Haurrak ari dira galdutakoa berreskuratzen

  • XX. mende hasieran ultzamarrak elebakarrak ziren. 2001. urtean erdiek zekiten euskara, helduenek eta gazteenek. Azkar galdu da euskara Nafarroako udalerri honetan. Mantsoago, baina ari dira berreskuratzen.
Euskara eta Ultzama
Euskararen galtze prozesua gelditzea lortu dute bailaran. Orain belaunaldi berriek dute giltza, euskara eskolan ikasi dutenek, baldin eta gizarte eremu orotara zabaltzen badute hizkuntza. Argazkian Ultzama bailarako Larraintzar ikastetxe bakarreko ikasleak.Larraintzar Ikastetxea
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Nafarroako ipar-mendebaldean dago Ultzama udalerria, Iruñetik 25 kilometrora. Hamalau herrigunek osatzen dute: Ilarregi, Suarbe, Eltzaburu, Auza, Larraintzar, Lizaso, Gorrontz-Olano, Iraizotz, Alkotz, Arraitz-Orkin, Zenotz, Eltso, Gerendiain eta Urritzola. Bailarako herriburua Larraintzar da; haraneko erdigunean dago eta bertan daude zerbitzu gehienak: udaletxea, ikastetxe publikoa, osasun etxea, kiroldegia eta abar. Ultzaman 1.600 lagun inguru bizi dira gaur egun. Herriak oso txikiak dira, harrizko etxe sendoz osatuak, biztanle gutxikoak, eta bailara osoan sakabanaturik daude.

Ultzama Nafarroako zonalde euskaldunean dago, euskara ofiziala den eremuan. Euskara da bailarako jatorrizko hizkuntza, eta XX. mendera arte ingurua euskaldun elebakarra izan zen. Miquel Gros i Lladós soziolinguista katalanak 2007an Recuperación del euskera en Navarra liburua argitaratu zuen, Euskaltzaindiaren eskutik. 1986tik Nafarroan euskarak izan duen bilakaera, gaur egun duen egoera eta aurreikus daitekeen etorkizuna aztertu zituen. Egileak 1950etik aurrera Ultzamak bizi izandako ordezkatze prozesu bizkorra nabarmentzen du. Hizkuntza ordezkapena nola gertatzen den egiaztatzeko adibide garbitzat jotzen du Ultzamako kasua. Grosen ustez, bailarako egungo haurren euskalduntzeak ez du oraindik galera hori ordezkatzerik lortu. Era berean, belaunaldi batekin egoerari buelta emateko aukera egon badagoela ere gaineratzen du, baina erabilera azpimarratzen du euskarak irauteko bide bakar gisa. Nafarroako Iparraldeko Euskara Mankomunitatearen barnean dago Ultzama aldeko Euskara Zerbitzua; eta Ultzama aldean, hain zuzen ere, Ultzama, Imotz, Basaburua, Odieta, Atez, Lantz eta Anue sartzen dira. Bertako teknikariak egoera orokor honen argazki bertsua atera digu.

2001ean Ultzama bailarako euskaldunen kopurua %49koa zen. Euskarak atzera egin izana bizimodua aldatzearen eta modernizazioaren ondorioa da, besteak beste. Nekazaritzan eta abeltzaintzan oinarrituriko gizartea izateari utzi, eta hiriburura jo zuen nagusiki Ultzamako jendeak, industriaren eta zerbitzuen sektoreetan lan egitera. Hiriburuaren gertutasuna eragile garrantzitsua izan da nolabait hizkuntzaren ordezkatze prozesuan. Gaztelaniak erraz lortu zuen berez euskararenak ziren erabilera eremuetan sartzea: familian, lagunartean, herrian... Euskarak, berriz, ez du bide erraza izan gaztelaniarenak diren eremuetan aurrera egiteko: administrazioan, kulturan eta abar.

Herritik herrira alde handia

Ibarreko herrien artean alde handiak daude euskararen kontserbazioari dagokionez. Esaterako, Basaburutik gertu dauden herrietan ia biztanle gehienak dira euskaldunak: Alkotzen, Auzan, Eltzaburun... Beste herri batzuetan, aldiz, euskarak nabarmen egin du atzera 36ko gerraz geroztik: Larraintzarren, Lizason, Arraitzen… Herri batetik bestera kilometro gutxi dago, eta soziologikoki berdintsuak dira, baina kanpo faktoreek eragin ezberdina izan dute herrixka bakoitzean. Esaterako, toki batzuetan eragin zuzena izan zuten apaizek, irakasleek eta gizartean garrantzi handia zuten pertsonek. Horietako askok ez zekiten euskaraz, kanpotarrak zirelako. Beste batzuk, euskaldunak izanagatik ere, euskararen kontra aritu ziren arrazoi ideologikoengatik. Hala, herri bakoitza gune berezia da.

