Eskualduna, Aintzina, Herria... Iparraldeko euskal agerkarien izenak dituzu. Lehen biak, Xurien eta Gorrien arteko lehia politikoaren garaian sortuak. Gorriek Le Reveil Basque astekaria kudeatzen zuten. Xuriek, berriz, Eskualduna sortu zuten 1887an. Haren segida da Herria: “Herriak 1944ra arte segitu zuen, alemanen kontrako gerla bukatu zen arte. Egileak alemanekin akomeatu baitziren gutti-aski. Gerla ondoren, Leon Leon, Saint Pierre, Jean Elizalde Zerbitzari apezak bildu eta ‘ez da Euskal Herririk euskarazko astekari gabe’ deliberatu zuten. Baziren ere laikoak: Louis Dassance, Jules Mulier Oxobi... Uztaritzen apeza zen Piarres Lafitteri aldizkariaren ardura hartzea proposatu zioten hauek guztiek. Lafitte ezagutua zen alemanen kontrakoa izateagatik. Lafittek berehala esan zuen baietz, baldintza batekin –apeza zenez gero lan asko zuen–, ez zuela horrelako lana hartuko, apezpikutegiaren baimenik gabe. Harrez geroztik, anitzek uste ukan dute Herria Elizaren agerkaria dela, baina ez da egundaino hala izan. Egia da apez euskaltzaleak ukan dituela kasik beti buru, duela sei urte ni zuzendari izendatua izan arte. Baina laikoak ere izan dira, politikari demokrata-giristinoak, Mixel Labeguerie eta Jean Errecart, besteak beste.

Gerla garai zailen ondoren abiatu zen Herria. Kuraia behar zen orduan.

Ziur! Lafittek bizpahiru hilabetez traba handiak ukan zituen. Lehenik argitalpen baimena lortzeko, eta bestalde, papera zuhur edo eskas zelako. Paperik ezin ukanik abiatu zen Herria, oztopo guztien gainetik.

Ordukoak bai pasadizoak!

Pentsa. 1. zenbakia 1944ko urriaren 19an atera zelarik, aleak Baionako postara eraman zituzten banatzeko eta hauxe erran zioten Lafitteri: “Ez duzu egiazko baimenik, ezin dugu bidali”. Lehenbiziko zenbakia Baionan gelditu zen. Gatazkak segitu zuen baimena lortzeko, eta azaroaren 16an agertu zen 2. zenbakia. Biak batera bidaliak izan ziren harpidedunei, bi orrialde ziren.

Herriak 3.000. zenbakia karrikaratu du udaberrian, baina gehiago badira.

Baiki. 1949an, bosgarren urtemuga ospatzeko, Lafittek Herria pixka bat handitzea erabaki zuen, sail berri batzuk irekiz aldizkariari beste begitarte bat emateko. Horren seinale gisa edo, irudiz, erabaki zuen ere sailkapena 1. zenbaki berritik hasiko zela. Erran nahi baita, 1950eko urtarrilaren 5ean Herria berrizendatu zuten nolazpait. 3.000 zenbaki direla diogu, baina Herriaren 3.295 dira.

Zein da Herriaren jitea?

Irekiak gara, baina humanismoa edo jendetasuna atxikitzen dugu, eta euskalduntasuna, hau berez doa. Emile Larrek kendu zuen frantsesez urtetan agertzen zen artikulu bakarra. Lafittek baimena galdatu zuelarik, orduko mandatari batek erran zion: “Astekari euskaldunik ez duzu ateratzen ahal, ez osoki euskaraz ari denik, artikulu bat bederen behar duzu frantsesez eman. Legez horrela da”. Lafittek sinetsi zion. Emile Larrek arrazoi osoz erabaki zuen hura kentzea.

Herriak bere idatz moldea atxiki du.

Bai, saiatu gara beti ere idatz moldea begiratzen. Herrietako berriemaileek beren euskalkia erabili dezatela nahi dugu. Gero, aditzaren aldetik eta bestetik, euskara batua sartu dugu, baina hor badugu arazo bat, ez bakarrik Herrian. Batzuek nahi dute lasterka joan, eta beste batzuek berriz poliki. Guk erdibide bat kausitu dugu edo entseatzen gara bederen. Guk eta irratilari batzuek hainbat hitz berri sartu dugu eguneroko bizitzan, eta denek egokiak kausitzen dituzte. Adibidez, Kirolak lehen Sporra erraten zen hemen. Denen ulergarri izan dadin euskara erabiltzen ari gara.

Geroa nola ikusten duzu, berriz?

Garbiki erran behar da: gazteak ez dira irakurle handiak. Berrikitan irakurri dut, EAEn egindako buru ikerketa batean, belaunaldi gazte bat telebistari emana bizi izan zela. Orain aldiz, 15-20 arteko gazteek, Hegoaldean, eta hemen ere, telebistarentzat ez dute esker handirik. Internet eta teknologia berriak maite dituzte, eta guk horiek ere lotu behar ditugu emeki-emeki, gazteak nahi baditugu bildu. Halere, paperezko prentsak toki bat atxiki behar du gure ustez. Izan ere, adin batean aldatzen gara. Nik ezagutzen ditut 40 urteko batzuk, duela 10-15 urte ez zutela Herriaren berriekiko batere eskerrik, eta orain berriz heldu dira gurera. Herrietako erroak sentitzen dituzte, herriaren erroak sentitzea ona da. 2.500 harpide dugu. Urtetik urtera murrizteño bat bada, baina badaude ere irakurle berriak.

Mentura baduzue, beraz.

Mentura eta itxaropena! Urrats bat egin dugu, ez bakarrik gaztearengana joateko, orokorki jende guztiarengana. Errate baterako, jendeak maite ditu irudiak. Baina ez orain bakarrik, lehen ere bai. Baina ez zuten ukaten ahal. Gure amatxi batzuek erraten zuten: “Liburu horretan badirea sainduak?”. Badakizu zertaz ari ziren? Liburuan marrazkiak edo irudiak galdatzen zituzten. Sainduen irudiak nahi zituzten haiek ere, ez baitzituzten aski ikusten. Eta orain ere irudia nahi du jendeak, eta kolorea eta arintasuna. Duela bost urte, 2004an, Herriak 100 urte bete zuelarik kolorea bi orrialdetan ezartzea erabaki genuen: lehenean eta zortzigarrenean. 3.000 zenbakia atera dugularik gehigarri berezia, hor ere kolorea sartu da. Herria handitu nahi dugu zortzi orrialdetik hamabietara lehenbiziko urrats batean. Astero ez badugu egiten ahal, bi astetarik behin. Eta sail berri batzuk irekitzea nahi genuke, gazteek maite dituzten gaiak eskaintzeko. Baina horretarako harpidedun gehiago behar dugu. Eta preseski, “harpidedun gehiago izateko hori egin behar duzue” erraten digute.

65 urte bete ditu Herriak. Janbattit Dirassarren ekarria ere agerikoa da.

Nihaurek ez dut erran behar zer ekarri dudan. Hemezortzi urtetatik atxikia izan naiz Herriari, eta nahi nuke segitu zenbait denboraz, osagarria baldin badut bederen. Ez naiz bakarra. Hemen dira ere Pello Jojajuria erredakzioburua eta Marixan Brement idazkaria, baita 40 berriketariz osaturiko sarea ere. Jean Haritselharrek Herria 4.000ra iritsiko dela dio. Gu ez gara hemen izanen, baina Herria bai. Hori da gure ametsa.