Euskal Herria izeneko herri galdu bat
- Egunon entzuleok!
Gaurko irratsaiorako gai bitxia aukeratu dugu, zuen interesekoa izango delakoan, gure arbasoak Lur planetan bizi ziren garaiei lotuta dago-eta.
(Esatariaren hitz jarioa etenda, musika ozenago entzuten da, tarte batez…)
Herri bitxia zen Euskal Herria, inondik begiratzen zaiola ere. Adibidez, bere buruaz oso harro sentitzen zen arren, kontraesanez josita zegoen.
(Melodia, berriz ere…)
Kontraesanez josita zegoela, diogu; zergatik baina? Badaude herri hura horrela kalifikatzeko hamaika arrazoi; ikus ditzagun ale batzuk.
Herri hura Euskal Herria, hots euskararen herria izan arren, gehienek ez zekiten hizkuntza hura eta, zekitenek ere gehienbat beste hizkuntza batzuk erabiltzen zituzten.
Herritar gehienen asmoa herri aske bihurtzea zen, baina Frantziaren eta Espainiaren artean banatuta egonda ezin erosoago bizi ziren.
Demokrata konbentzituak, baina ezin zioten elkarri entzun, ezta haien artean ezertxo ere adostu.
Alderdi politiko guztiek hitz egiten zuten herriaren izenean, herriari jaramonik egin gabe; areago, denek herriaren ahotsa zirela zioten arren, bakoitzaren pisu elektorala oso urria zen.
Tradiziozale amorratuak, baina, hala ere, ez ziren gainontzeko europarrengandik modu nabarian bereizten.
Aberats xamarrak izan arren, lanean ematen zuten bizitza-tarte gehiena.
Nor bere iritzi propio eta berezkoaren jabe zen eta, hala ere, oso gregarioak ziren; bakarka edo taldetik kanpo ezin zuten bizi.
Ama-Lurra izugarri maite omen zuten, baina euren lurraldea zeharo txikitu eta hondatu zuten.
Matriarkatua praktikatzen omen zuten, baina emakumeak gizonezkoen menpe bizi ziren, argi eta garbi.
Bakezaletzat zuten euren burua, baina bortizkeria sarri erabiltzen zuten, fisikoa zein psikologikoa.
Bistan denez eta garai horietatik iritsi zaizkigun dokumentazioak eta aztarnak lekuko, euren izaeraren kontraesanak askotarikoak, amaigabeak eta sakonak ziren.
Bestalde, hainbat leku-izen ikusten dugu denbora haietakoak, behin eta berriz errepikatuta, gehienak zer ziren oso ongi ez dakigula. Esaterako, Euskal Herriaren pare-edo, hurrengoak agertzen ziren sarri askotan: Euzkadi, Euskadi, Vascongadas, País Vasco, Pays Basque, Vasconia, Navarra, Nafarroa, Reino de Navarra, Iparralde, Hegoalde, Pirinées Atlantiques...
Badago, era berean, beste kontzeptu-sorta, herri hartako asmo politikoei lotuta agertzen zena eta ez dakigu burututako asmoak ote ziren edo aurrera atera ezinean bukatu ziren: Zazpiak Bat, Laurak Bat, Estatuto de Estella, Gernikako Estatutua, Amejoramientoa, Departamentu Propioa, Ibarretxe Plana, Independentzia, Euskal Estatua eta abar.
Zoritxarrez, gehiagorik ez dakigu herri hartaz, eta Lur planetatik gizakume guztiek ziztu bizian abiatu behar izan zuten unetik aurrera, hau da, duela 1.000 bat urtetik hona, ez dugu Euskal Herriaren berri edo aztarna gehiagorik izan. Kontraesanetan urtu eta desegin ote zen herri berezi hura? Edo, garai hartako iritsi zaigun Zenbat gera kantak (Lertxundi izeneko abeslari euskaldun batena) zioen bezala, elkar jo, elkar hil jarraitu ote zuten, desagertu arte?
(Hasierako musika bera entzuten da emeki-emeki…)
Eta, entzuleok, amaiera emango diogu gaurko istorio bitxi honi, egunero ohi dugun bezala; hau da, aurtengo txapelketan irabazle gertatu zen irrintziarekin!
Nire gorputza erortzen ari da. Ama kolapsatzen ari da nekeak jota. Nire lehengusuak egunero jokatzen du bizitza laguntza pixka baten truke. Gazako haurrak gure begien aurrean hiltzen ari dira eta ezin diegu lagundu.
1962ko udan, CNT Francisco Franco diktadorea hiltzen saiatu zen Donostian, ETAren laguntzarekin. Octavio Alberola anarkistak koordinatu zuen ekintza, baina huts egin zuten.
Irrintzi eta performance taldeak aste honetan egin ditu grabaketak Paul Urkijoren eta Mursegoren eta Aran Callejaren gidaritzapean, eta beste artista batzuekin elkarlanean, Ibon RG-rekin besteak beste. Sitgeseko zinema jaialdian estreinatuko dute pelikula, urrian.
%37 genero- eta sexu-diskriminazio kasuekin loturik egon ziren, eta aporofobia %33 hazi zen. Gorroto-delituen intzidentzia tasarik altuena Nafarroan identifikatu zuten iaz.
Nafarroako Kutxa Fundazioari esker 41.000 euro bideratuko ditu Palestinara Salam Gaza Gobernuz Kanpoko Erakundeak, umezurtz geratu diren haurrei eskolak bermatzeko gutxienez beste urtebetez. Alor akademikoa eskaintzeaz gainera, babes psikologikoa eta laguntza emozionala... [+]
GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak salatu dute Ertzaintzak eta Gasteizko Udaltzaingoak gogor kargatu zutela "giro lasaian" egiten ari ziren ekimenaren aurka. Lau atxilotu, 11 identifikatu eta hamarnaka zauritu utzi zituzten Poliziaren esku hartzeari buruzko bestelako... [+]
40 urte pasatxoko espetxealdiaren ostean, joan den ostiralean atera zuten espetxetik, eta segituan Libanora eraman, bere jaioterrira. Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz ez... [+]
"Pausa taktiko" gisa definitu ditu Israelek. Igandean hasi da eta 35 kamioi sartu dira Gazako zerrendara.
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]