Horiek begibistakoak diren moduan, horren agerikoak dira, halaber, ETAk jarduteko eta berpizteko duen etengabeko ahalmena. Ia mende erdiko jardun armatuak eragin duen dinamikak, behin-betiko erakutsi beharko luke ETAren indarkeriaren amaierak irtenbide negoziatua izango duela edo ez dela irtenbide egokirik izango. Su-etenaren usainean edo negoziazio politikoen gorian, “bakearen truke, deabruarekin ere negoziatu behar dela” eta gisakoak saltzea eta atentatu garaian elkarrizketa eta negoziazioaren irtenbidea madarikatzea erabat kontrajarriak dira. Neurri batean uler daitezke politikaren azaleko fluktuazio gisa, baina inoiz ez sakoneko korronte gisa.

Baina negoziazioa eta elkarrizketaren irtenbidean sinesten dugunok ere badugu arazo latza, gero eta zailagoa egiten zaigula ulertzea irtenbide hori eman dadin, aktore politiko nagusien minimoak zeintzuk diren. Azken su-etenaren inguruan eragile nagusi gisa jardun duten aldeen azalpen ezofiziosoek balio izan dute zertan jardun duten jakiteko, baina ez akordioa lortzeko bakoitza mahaiaren gainean zer jartzeko prest egon izan den.

Bitartean, ANV-EAEk jasan beharko ditu gurpilaren hurrengo ondorioak, ilegalizazio hotsen artean aritu beharrean kasurik arinenean eta Batasunaren urratsak jarraituz txarrenean. Ilegalizazio politika, besteak beste, antidemokratikoa da erabat, baina lau urteko esperientziak mingarria dela ere erakutsi du. Eta Madrilek inork baino hobeto daki hori.

Eusko Jaurlaritzako hirukoa ez dago bere onenean, udal hauteskundeen biharamona ez da gozoa izan eta ez da garbi ikusten abuztu bukaerako buruzagi jeltzale zenbaiten haserreak zer ekar dezakeen. Iñigo Urkulluk EA eta EB bere tokian jarri nahi izan dituela aipatu da, eta Urkulluk jakin badakienez horiek gabe hirukorik ez dagoela, pentsa liteke alternatibarik ere izan dezakeela, PSE alegia. EBB norabide hori finkatzen aritu da bere agintaldian eta honen bukaeran bide hori tinkotasun handiz ari da defendatzen Josu Jon Imaz bere iritzi artikulu sendoekin. Eta denak pentsarazten du, edo gailenduz edo kontsentsuz lortuta, Imazek bere artikuluetan aipatzen dituen kontzeptu nagusiek indar handia izango dutela EAJren ondorengo lau urteetako ibilbidean.

Hirukoaren dinamikatik at, zaila da ulertzea Joseba Azkarragak abertzaletasunaz esan zituenak lehendakariaren aurkakoak izatea edota EAJren eztabaida baldintza lezaketenik –baita asmo horrekin egin izan balira ere–. Logikoagoa da pentsatzea Ibarretxe planaren arbuioa eta bake prozesuaren apurketaren ondoren, abertzaletasunean jarraitu beharreko bideei buruzko hainbat hausnarketa izango direla eta horietan bai, horietan eragin gura dela.

Edozein kasutan, adierazgarria ere bada hirukoaren krisia dioten bezain gogorra baldin bada, berau zuzentzen duenak, lehendakariak alegia, orain arte txintik ere ez esan izana.

Hilaren 1ean, larunbata, PSNren Lurralde Zuzendaritza bilduko da. Ferrazek egindako inposaketaren ondoren makinatxo bat ahots kritiko entzun dira PSNren baitan. Orain ikusi beharko da horrek zer ondorio dakarren kongresu arteko organo erabakigarrienean.

Ezinegona handia da PSNren baitan eta burua altxatzeko aukera eskasa epe laburrera, areago Madrildik finkatutako zeregin eta estrategiarekin. Oposizio zeregina ere ezabatu zaio, nekez egin baitezake oposizio sendorik aldaketarako aukera etengabe esku artean eduki eta aktibatzen ez duenak. NaBaik du orain benetako oposizioa bereganatzeko aukera eta hori baliatzen badu, apurka alternatibaren buruzagitza ere berea izango da.

Yolanda Barcina eta Miguel Sanz non dauden ikusita, lehenengo begiradak ezer ez dela aldatu aditzera eman dezake. Baina gutxiengoan aritzeak zenbait aldaketa ekarriko ditu eta legealdian zehar ikusiko dira.