Gazteen esparrua berebizikoa dugu hizkuntzaren berreskurapen prozesuan; etorkizuneko belaunaldia da gazteena eta gazte garaian errotzen dira hizkuntza erabilera ohitura sendoenak. Hori horrela izanik, zer egin izan da gazteen hizkuntza erabileran eragiteko? Zer egin behar da?

Galdera horiek zeuden 2006. urte bukaeran Soziolinguistika Klusterrak Topagunea eta Urtxintxarekin elkarlanean martxan jarri zuen Gazteen hizkuntza erabilera; perspektiba eta prospektiba proiektuaren abiapuntuan. “Orain arte egin dena ezagutu eta aztertu behar dugu, aurrera begira egin beharrekoaz hitz egiteko”.

Horretarako bi tresna eraiki dira. Batetik, orain arte Euskal Herrian esparru honetan egin diren egitasmoen datu basea. Bestetik, aurrera begira egin daitekeen bidea jorratzeko ideiak eta proposamenak. Perspektiba eta prospektiba.

Iaz, gazteen hizkuntza erabileraren inguruan garatu izan diren ikerketen eta esperientzien inguruko informazioa bildu genuen. 300dik gora norbanako eta eragilerengana jo genuen informazio horren bila. Bilketa lan horretatik 100 jarduera desberdinen inguruko informazioa bildu dugu eta datu base honetan jaso: www.soziolinguistika.org/bilgunea.

Informazioa biltzea zen proiektuaren helburu bat, gaiarekiko perspektiba osatua izateko. Eta baita bigarren helburua betetzeko oinarria izateko ere; prospektiba edo aurrera begirako ondorioak ateratzea izan da bigarren helburu hori. Bilketa horretatik abiatuz, aditu talde batekin, perspektibari eta prospektibari buruzko hainbat ideia osatu ziren. Bi lantaldetan banatuta –esperientziak eta ikerketak–, hainbat esparrutako adituek proposatu zituzten ideia horiek.

Eta hortik ateratakoa borobiltzeko, Soziolinguistika Klusterrak 2008ko otsailean antolatutako Geroa bermatzeko, oraina ezagutu jardunaldietan Gazteen hizkuntza erabileraren perspektiba eta prospektiba proiektuari buruzko tailerra egin zen eta bertan hainbat ideia atera ziren. Hona hemen bildutakoak:

• Gazteez ari bagara, gazteekin izan behar du. Osatzen diren egitasmoek gazteak dituzte oinarrian; horiek diseinatzerakoan gazteak –beren iritzia, interesak, egoera…– kontuan hartu behar dira.
• Antolatzen diren egitasmoek gozamenean oinarritutako jarduerak izan behar dute, baina tresna bezala erabiltzeko prestatuak.
• Oinarri teoriko eta metodologikoen beharra dago, batez ere egiten denari etekina ateratzeko.
• Zaila izan arren, adierazle sistema bat eraiki behar da.
• Baina naturaltasuna ere behar dugu: ez antolatuegia, ez ikertuegia...
• Esperientzien eta ikerketen uztarketa bilatu behar da.
• Sormena erabat beharrezkoa da.
• Goxotasuna behar dugu elkarlanean.
• Taldea-koadrila-tribua da eragiteko oinarria. Liderren bidez eragin al daiteke?
• Gidaritza taldea behar da: baina nork eta nola sortu?
• Gazte hizkera sustatu behar da, baina, gazte hizkera estandar bat?
• Hizkuntzarekiko mezuak landu behar dira, publizistek ekarpen ona egin dezakete, baina laguntza moduan.

Ideia horiek lan-lerro batzuetara bideratzeko, ebete hizkuntza-zerbitzuen dinamizatzailea den Iñaki Eizmendiri eskatu zitzaion. Eizmendik, lan-lerro horiek “xirimiri efektua” izenpean azaldu zituen:

“Hau izan daiteke norabide bat: gazteek euskara gero eta gehiago erabiltzeko jokabide aktiboak hartzea. Hau da, beraien eguneroko bizitzan eta harremanetan euskara gero eta gehiago eta gero eta gehiagorekin erabiltzea.

