"Aisia burua hustera zuzenduta dago; pentsatu gabe erlaxatzera"

  • Montehermoso Kulturunea birmoldaketa estruktural betean dago eta obrak kanpotik suma daitezke. XVI. mendeko jauregi errenazentistaren itxurako kultur gunea Gasteizko alde zaharrean dago, Fray Zacarías kantoian, gaztetxea katedral zaharrarekin elkartzen den kalean hain zuzen. Xabier Arakistain Arakisek zuzentzen du egun.
Arakis
Xabier ArakistainJose Ramón Gómez
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Kreako Zuzendariak, Araceli de la Horrak, 2006 urtean utzi zuen Montehermosoko koordinazio orokorra, eta ordudanik ileorde beltza eta makillajea eramatea gustatzen zaion Arakisek hartu du eserlekua hainbeste istilu sorrarazi zuten eskailera mekanikoetara ematen duen bulegoan. Hala ere, oinordetzan hartutako lanak medio, aurreko urtera arte ez ziren hasi Arakis eta bere taldea zentroko zuzendaritza berria beraiengan hartuta lanean.

Feminismoa aldarrikatuz eta artea ikuspuntu desberdin batetik erakusteko asmoarekin sortu zen Montehermoso Arte, Kultur eta Pentsamolde Garaikideko zentro berria; “talde esfortzu” bat dela dio Arakisek. Madrilen jaio zen, eta Bilbon bizi izan da hemezortzi urtez. Feminista petoa, azaldu duenez Montehermoso da Espainiako Estatuan Berdintasun Legea betetzen duen zentro kultural bakarra.

Zer aldaketa uste duzu jasan dituela Montehermosok aurreko zuzendaritzatik honetara?


Uste dut bi gauza oso diferente direla. Lehen mota bateko kezkak existitzen ziren eta orain beste mota batekoak. Guk publikoari zuzendutako kultura egin nahi dugu; ildo herrikoia duena eta era kritikoan kontsumitzen dena. Hain ohituta gauden aisialdi populista sortzearen kontrakoa da. Tamalez, herrialde honetan oso gogoeta gutxi dago eta esfortzurik eskatzen ez duen aisiak inguratzen gaitu. Aisia burua hustera zuzenduta dago; pentsatu gabe erlaxatzera. Kultura ez da bakarrik saunara joatea edo masaje bat hartzea. Gu praktika artistikoan oinarritutako arte, kultura eta pentsamendu garaikidea sortzen ari gara. Interesatzen zaizkigun praktika artistikoak Bourdieuk eremu mugatua izenez kalifikatu zituenak dira, hau da, nazioarteko zirkuituan daudenak eta jakintza sortzen dutenak. Azken finean, egiten duguna gizartea era kritikoan aztertzea da, eztabaidan oinarritutako gune bat sortzeko asmoz. Horrela, pentsatu ahal izango dugu mundu hobe batean. Hori izan beharko litzateke XXI. mendeko zentro kultural baten egitasmoa.

Montehermoso Udalaren pean dagoen zentroa da, eta gure aurrekontuak Kultura Sailetik datoz. Egun baliabideak sexuen arabera banatzen ari gara; feministek sexu kuotak deitu dieten horiek. Arte, kultura eta pentsamendu garaikidea eskaintzeaz gain, aukera berdintasuna ere jorratu nahi dugu. Espainiako Estatuan ez dago kultura zentro edo museorik egungo Berdintasun Legea jarraitzen duenik. Aitzindariak gara horretan; gure gunearen erdia emakumeei eskaintzen diegu eta aurrekontua emakume eta gizonen artean banatzen dugu, era berdintsuan. Neurri hori ezinbestekoa dela uste dut.

Nondik dator Montehermosoren izaera feminista?


Pentsatzeko era feminista da gurea. Askotan feminismoak prentsa txarra du. Ismo honek nahi du sexuen berdintasuna bermatuko duen eraldaketa soziala; horregatik daramatza feminismoak 300 urte praktika politikoa, soziala eta teorikoa aplikatzen. Horrez gain, 40 urte daramatza praktika artistikoa lantzen. Berdintasunaren aldeko modernitate diskurtsoetan du jatorria eta Amerikako Estatu Batuetan mugimendu beltzari oso lotuta egon zen. Egun diskriminatuta dagoen jende talde bati egiten dio erreferentzia. Feminismoa berdintasun diskurtsoa da; ez da matxista. Ni feminista naiz. Hona etorri aurretik hamar urtez aritu nintzen begirada feministarekin lan egiten.

Nola islatzen dute ildo feminista hori Montehermoson erakusketak egiten dituzten artistek?


Era desberdinetan: guk desberdintasunak lehen planoan jartzen ditugu eta horri esaten diogu feminista izatea. Nekatuta nago Montehermoson arte feminista egiten dugula entzuteaz. Ez! Montehermoson ez dugu arte feminista egiten; arte, kultura eta pentsamolde garaikidea egiten dugu. Egiten ditugun gauzen artean jarraitzen dugun lerroetako bat feminismoarena da, baina badago post-kolonialismoarena ere, eta beste hainbat ere bai. Montehermoso oso gune plurala da: feministatzat katalogatzea errealitatea aldatzea da, kontserbadorea izateaz gain.

Zer ikus dezakegu momentu honetan Montehermoson?