Ultzaman euskaldun gehienak bi muturretako belaunaldietakoak dira: adinekoak eta haurrak, nagusiki. 25-50 urte bitarteko adin taldea da, bestalde, erdaldunena. Hain zuzen ere, talde dinamikoena da multzo hori, eta eragin handiena duena hizkuntza jarrerak finkatzean. Halere, gurasoek D ereduaren aldeko jarrera erakutsi dute, oro har. Bidenabar, irakaskuntzak ere euskararen alde jokatu du. Ultzamako Larraintzar ikastetxe publikoak D eredua soilik eskaintzen du, eta hiru etapak biltzen ditu: Haur Hezkuntza, Lehen Hezkuntza eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza. Aurten 236 ikasle dituzte ikastetxean. Horrek guztiak nolabait ziurtatzen du belaunaldi berriek, haur eta gazte gehienek, euskara ikasiko dutela. Dena den, euskararen erabilera da erronka nagusia; bailaran bermatu beharrekoa da, eta ez da behar bezain azkar errekuperatzen ari.

Horrez gain, Ultzamako hizkera indarberritzeko egitasmoak plazaratu izan ditu Ultzamako Euskara Zerbitzuak, ikastetxean abian jartzeko. Izan ere, euskalkia ahulduta dago, batik bat, gazteen artean. Helduen euskalduntzeari dagokionez, berriz, Larraintzarren AEK euskaltegia dago. Egun, 43 ikasle daude matrikulaturik, lau taldetan. Euskaltegiaren lanari esker, arestian aipaturiko belaunaldi erdaldunean nolabaiteko zubia sortzen ari da.

Azken urte hauetan Ultzamako ibarrean errekuperatzen ari da euskara pausoz pauso, eta gelditu da hizkuntzaren galtze prozesu hori. Belaunaldi berriak izango du egoerari buelta emateko giltzarria, eskolan ikasitako euskara harreman eta funtzio sozial guztietarako ahotan badarabil.
Euskara sustatzeko zailtasunak
Ultzama aldeko euskararen alde lan egiten ari den eragile garrantzitsuena Ametza Kultur Elkartea da. Euskarazko tokiko hedabideei babesa emateko sortu zen, 1996. urtean. Esan-Erran irratia eta Pulunpe aldizkaria dira bailarako euskarazko hedabide bakarrak. Ametza elkarteak kultur jarduerak eta euskara sustatzeko ekimenak ere egiten ditu. Elkartearen jarduerak bost multzotan biltzen dira, eta honako hauek dira: haur eta gazteei zuzendutakoak, hedabideak, kultur arlokoak, entitateak euskalduntzeko egitasmoak eta mintza-praktikakoak.

Esan-erran irratia eta Pulunpe aldizkaria egoera larrian daude, Nafarroako Gobernuaren diru-laguntzak murriztu direlako. Gainera, Ultzamako Udalak ez dio diru-laguntzarik ematen Esan-Erran irratiari, euskara hutsez emititzen denez, erdaldunak baztertzen dituela argudiatuta. Batez ere, Ametzako bazkideen, Kontzejuen eta inguruko bailaretako udalen ekarpenei esker mantentzen da oraingoz. Diru-iturri berriak bilatuz eta gastuak gutxituz, euskara sustatzen jarraitzeko asmo garbia daukate bertako langileek, maldan gora bada ere.

Azkenak
EIRE euskal unibertsitate-irakasleen elkartearen amaiera

Erakundeek, beren helburua bete ondoren ere, bizirik irauteko ahalegina egiten dute, Max Weber-ek zioen modura. Baina porrotaren kontzeptuaren eremutik haratago joan eta jakinduria eta ausardia behar dira elkarte bat amaitzeko, Alan Badiou gogoratuz.

Euskal Herrian ere... [+]


2025-07-14 | Rober Gutiérrez
25 urteko bidaia

Sortze beretik proiektu batekiko lotura profesionala egon denean eta atxikimendu emozionala hain handia denean, zaila izaten da berari buruz hitz egitea. Bai Euskarari ziurtagiriak 25 urte bete ditu, eta bizi izandako oroitzapenak eta esperientziak metatzen zaizkit oroimenean... [+]


Etorkinen aurkako “ehiza-gau” antolatuak egin dituzte Espainiako herri batean, inpunitate osoz

Hainbat gauez jarraian, gorrotoa eta arrazakeria hedatu eta "etorkinen aurkako ehiza" egin dute Murtziako herri batean, "Espainia garbitzeko". Kolektibo antiarrazistek ultraeskuinaren inpunitatea salatu dute.


