Natura bere bakardadean

  • Gaubea oso biztanle gutxiko udalerri zabala da, Arabaren mendebaldeko muturrean. Paisaiak berdea eta arrea nahasten ditu, Varonatarren dorrea bezain eraikin ezagunentzat inguru ederra eskainiz. Isiltasun bila doazenentzat.
Espejoko kale bat
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Geografiaren apeta horietako batengatik, Arabako lurrik mendebaldekoenak koska berezi samar baten itxura ageri du mapetan. Burgosko lurrak laztandu nahi dituen esku amorfoa ematen du, istmo estu batek Euskal Herriarekin lotzen duen “penintsula”.
Lur zati horren erdia, gutxi gorabehera, Valderejoko Parke Naturalak betetzen du, mapek erakutsi ezin duten edertasunaz gainezka egiten duen ingurua. 3.500 hektarea ditu Valderejok, askoz gehiago Gaubea udalerriak: EAEko paraje naturalik handiena, bertako turismo bulegoak argitaratutako propagandak dioenez. Eta egia liteke, bai.

Mila biztanle pasatxo dituen udalean turismo bulegoa egotea bada zerbait. Erakustekorik ez zaie falta, egia aitortzera. Valderejoz gain, Gaubeak baditu bisitariak erakartzeko bestelako argudioak, denak sendoak. Gasteiztik doanak Espejo izango du lehenengo geltokia, Gesaltza-Añanako gatzaga liluragarrietatik lau kilometrora. Gaubea osatzen duten 30 herrietatik handiena da Espejo: 237 biztanle. Txikienek, ezta bakarra ere.

Paraje natural eskerga honetan bada naturaz besterik. Hala erakusten dute Espejoko kaleek. Herri txikien giro berezia, denbora astiroago dabilen leku zaharren berezko xarma daukate. Hango harrizko etxe artetik lasai ibiltzea Gaubea ezagutzen hasteko modu ezin hobea da.

Beren historiaz harro dauden leku guztiek bezala, Gaubeak badu zenbait eraikin esanguratsu. Zerrenda begiratzen hasi eta, ohi denez, elizak dira gehienak. Belloxinek, Karkamuk, Tuestak, Angostok... badute eurena. Aipagarriena, kanpoko itxuragatik ez bada ere, Tobillasekoa da. IX. mendean hasi ziren eraikitzen, eta Arabako zaharrena da beraz.

Varonatarren etxe ospetsua

Erlijioak utzitako ondarearen artean, hala ere, eraikin zibil bat nabarmentzen da: Varonatarren dorretxea, seguruenik bekatu askoren lekuko izandakoa. Villanañen dago, Espejotik kilometro gutxira XIV. mendean altxatutako dorrea du erdigune, eta haren inguruan, XV.eko jauregi dotorea. Dena pelikuletan bezala izan dadin, arrainez betetako ur-hobiak inguratzen du gaztelua, umeen pozerako.

Elezahar ezagun batek azaltzen du Varona abizenaren jatorria. Maria Perez andereak, esku hutsekin, Alfontso I.a Borrokalaria erregea mendean hartzeko gauza izan zen. Erregeak, orduan, “¿quién es el varón que me ha vencido?” (nor da garaitu nauen gizona?) galdetu zion, eta Mariak erantzun: “No soy varón, sino varona”. Harrezkeroztik abizenari eutsi zion familiak.

Villanañetik mendebalderantz segituz, Burgosen sartuko gara tarte batez. Iparraldera joanez, eta espainiar lurretatik irten gabe, Valpuesta herrixka aurkituko dugu. Eliza dotoreak loria handiagoko garaiak dakartza gogora. Valpuesta, izan ere, apezpikutza izan zen bi mendez, 1087ra arte. Hantxe idatzi omen ziren hizkuntza jaioberri baten lehenbiziko hitzak: gaztelaniarenak.

Nagusiki gaztelaniazkoa da, hain zuzen, inguratzen gaituen toponimia gehiena, Burgosen nahiz Araban gaudela. San Millan de San Zadornil herrian, ezkerrerako bideak Lalastrara garamatza. Hogei biztanle, behiak kaleetan aske, nola Indian, eta Valderejoko Nekazal Interpretazio Zentroa. Ondo-ondotik abiatzen dira parkean barrenako txango gehienak.

Eremitoriak

San Millan de San Zadornilera iritsita aurrera eginda, eremiten kobazuloak ikusteko aukera izango dugu, arabar lurretan berriz. Hainbat lekutan daude kobak, baina Corrokoak dira ikusgarrienak. Etxebizitza sektorearen krisi latz honetan, batek baino gehiagok eskertuko luke agian halako bat. Higiezin hitza asmatu baino askoz lehenago, VI. mendean, bazeuden bertan perfekzioa eta gorentasuna hausnarketan eta bakardadean bilatzen zituzten eremitak. Corron, XVIII. mendera arte iraun zuten. Perfekzioa bilatzeko ez bada ere, gomendatzekoak dira hango bakardadeak, Gaubea osokoak bezalaxe. Batzuentzat hausnarketa-eragile akaso, besteentzat begientzako opari huts. Ez da gutxi.