Horri begira, xirimiriaren ideia aproposa izan daiteke: euskara, euskarari buruzko mezuak, erreferenteak... hainbat bidetatik eta hainbat modutara iristaraztea gazteei. Horri begira interbentzio batzuk koadrilara zuzendu beharko dira, beste batzuk eskola orduz kanpoko jardueretara –aisia, kirola, musika, antzerkia...–, komunikabideetara...”.

Horrela, Eizmendik bost bide hauek proposatu zituen:

Euskaldunon komunitatea eta mezuak

Gazteek euskararekiko jokabide aktiboak izatea nahi badugu, euskaldun kontzientziatuok ere hori egin beharko genuke, hau da, euskara gero eta gehiago erabiltzeko jokabidea hartu. Onartu beharko genuke ez garela euskaldun erabat koherenteak –gehienok behintzat–, hau da, ez dugula euskaraz egiten euskaraz izan daitezkeen harreman guztietan edo harreman horiek euskaraz izan daitezkeen edo ez ez dakigun egoera guztietan. Hori onartzetik hasita, bakoitzak bere erritmora gero eta euskara gehiago erabiltzeko jokabidea hartu beharko luke.

Interbentzioak

Gazteen euskararen erabileran eragiteko interbentzio jarduerak lagungarriak eta beharrezkoak dira. Interbentzio horiek ezaugarri hauek beharko dituzte:

• Euskararen gaia aipatzen duten interbentzioak eskaini daitezke edo xirimiri moduan, euskararen gaia landuko dela esplizitatu gabe.
• Eraginkorrak izan behar dute, zer eta nola egin argi izanez; metodologia, adierazleak, neurgailuak… beharrezko dira.
• Zer eta nola egin planifikatzerakoan, gazteen parte-hartzea nola bideratu ere landu beharko da eta, ahal bada, une horretan bertan inplikatzea da egokiena.
• Gazteekin ari garela ahaztu gabe, interbentzioek gozamena eta naturaltasuna oinarrizko osagai izan behar dute.

Tresnak eskaintzea

Euskara gero eta gehiago erabiltzeko eta euskararekiko jokabide aktiboak izateko tresnak eskaini eta helarazi behar zaizkie gazteei. Ezaugarri ezberdinetako tresnak izango dira eta, besteak beste, hiru hauek garatzea egokia izan daiteke: gazte hizkera, ahozkotasuna eta euskara eta gaztelania edo frantsesa “gatazkan” jartzen direnean nola jokatu jakitea.

Elkarlana eta goxotasuna

Aurreko hiru puntuetan aipatutako bidean, erakundeen arteko elkarlana beharrezkoa da. Jardunaldietan aipatu zen moduan, elkarlan horrek goxotasuna behar du: inplikatuta dauden erakundeen arteko konfiantza, norabide berean aritzea, malgutasuna...

Sormena arlo guztietan

Benetan eraginkorrak izateko sormena erabili beharko da: mezuak lantzeko eta hedatzeko, jarduera eraginkorrak eta gazteekin batera egindakoak izateko, gazteentzako tresnak garatzeko eta helarazteko… Sormena erabili ahal izateko, norabidea argi edukitzea da garrantzitsua eta ikuspegi positiboarekin lan egitea.

Hauek dira, beraz, orain arte egindako lanaren emaitzak. Egitasmo honen eduki guztiak Soziolinguistika Klusterraren webguneko txostenean daude ikusgai: www.soziolinguistika.org/jardunaldi/GazteerabilerarenOndorioak.pdf

Egindako lana hainbat erakunde eta pertsonen kolaborazioari esker izan da posible: udal teknikariak, aritu eta adituak, irakasleak, hezitzaileak... Lerro hauetatik, guztiei eskerrak eman nahi dizkiegu.

Baina hau guztia lehen urratsa besterik ez da. Lehen egitasmoa burutu badugu ere, lanean segitu nahi dugu. Horretarako, arloko erakundeekin elkarlanean jarraituz, eta hemen azaldutako proiektuan nabaritutako hutsune bat betetzeko asmoz, ikerketa teorikoa abiatu dugu: Gazteen erabileran eragiten duten faktoreen azterketa. Emango dugu horko emaitzen berri.