOES izeneko eliteko poliziak bidali zituen eta hura infernu bihurtu, kamioa blokatzen duten 5.000 jendeen kontra helikopteroetatik gas negar-eragileak jaurti eta oinezko agenteek balaz egin zutenean su. Esaten da matxinoetako batzuk lortu zutela poliziei armak kendu eta tiroka erantzutea.

Sarraskiaren berri Bagua herrira iritsi zenean, herritar asko oldartu ziren. Alan Garcíaren alderdiaren egoitza kiskali zuten, petrolio konpainiaren instalazioak okupatu, 38 polizia bahitu... Egunak pasa ahala jakin da hildako poliziak 25 direla, baina hildako herritarren kopuru garbirik ez da.

Han lanean ari diren GKEetako begiraleek adierazi dute poliziak eta militarrek jende asko hil dutela, ondoren hilotzak errekara bota edo kixkaltzeko. Bestalde, matxinoetako asko ihesi joan da atzerrira.

Ez da Alan García masakre batean nahastuta dagoen lehen aldia. 1985ean Lugarincho eta El Frontóneko presondegietako matxinadak su eta odoletan ito zituzten bere militarrek, nahiz eta gaur boto-emaile gazteenek gogoan ez izan.

Alberto Pizangok urrian Bartzelonako Unibertsitate Autonomoan eman behar zuen hitzaldia, Respsol-YPFri Amazoniako lurretan eskua eta makinak sartzea oztopatzeko kanpainan. Agian urrian Liman segiko du, Nikaraguako enbaxadan babestuta, edo urrun, atzerriratuta. Bera preso nahi lukeen APRA alderdia, duela mende bat, Victor Haya de la Torrek Mexikon sortu omen zuen... atzerriratuta zegoela.

Argazki oina:  Alberto Pizango Chota, Peruko Amazoniako indigenak biltzen dituen AIDESEP federazioko lehendakaria. Shawi etniakoa da abuztuan 45 urte beteko dituen maixu hau. Lerrook idazterakoan Nikaraguak Liman daukan enbaxadan zegoen aterbetuta, polizia peruarrarengandik ihesi.

Informazio gehiago:


Azkenak
Israeli armak ez saltzea adostu dute hamabi estatuk Kolonbiako goi bileran

Hagako taldeak deituta 30 estatu bildu dira bi egunez Kolonbian, eta horietako hamabik sei neurri sinatu dituzte "Israelen Palestinako kolonizazio ilegala" gelditzeko. Horietako bat, Tel Avivekin duten kontratu publiko oro berrikustea, okupazioan eraginik duen ala ez... [+]


Migrazio politikak gogortzeko eskuin muturrarekin bat egin du Portugalgo Gobernuak

Portugalgo Gobernua osatzen duten Alderdi Sozialdemokratak eta CDS-Alderdi Popularrak Chega eskuin muturreko alderdiarekin bat egin dute Atzerritarren Legea erreformatzeko. Delitu larriak egiten dituzten migratzaile nazionalizatuei pasaportea kenduko diete, herritartasuna... [+]


UEMAk mobilizatzera deitu du Espainiako Auzitegi Gorenaren epai euskarafoboaren aurka

Vox alderdi ultraeskuindarraren eskariz EAEko Auzitegi Nagusiak 2023ko irailean baliogabetu zituen EAEKo Udal Legearen hainbat artikulu, euskararen normalizazioaren ingurukoak. Erabaki hura berretsi du orain Espainiako Auzitegi Gorenak, eta ez dago helegiterako aukerarik... [+]


DIPCko presidente Pedro Miguel Etxenike Landiribar
“Zientzialaria izatea pribilegio bat da, eta horrek ardura bat dakar”

DIPCko bere bulegoan izan da elkarrizketa. Argazkilaria lanean hasi denean, arroparengatik desenkusatu da [kirol-jertse bat dauka jantzita]: “Ez nintzen gogoratzen elkarrizketa genuenik”. Baina Elhuyar aldizkariarentzako dela eta, gustura egingo omen du. Euskaraz... [+]


2025-07-17 | Sustatu
WeTransfer: erabilpen baldintza berri ez oso fidatzekoak

Hautsak harrotu ditu azken orduetan Interneten WeTransfer zerbitzu oso praktiko eta erabiliak iragarri dituen erabilpen baldintza berriek, abuztuan jarriko direnak indarrean. WeTransfer da oso fitxategi (edo fitxategi multzo) handiak bidaltzeko modu bat. Ez dira kabitzen e-posta... [+]


2025-07-17 | Gedar
Faxisten protestak porrot egin du Torre Pachecon: Polizia eta prentsa gehiago, manifestariak baino

Lintxamenduen ostean immigrazioaren aurka izan den lehen mobilizazio-saiakerak ez du jarraitzaile gehiegi erakarri, baina izu arrazistak hartu du herria.


