"Gertatu zena jakin ezean, hanka-motz geratuko dira handikeria instituzionalak"
- Gurs. El campo vasco (Txalaparta, 2007) liburuan, gertu bezain urrun zegoen kontzentrazio esparru frantziarraren historia azaldu digu Josu Chueca EHUko Historia Garaikideko irakasleak. Eguneroko biziraupenaren borrokan sartu ziren milaka euskaldunei izen eta abizenak jarri dizkie. 13 zatitan banatutako 8 km2-ko kartzela handia: 328 barrakoi, 18.000 pertsona. “Eskubide motzak, janaria ez ugari eta zaindari gutxi”, horrela deskribatu zuen Gesalibar kronistak Gurs.
Euskal historiografiak ez dio kasu gehiegirik egin Gurseko esparruari. Zergatik? Liburu honek hutsune hori bete nahi al du nolabait?
Gai hauek desoreka handia izan dute orain gutxi arte euskal historiografian. Faktore asko daude: artxiboen inguruko legeak eta horien egoera penagarria; historialariek ikerlanak beste esparru batzuetara bideratu izana... Horregatik, lantalde indartsu batek urte askoan egin beharreko ikerketa ezinbesteko dugu.
Nola ulertu daiteke frantziarrek (eta Iparraldeko euskaldunek) errefuxiatuen aurrean izandako jarrera?
Frantziak 1936tik aurrera Front Populaire-ko gobernuak izan zituen. Baina Espainiarekin harremanak ez ziren onak, Leon Blum frantziar sozialista Britainia Handiaren jokabidera makurtu zelako. Ez da harritzekoa Frantziak bizkarra ematea Espainiako Fronte Popularrari. Are okerrago, Espainiako “gorriekiko” jarrera gogortu egin zen. Eta hori ezkertiarren artean gertatzen bazen, pentsa eskuindarrekin. Iparraldeko diputatuak eta biztanle gehienak gisa honetakoak ziren, nahiz eta euskaldunak izan; muga gurutzatzen zutenak “gorriak” ziren beraientzat, hau da, arbuiagarriak. Hala ere, gutxiengo batek elkartasunari eutsi zion, baita Ipar Euskal Herrian ere.
Argeles-ko (Perpinyango hondartza) “Gernika Berri” izan zen Gursen aurrekaria. Azkar antolatu ziren euskaldunak han. Zerk bultzatuta? Nortasunaren aldarrikapenak izan al zuen zerikusirik antolaketa bizkor horretan?
Beharrak bultzatu zituen, ezbairik gabe. Tartean desberdintasun politikoak baziren ere, erbesteak zekartzan bizi baldintzei aurre egin behar zieten. Eusko Jaurlaritza erbestean ohituago zegoen Espainiako edo Kataluniako gobernuak baino eta horregatik mugitu ziren hain azkar Perpinya aldean. Alde horretatik, euskal nortasuna aldarrikatzea lagungarri izan zuten Euskal Herrira hurbiltzeko elkarrizketetan.
Euskaldunak Gursera iritsi eta “harrera gune” bat baino sasi-kartzela bat topatu zuten bertan. Baina ondorengo urteetan judutarrek bertan jasan zutenak ez du izenik.
Bai, bi Gurs desberdindu beharko genituzke. Latzena 1942. urtetik aurrerakoa izan zen. Gurs “behin betiko soluzioaren” ekimen nazian sartu zen eta Frantziako agintariek bat egin zuten genozidio horrekin. 14.000 gurstar eraman zituzten Auschwitzera eta Mauthausenera.
Liburuaren sarreran, ezagutza-onarpena binomioa aipatzen duzu, urrun al gaude oraindik binomio horretatik?
Ziur nago ezuste galanta izanen dela jende askorentzat Gurs bezalako gertaera azaleratzea. Orain dela gutxi onarpenaren aldeko ekimenak martxan jarri dituztenean, oso nabarmen geratu da instituzioek ere ezagutza mailan hutsune ikaragarriak dituztela. Onartzeko, omentzeko, lehen urratsa da zer gertatu zen argitzea. Bitartean, hanka-motz geratuko dira handikeria instituzionalak.
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]
Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.
Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]
Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]
Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]
Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]
Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]
Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]
Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]
Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]
Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]
Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]
Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]
Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]