Desazkunde turistikoaren aldeko Euskal Herriko topaketak egingo dituzte Donostian

BiziLagunEkin plataformak desazkunde turistikoaren aldeko Euskal Herriko topaketak egingo ditu Donostian, elkar ezagutzea, esperientziak partekatzea eta gogoeta kolektiboa egitea helburu. Egitarauaren xehetasunak datozen asteetan jakinaraziko dituzte.


Bi pertsona atxilotu dituzte Ordizian, ertzainak zauritzea leporatuta

Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailaren arabera, hainbat pertsonen arteko borroka bat zela eta bertaratu dira larunbat gauean ertzainak Ordiziara (Gipuzkoa), eta liskarrak izan dira. Bi ertzain ospitaleratu dituzte: bat lepauztaia apurtuta eta masailean ukabilkada bat jasota;... [+]


Mugak Zabalduz karabana Irundik abiatu da pertsona migratzaileek pairatzen duten biolentzia salatzeko

Euskal Herritik eta Kataluniatik abiatu da aurtengo Mugak Zabalduz karabana. Calaisko itsasartea, Frantziako Estatuan du helmuga, giza eskubideak bermatzea eta berehalako erregularizazioa eskatzen ditu besteak beste.


2025-07-14 | ARGIA
Sanferminak “nahi bezala gozatzeko eskubidea” aldarrikatu dute Iruñean, ostiraleko sexu erasoa eta gero

Mugimendu Feministak deituta, ehunka herritar, ordezkari politiko eta jaietako talde bildu dira uztailaren 13an Iruñeko Gaztelu Plazan. Intentsitate handiko eraso baten eta intentsitate txikiko beste hainbat erasoren testuinguruan egin dute elkarretaratzea. Eraso sexistarik... [+]


PKK-k armen suntsiketa irudikatu du, eta Erdoganek iragarri du legebiltzarrean batzorde bat osatuko dela prozesua jarraitzeko

Bere buruzagi historiko Abdullah Öcalenek joan den astean Turkiako Imraliko espetxetik eskatutakoari men eginez, PKK Kurdistango Langileen Alderdiak ekin dio armagabetzeari. Ostiralean egin dute ekitaldia, Iraken menpeko Kurdistango Sulaimaniya hirian, eta 30 gerrilari... [+]


Frantziako Legebiltzarrak dei egin dio Europari “harreman ekonomikoen estrategia aldatu” eta Txinarekin lankidetzak garatzera

153 orrialdeko txosten bat kaleratu du parlamentuak. AEBak ez ditu apenas zuzenean aipatu, baina horretarako "ikuspegi atlantista" terminoa erabili du: "Europak darabilen ikuspegi horrek gerra-komertziala ekarri du Europaren eta Txinaren artean, ageriko kalte eta... [+]


Akordio historikoa Kaledonia Berrian
Nazioarteko aitortza lukeen Kaledonia Berriko Estatua onartu du Frantziak, bere mugen barruan

Konfiantzaren erronka izenburua jarri diote Kanakyko indar independentisten eta unionisten arteko akordioari. Ozeano Bareko uhartediak herrialde europarraren parte izaten jarraituko luke, baina estatu izaera lor dezake kaledoniarrek hala bozkatzen badute. Datorren urte hasieran... [+]


Askatasunaren Ontzidia berriz saiatuko da Gazako blokeoa apurtzen: Handala ontzia martxan da

Israelek maiatzean Conscience itsasontzia bonbardatu eta ekainean Madleen itsasontzia bahitu ostean, nazioarteko ekimena berriz saiatuko da laguntza humanitarioa Gazara sartzen. "Erronka hau Gazako umeengatik da", adierazi du Askatasunaren Ontzidiak Siziliatik (Italia)... [+]


ZERO CHOU
“Pertsona homosexualak eta tradizioa adiskidetzea nahi dut”

30 urte baino gehiago daramatza Zero Chou zinemagile taiwandarrak istorioak kameraren atzetik kontatzen, bai zinemarako, bai telebistarako. Aurten, Zinegoak jaialdiaren 22. edizioko ohorezko saria jaso du.


2025-07-14 | Sustatu
Ez fidatu Osakidetzan ‘Quantus Skin’ azterketa egiten badizute

Civio fundazioak salatu duenez, Osakidetzak darabilen AA sistema batek (Quantus Skin) kontratuan agindutakoa baino askoz efikazia gutxiago dauka. 1.6 milioi euroko inbertsioa da, larruazalaren melanoma minbiziak detektatzea du helburu, eta bere emaitzak eskatu zuen %85eko... [+]


2025-07-14 | Ahotsa.info
Euskaldunon bazkari antiarrazista Sanferminetan

Laba, EHE eta Harituk antolatuta, bazkaria Oko Plazako Herri Sanferminak gunean izan da. Bertan, antolaketaren zergatiak azalduko dizkiguten galderak egingo dizkiegu.


Eguneraketa berriak daude