Israelekiko harremanak mantentzearen alde egin du Europar Batasunak

Israelek Gazan eta Zisjordanian egindako giza eskubideen urraketak argi uzten dituen Kanpo Ekintzarako Europako Zerbitzuaren txostena esku artean, EBko Atzerri ministroek erabaki dute Israel-EB elkartze-akordioarekin berdin-berdin segitzea. EBren "ekintza-eza" ikusita,... [+]


Algortan izandako taldeko sexu-eraso baten ustezko egileetako bat atxilotzeko agindua eman dute

Getxoko 3. Instrukzio Epaitegiak atxilotze-agindua eman du 2023ko urrian Algortan jazotako talde sexu-eraso batean ustez parte hartu zuen egileetako baten aurka. Kasua sexu-eraso larri gisa sailkatu du magistratuak eta poliziari eskatu dio, gaztea aurkitzen dutenean, epaitegira... [+]


Sudango paramilitarrek asteburuan 300 zibil hil dituztela salatu dute, eta krisi humanitarioa areagotzen ari da

Giza eskubideen aldeko Sudango abokatu talde baten arabera, Sudan mendebaldeko hainbat herrixkari eraso egin zieten larunbatean eta igandean, eta zibilak tiroz hil edota bizirik erre zituzten, etxeetan giltzapetuta. UNICEFek salatu du Ipar Darfurgo 40.000 haur artatu zituztela... [+]


Delinkuentzia eta segurtasun eza, migratzaileak jipoitzeko aitzakia faltsuak

Jazarpen arrazistak eztanda egin du Espainiako Torre Pacheco herrian, Euskal Herrian ere ezagun zaizkigun diskurtsoak hauspotuta: immigrazioa lotzea delinkuentziaren, sexu-erasoen eta segurtasun faltaren gorakadari. Baina datuek frogatzen dute gezurra direla gorroto diskurtso... [+]


Israelen okupazioaren aurkako neurriak adosteko goi bilera egiten ari dira Bogotan

Hagako Taldeak deituta, Kolonbiak eta Hego afrikak antolatu dute gailurra. Herrialdeetako ordezkariez gain, Francesca Albanese Palestinar Lurraldeentzako NBEren errelatorea ere Bogotan da, eta Israelekin harreman oro etetea exijitu die. EBk adierazi du Netanyahuri bere aire... [+]


1.385 euroko gutxieneko soldata: Jaurlaritzaren azterketaren bi hutsune eta alde on bat

Eusko Jaurlaritzako Ekonomia, Lan eta Enplegu sailburu Mikel Torresek asteazken honetan aurkeztu du EAErako gutxieneko soldataren inguruan egindako azterketa, eta 1.385 eurorainoko kopurua jarri du erreferentzia moduan, "aurreikuspen baikorrenean". ELA eta LAB... [+]


Pentsiodunen Mugimendua omenduko dute Donostiako Piratek

Abuztuaren 9tik 17ra izango da Piraten Aste Nagusia, eta aurten "Auzolanari tiraka!" ariko direla adierazi dute. Abordatzea abuztuaren 11n izango da, eta Piraten Egun "berezia", hilaren 15ean.


2025-07-16 | Ahotsa.info
“Munduko festarik onenak” herriak erabakitzen duenean amaitzen dira

Bederatzi egun eta gau luzeren ostean, Iruñeak normaltasunera itzuli nahi du Sanferminak ixten dituen azken ekitaldiarekin: Villavesako entzierroa, non gaizki tratatzen den gauza bakarra parte hartzaileen gibela eta osasuna baita. Ekitaldi herrikoi honen ondoren hasten da... [+]


Eguneraketa berriak daude