Living Together:
Emma Dexterrek –Londreseko ICAko zuzendariordea eta Tate Moderneko komisario nagusia izandakoak– eta biok komisariatutako erakusketa da. Guztion interesa suspertu beharko lukeen gai interesgarri batean oinarritzen da: hain bizkor doan XXI. mendeko gizarte honetan, krisi ekonomikoaren erdian, elkarbizitzak duen esanahiaren inguruan egiten du gogoeta. Inoiz ez dira egungoak bezalako migrazio mugimenduak egon. Gainera, identitate sexualak erabat ireki dira eta mundua gero eta jende desberdinagoz osatuta dago. Hori jakinda, bi era desberdinetan bizi gaitezke elkarrekin: gure elkarbizitza izan daiteke negoziatutakoa edo inposatutakoa. Mundu hobeagoan bizitzeko behar dugun elkarbizitza nola negoziatu dezakegun eztabaidatzen ari gara Montehermoson.

Erakusketa horren barruan, orain Frantziatik datorren Société Réaliste kolektiboak sortutako muntaia dugu ikusgai. AEBetan bizitzea lortzeko beharrezkoa den Green Card edo txartel berdeari egiten dio erreferentzia. 2006. urtean Europar Batasunean mekanismo beraren inguruan eztabaida hasi zen, alegia, Europan sartzeko txartel berde hori izatea beharrezkoa ote zen atzerriko lagunentzat. Société Réalistek webgune bat abian jarri du, eta Green Card-a eskatzeko asmoz jende asko hurbiltzen ari da. Montehermoson pertsona horiek nortzuk diren ikus daiteke. Horrez gain, proiektuak mugimendu migratorioen inguruan sortutako ekonomia ere aztertzen du; esaterako, egoera eskasenetan dagoen jendea esplotatu egiten duten industria eta enpresen inguruko hausnarketa egiten du, eta islatzen du estatuak zer zerikusi duen horrekin.
Proiektu hauek diskurtso artistikoak dira eta horrelako gaiez hausnartzera gonbidatzen dituzte herritarrak; hori da arte garaikidea.



Zer motatako publikoa gerturatzen da Montehermosora?


Montehermoso oso zentro handia da, eta oso konplexua. Ekintza ugari eskaintzen ditu: alde batetik erakusketak ditugu, eta bakoitza ekintza kultural batekin aurkezten da, bai artearen aldetik, baita giza zientzien aldetik ere. 55 urtetik gorako pertsonentzako ikastaroak ematen ditugu eta hemendik gutxira abian jarriko dugun online artxiboan ari gara lanean. Umeentzako ekintzak ere eskaintzen ditugu eta kulturarekin erlazionaturiko gaiak jorratzen aritzen gara. Esaterako, txekiar marrazki bizidunen ziklo bat dugu abian: hor erakutsiko ditugun filmak ez dira Disneyk egiten dituenak bezalakoak; ez dugu nahi umeak ohitzea hain merkantilizatuta dauden produktuetara, ez baitute gonbidatzen gogoeta egitera. Montehermosora etortzen dira haurrak ikastoletatik, 55 urtetik gorako jendea eta gure edadekoa, bai erakusketa bat ikustera, baita kontzertuak eta DJak entzutera ere.


Zer nolako konexioa du Montehermosok Gasteizekin?


Gasteizentzat oso aproposa da. Oso hiri partikularra da: hamaika gizarte-etxe ditu –Bilbok eta Donostiak ez dituzte hainbeste–. Arte garaikide eskaintza handia du Gasteizek; egun Amarika plataforma du, baita Arte Ederretako museoa ere. Hemendik gutxira Krearen sorrera ikusiko dugu eta nola ez, Montehermoso bera. Pentsamendu bakarra ez da interesgarria; ezin dugu denok berdina egin. Interesgarriena bakoitzak indibidualtasun maila bat izatea da, eta horrek zehaztea eskaintza kulturala. Zentzu horretan Montehermoso Gasteizen neurrira eginda dagoela uste dut, eta lehendik zetorren aldaketa baten produktua da. Ni hona iritsi nintzen aurreko koordinatzailea Kreara joan zelako, arte gune berri batera. Beranduago Artiumen zuzendaritza aldaketa egon zen eta une berean Amarika Plataforma izan zena berriz ireki zuten. Horregatik diot Montehermoso martxan dagoen prozesu baten zati dela. Gasteizek duen eskaintza kulturala inguruko hiriena baino zabalagoa da.

Zer da Arakis Montehermosorentzat?


Montehermoso lan taldea da. Ni lehiaketa baten bidez hasi nintzen hemen lanean; proiektu bat aurkeztu nuen eta irabazle atera nintzen. Aurretik freelance moduan aritu nintzen; arte komisario independientea nintzen. Hona sartu aurretik oso argi nituen eman behar ziren aldaketak eta egun talde bat gara. Montehermosoko koordinatzaile orokorra naiz –zuzendariaren postua ez da berez exisitzen– eta nire lana taldea zuzentzea eta proiektu baten lerroak aukeratzea dira.

Azkenak
Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


CAFek giza eskubideak errespetatzen dituela “baieztatu” beharko du, Belgikako kontratu milioiduna eskuratzeko

Beasaingo enpresak 1.695 milioi euroko kontratua lortu du Belgikako SNCB-NMBS tren konpainia publikoarentzat 54.000 plaza dituzten bagoiak egiteko. Baina aurretik, belgikar konpainiak eskatu dio bere jarduerek nazioarteko zuzenbidea eta giza eskubideak errespetatzen dituztela... [+]


Eguneraketa berriak daude