Gatzagitan


2009ko ekainaren 28an
Cynara scolymus.
Mendak esnea gatzatzea galarazten du. Gatzatzea, baina, esneari iraunarazi eta jaki on eusteko bide izan da usu. Ziabelarra, Galium verum, aipatu berria dugu hementxe; landare ugari baliatu izan da, ordea, lan honetarako.
 
Mikatzetik osatuta dauden landare gehienen ia atal guztiak esnea ziatu eta gatzatzeko gai dira. Bitxilorea eta tankerakoak biltzen dituen konposatuen familiakoen lore-talamo edo multzoak dira ezagunenak, kardu askorenak tartean.
 
Izenak ederki asko adierazten dion lubeazuna da bat, Centaurea calcitrapa. Haren loreak gatzagi izan dituen gaztak aparteko zaporea hartzen du.
 
Negu partean hostoen zurtoin lodikoteak jaten dizkiogun baratz karduaren, Cynara cardunculus, loreak ere gazta bidean jartzen du esnea. Genero bereko Cynara scolymus, alkatxofaren loreek ere bide beretik darama ur zuria.
 
Konposatuak ez diren beste familia batzuetako landare gatzagiak ere badira. Esneak esneari tiraka. Izerdia esnetsua duten landare gehienen isurkin hori toxikoa da eta ukitzen duen oro ihartzen du. Karatxoak eta abar galtzeko erabilia, kontuz maneiatu behar da, zauriak, begiak... erre egiten baititu, baita esnea ere. Esne-belarrak deitzen diren Euphorbia generokoak dira latex hau duten ezagunenak, Euphorbia helioscopia ohikoena. Ficus carica, pikondoaren izerdi lodiak bezala, loreak ere legar dira.
 
Garratzak diren landareek ere gogortzen dute esnea, barrabasak edo basoko mingotsak, Oxalis acetosella, adibidez.
 
Ameriketan, sugandilen isatsa ere erabili izan da gatzagi.

Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude