Krisialditik depresiora, atzeralditik igarota

  • Komunikabideak informazio finantzario eta ekonomiko ugari eskaintzen ari dira eta beren bezeroek, sarritan, ulertzen nahiko lan. Oraindik horrelako informazio asko iritsiko zaigunez, terminorik erabilienetako eta ulergaitzenetako batzuk argitzen saiatuko gara.

2009ko urtarrilaren 14an
Artikulu honen tituluak bi xede ditu. Lehenik, egungo egoera ekonomiko eta finantzarioa esaldi bakarrean laburtzea. Hain zuzen, krisialdi finantzario larria dugu aurrean, gure ekonomietan eta gure industrian eragina izaten ari dena, mekanismo finantzarioak huts egiten ari direlako. Krisialdi finantzariotik atzeraldi ekonomikora igarotzen ari gara, eta atzeraldi hori depresio ekonomiko bilakatzeko arriskua dago, batak zein besteak dituzten ondorio ilun guztiekin. Bigarrenik, izenburuak beste helburu bat ere badu: gehien erabiltzen diren hainbat termino irudikatzea, artikulu honetan argitzen saiatzeko.

Zabor-hipotekak, krisiaren jatorri

 
Euskal Herrian ere pairatzen ari garen ekonomia eta industria krisiaren jatorria AEBn emandako zabor-hipotekak edo hipoteka toxikoak dira. Baina zer dira hipoteka toxikoak?
 
Ipar Amerikako Bankak oraindik eta gehiago aberastu nahi izan zuen. Horretarako kreditu arriskutsuagoak ematen hasi zen, diru-sarrera iraunkorrik, enplegu finkorik eta ondasunik gabeko bezeroei hipotekak eskainiz. Mota horretako bezeroei “ninja” esaten zaie. Arriskua handiagoa izaki, interes handiagoak kobratzen zizkien, eta merkatu estatubatuarraren higiezinen booma baliatu zuen. Kreditu batzuk etxearen benetako balioaren gainetik ematera iritsi ziren, etxe horrek, hilabete gutxitan, maileguan emandako kopurua baino gehiago balioko zuelako. Amerikar Banka sinetsita zegoen dirurik gabeko zordunek lanpostua lortu eta zorra inolako arazorik gabe ordainduko zutela. Banka kreditu asko ematen ari zenez, dirua agortzen hasi zen. Irtenbide gisa, atzerriko bankuei maileguak eskatu zizkieten, hipoteka toxikoen paketeak salduz. Horrenbestez, hipoteka horiei esker aberasten ari zela uste zuen atzerriko banka zabor-hipoteken negozioan sartu zen. Kutsadura toxikoa hedatzen ari zen.
 
2007ko hasieran etxebizitzen prezioak behea jo zuen AEBn. “Ninja”k beren etxeengatik orain balio zutena baino gehiago ordaintzen ari zirela konturatu ziren, eta hipotekak ez ordaintzea erabaki zuten. Negozioa hondoratzen ari zen. Bankuen arteko mesfidantza hasi zen, inork ez baitzekien zenbat “zabor” sartu zuen bere negozioan, eta, ondorioz, euren artean dirua mailegatzeari eta kredituak emateari utzi zioten. Enpresak itotzen hasi ziren likideziari eusteko krediturik gabe. Kontsumoa ahuldu egin zen. Orduan, ekoizpena jaitsi egin zen eta, ondorioz, langabezia igo. Eta horrela iritsi gara egungo egoerara: burtsaren crack-a, balore gehienen gainbehera bizkorra, kontsumoaren eta ekoizpenaren murrizketa, langabezia, eta abar. Hauxe da atzeraldi ekonomikorako sarbidea, baita depresio ekonomikorako atea ere.

Atzeraldi eta depresio ekonomikoa

 
Analista askoren arabera, dagoeneko atzeraldian gaude. Zer da atzeraldi ekonomikoa? Termino honek krisialdi ekonomikoa aurreikusi baino luzeagoa izan litekeela iragartzen du. Atzeraldia “iragankorra izateko joera duen jarduera ekonomikoen depresioa” da, hiztegiaren arabera. Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Antolakundeak, ELGAk, gehiago zehazten du eta herrialde bat edo herrialde multzo bat, elkarren segidako bi hiruhilekotan BPGren hazkunde negatiboa duenean, atzeraldi ekonomikoan sartu dela dio. Hazkunde negatiboak enpresek beren produktuak eta zerbitzuak saltzen ez dituztela eta gehiegizko eskulana dutela esan nahi du. Ondorioak: ez da enplegurik sortzen eta dagoena deuseztatzen du.
 
Beste analista batzuek, atzeraldia onartuta, depresio ekonomikoaren atarian gaudela ohartarazi dute. Zer da depresio ekonomikoa? Herrialde baten jarduera ekonomikoaren gainbehera da, eta barruko BPGren murrizketa larria du ezaugarri nagusi. Egoera horretan eskaera luzaroan murrizten da, langabezia izugarri altua da. Aldea dago depresioaren eta atzeraldiaren artean. Atzeraldia krisiak eragindako herrialdearen politika monetarioaren ondorioz gertatzen da, eta interes-tipoak jaisteko politikaren bidez lehengoratu daiteke. Depresioa, aldiz, jarduera ekonomikoa asko murrizten denean eta interes-tipoak gehiago jaitsi ezin direnean gertatzen da.
Inflaziotik deflaziora eta estanflaziora
Artikuluaren tituluak bezala, koadro honen izenburuak ere helburu bikoitza du. Lehenik, egungo egoeraren zati bat esaldi bakarrean laburtzeko saioa da. Hilabete gutxitan inflazioa %5etik urte honetarako aurreikusten den %1,5era jaitsi da. Espainiako Gobernuko Ekonomiako ministroak berak dioenez, 2009ko uztailean %1ean egon liteke. Baina bada inflazioa are gehiago, zero azpitik, jaitsiko dela dioenik ere. Orduan, deflazio egoeran egongo ginateke, Japonia egon den eta dagoen moduan, eta inork ez du horrelakorik nahi. Bigarrenik, ulertzen hain errazak ez diren bi termino horiek argitu nahi ditugu.
 
Zer da inflazioa eta zer deflazioa? Inflazioa prezioen maila orokorraren igoera da. Kontsumoko Prezioen Indizearen bidez, KPI, neurtzen da, elikagaiak, aisia eta kultura, garraioa, ostalaritza eta beste hainbat talderen prezioetan oinarrituta. Energia eta landu gabeko elikagaiak sektore ezegonkorrak dira, nazioarteko merkatu fluktuatzaileen eta prezioetan gorabehera handiak eragiten dituzten baldintza meteorologikoen menpe baitaude. KPIren eboluzioari bi sektore horien eragina kentzean lortzen den inflazioari azpiko inflazio deritzo. Deflazioa, aldiz, ekonomia baten ondasun eta zerbitzuen prezio mailaren gainbehera orokorra da. Eskaera gabeziak eragiten du. Keynes-en arabera, deflazioa inflazioa baino larriagoa da “langabezia eragitea errentaduna zapuztea baino okerragoa” delako. Deflazioak sorgin-gurpila eragiten du: merkatariek produktuak saldu behar dituzte kostu finkoak bederen berdintzeko eta, ondorioz, prezioek behera egiten dute. Prezioen jaitsiera orokorraren eraginez, eskaera are gehiago jaisten da, bihar dena merkeago izango bada, kontsumitzaileek erosteak ez duela merezi uste dutelako da. Inflazioan alderantziz gertatzen da.
 
Azkenik, egungo krisialdi ekonomikoak “estanflazio”ra eraman gaitzakeela dioenik ere bada. Zer da estanflazioa? Ingelesezko stagflation hitzaren moldaketa, inflazio eta geldialdi hitzen konbinazioa da. Konbinazio oso arriskutsua: ekonomiaren hazkunde baxua eta inflazio iraunkorra.

Azkenak
Internet demokratiko eta burujabe baten alde lanean

Internet hasieran askatasunaren espazio izan zen, baina gaur egun enpresa handien esku dagoen lurralde kontrolatu bihurtu da. Testuinguru honetan, teknologia burujabetza eta ongizate komuna lortzeko Internet berreskuratzeko beharra gero eta premiazkoagoa da. Egile eta aktibista... [+]


2024-09-20 | Euskal Irratiak
Maider Mourgiart eta Paul Laborde
“Pastoralari esker Xarnegu eskualdeko herritarrak elkar lotu gira”

Azken aukera asteburu honetan 'Inexa de Gaxen' pastorala ikusteko.


2.500 euroko isuna ezarri die Ertzaintzak sei aiaraldearri, iazko greba feminista orokorragatik

"Mozal legea" baliatuta jarri ditu poliziak isunak. Tubacexen eginiko piketegatik izan dira zigor gehienak.