Azkenak
Algortan izandako taldeko sexu-eraso baten ustezko egileetako bat atxilotzeko agindua eman dute

Getxoko 3. Instrukzio Epaitegiak atxilotze-agindua eman du 2023ko urrian Algortan jazotako talde sexu-eraso batean ustez parte hartu zuen egileetako baten aurka. Kasua sexu-eraso larri gisa sailkatu du magistratuak eta poliziari eskatu dio, gaztea aurkitzen dutenean, epaitegira... [+]


Sudango paramilitarrek asteburuan 300 zibil hil dituztela salatu dute, eta krisi humanitarioa areagotzen ari da

Giza eskubideen aldeko Sudango abokatu talde baten arabera, Sudan mendebaldeko hainbat herrixkari eraso egin zieten larunbatean eta igandean, eta zibilak tiroz hil edota bizirik erre zituzten, etxeetan giltzapetuta. UNICEFek salatu du Ipar Darfurgo 40.000 haur artatu zituztela... [+]


Delinkuentzia eta segurtasun eza, migratzaileak jipoitzeko aitzakia faltsuak

Jazarpen arrazistak eztanda egin du Espainiako Torre Pacheco herrian, Euskal Herrian ere ezagun zaizkigun diskurtsoak hauspotuta: immigrazioa lotzea delinkuentziaren, sexu-erasoen eta segurtasun faltaren gorakadari. Baina datuek frogatzen dute gezurra direla gorroto diskurtso... [+]


Israelen okupazioaren aurkako neurriak adosteko goi bilera egiten ari dira Bogotan

Hagako Taldeak deituta, Kolonbiak eta Hego afrikak antolatu dute gailurra. Herrialdeetako ordezkariez gain, Francesca Albanese Palestinar Lurraldeentzako NBEren errelatorea ere Bogotan da, eta Israelekin harreman oro etetea exijitu die. EBk adierazi du Netanyahuri bere aire... [+]


1.385 euroko gutxieneko soldata: Jaurlaritzaren azterketaren bi hutsune eta alde on bat

Eusko Jaurlaritzako Ekonomia, Lan eta Enplegu sailburu Mikel Torresek asteazken honetan aurkeztu du EAErako gutxieneko soldataren inguruan egindako azterketa, eta 1.385 eurorainoko kopurua jarri du erreferentzia moduan, "aurreikuspen baikorrenean". ELA eta LAB... [+]


Pentsiodunen Mugimendua omenduko dute Donostiako Piratek

Abuztuaren 9tik 17ra izango da Piraten Aste Nagusia, eta aurten "Auzolanari tiraka!" ariko direla adierazi dute. Abordatzea abuztuaren 11n izango da, eta Piraten Egun "berezia", hilaren 15ean.


2025-07-16 | Ahotsa.info
“Munduko festarik onenak” herriak erabakitzen duenean amaitzen dira

Bederatzi egun eta gau luzeren ostean, Iruñeak normaltasunera itzuli nahi du Sanferminak ixten dituen azken ekitaldiarekin: Villavesako entzierroa, non gaizki tratatzen den gauza bakarra parte hartzaileen gibela eta osasuna baita. Ekitaldi herrikoi honen ondoren hasten da... [+]


Espektakuluen tranpa

Semea futbol talde batean jolasten da eta, kurtso amaieran jokatutako hamaika torneoren artean, Athletic Cup-era gonbidatu dute bere ekipoa aurten. Txapelketak laurehun talde eta 5.000 futbolari inguru batu ditu; haur eta nerabe, senideak eta lagunak kontatu gabe. Itzelezko... [+]


Laranja-paperetan marraztutako boikotak

Cervera de la Marenda (Ipar Katalunia), 1906. Herriko emakume garraiatzaileak lan baldintza eskasen aurka altxa ziren. Espainiako eta Frantziako estatuetako trenbideen zabalera desberdinak eraginda, garraiatzaileek Mediterraneoko kostaldetik zetozen zitrikoak tren batzuetatik... [+]


2025-07-16 | Karmelo Landa
Zenbait traba eta bide bat

Gauzak ez dira horrela, baina horrelaxe daude, bai. Euskal erreferente politiko ofizialak Espainiara eta Frantziara begira daude Euskal Herrira bainoago. Estebanek eta Otegik etengabe kontseiluak ematen dizkiote Sánchezi gobernagarritasun modu berriaz eta Espainiako... [+]


Atera daitezela herriko plazara

Ekain amaieran iragan da Banka eta Urepeleko eskola publiko uztartuetako urte hondarreko ikusgarria. Eskola gehienetan bezala, Bankako ama-eskolako irakasleak eta Urepeleko lehen mailako bi irakasleek, hirurek elkarrekin, urtero antolatzen dute haurren emanaldi nagusia:... [+]


Nagusikeria

Berriz gertatu da. Bartzelonako Unibertsitateko ikerlari batzuek (emakumeak) salatu dituzte beren nagusiarengandik (gizona) jasandako sexu erasoak eta nagusikeria edo botere-gehiegikeria. Eta berriz ere, ospe handiko gizonaren aldeko adierazpena bultzatu dute, baita... [+]


2025-07-16 | Aingeru Epaltza
Garikoitzen itzala

Herria astekariaren ez hain aspaldiko aleak irakurtzea aski da antzemateko Mixel Garikoitzek Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako gizarte nagusiki katolikoan utzitako arrastoaren sakonari.

Ibarreko Garakoitxeko semea, bertze ordezkaririk ez du Iparraldeak Erromako... [+]


Genozidioaren ekonomia Palestinan: Francesca Albanesek lotsagarri utzi ditu multinazionalak

Carrefour, CAF, Crédit Agricole, BlackRock... Francesca Albanese Palestinar Lurraldeentzako NBEko errelatore bereziak enpresa sare handi bat egin du Israel burutzen ari den Gazako genozidioaren konplize bere azken txostenean, eta horien arduradunak ikertzeko eskatu du... [+]


Eguneraketa berriak daude