2024-09-20 | Gedar
Balmasedako Glefaran enpresak etengabe gainditu ditu ezarritako kutsadura-mugak

2016tik 2023ra bitartean, Pastguren paper-fabrika izandakoa erraustegi modura erabili zuen Glefaranek, elektrizitatea ekoizteko. Zazpi urte horietan zehar, errauts-partikulen isurketa-mugak urratu zituen, eta "gizakien eta ingurugiroaren osasuna arriskuan jarri" zuen... [+]


2011 eta 2023 arteko epealdia
Amnistia Legea aplikatzea eskatu dezakete Kataluniako prozesuarekin lotuta zigortutako euskal herritarrek

Bizkaiko Probintzia Auzitegiak amnistia aplikatu die Kataluniako prozesu independentistarekin lotutako mobilizazio batengatik kondenatutako lau gazteri. Kataluniarekin elkartasun ekimenengatik herritar gehiago ere zigortu zituzten Euskal Herrian 2011 eta 2023 artean, bide... [+]


2024-09-19 | Nicolas Goñi
Saguzarren osasunak gure osasuna babesten du, ezusteko moduan

Ameriketako Estatu Batuen ipar ekialdean azken urteotan maila handiko fenomeno batek eragin garrantzitsua izan du osasun publikoan, eta basa animalien osasunaren garrantzia oroitarazten du. Argitaratu berri den ikerketa baten arabera, gertaera hori eta sortu dituen ondorioak... [+]


2024-09-19 | Ahotsa.info
Mintzapraktika egitasmoetan izena emateko epea zabalik dago

“Eta euskaraz egiten badugu?” lelopean, hasi da dagoeneko, Mintzapraktikako izen-emate kanpaina Euskal Herriko hainbat herri eta hiritan. Beraz, ikasturte osoan zehar, zaletasun ezberdinen bueltan euskara praktikatzeko aukera izango dute parte-hartzaileek.


2024-09-19 | Axier Lopez
Inoiz ikusi gabeko atentatuak Libanon. Nola eta zergatik?

12 hildako –tartean bi adingabe– eta 3.000 zauritu inguru, asteartean. 26 ordu geroago, beste 20 hildako eta 450 zauritu baino gehiago, Libanoko Osasun Ministerioaren arabera. Bi leherketa masibo eta koordinatu izan dira, lehena milaka pertsona-bilagailutan eta... [+]


2024-09-19 | Bertsozale.eus
Lazkaon eta Elgoibarren izango dira hurrengo saioak, irailaren 21ean eta 22an

Gipuzkoako Bertsolari Txapelketako lehen asteburua jokatuta, Lazkaoko eta Elgoibarko saioen txanda da orain. Irailaren 21ean izango da lehenengoa, eta 22an bigarrena. Sarrerak eskuragai daude bertsosarrerak.eus atarian.


2024-09-19 | ARGIA
Euskal preso politiko bati langabezia jasotzeko eskubidea aitortu dio EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ebatzi du hirugarren graduan dagoen presoak eskubidea duela langabezia jasotzeko. LAB sindikatuak aurrekari gisa ikusi du epaia eta urrats bat dela dio "presoen oinarrizko eskubideak aitortzera bidean".


Arabako Aldundiak Solariaren hiru parke fotovoltaikoren aurkako alegazioak aurkeztu ditu

Solaria enpresaren Zierbena 2, 3 eta 4 proiektuak lurraldean luketen eragina “onartezina” dela diote aldundiaren txostenek. Jaurlaritzak hartuko du azken erabakia, behin alegazio epea amaituta. Solariak gutxienez 25 parke fotovoltaiko ezarri nahi ditu Araban. Urrian... [+]


Sara Ruilope eta Urko Blanco, Osakidetzako administraria eta medikua
“Ezin duzu osasun zentro bat izan pertsonal egokirik gabe, horretarako hobe genuke pertsiana ixtea”

Osakidetzako administraria eta ZIU mugikorreko medikua dira Sara Ruilope eta Uruko Blanco, hurrenez hurren. Osakidetzako Larrialdi Zerbitzuen egoeraren inguruan hausnartu dute Aiaraldea Komunikabidearekin.


2024-09-19 | ARGIA
Hizkuntz eskubide urraketen aurrean “desadostasuna agertzeko” elkarretaratzea deitu dute Kontseiluak eta Bagerak Donostian

Irailaren 18koa da azken sententzia: Donostiako udaltzaingorako lanpostu deialdiaren euskara eskakizuna atzera bota du EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak. Euskalgintzaren Kontseiluak eta Donostiako Bagera Euskaltzaleen elkarteak elkarretaratzea deitu dute Donostian, Alderdi... [+]


Jaurlaritzak ez du Zubietako erraustegia zigortuko Artaxoara lixibiatuak eramateagatik

Mikel Jauregi sailburuaren esanetan Eusko Jaurlaritzak ez du "inolako arau hausterik atzeman" Ekondakinek Zubietako erraustegitik Artaxoako zabortegira bidalitako lixibiatuetan. Hala, ez du sozietate publikoa zigortuko, Nafarroako Gobernuak eskatu bezala.


Eguneraketa berriak daude