"Gertatu zena jakin ezean, hanka-motz geratuko dira handikeria instituzionalak"
- Gurs. El campo vasco (Txalaparta, 2007) liburuan, gertu bezain urrun zegoen kontzentrazio esparru frantziarraren historia azaldu digu Josu Chueca EHUko Historia Garaikideko irakasleak. Eguneroko biziraupenaren borrokan sartu ziren milaka euskaldunei izen eta abizenak jarri dizkie. 13 zatitan banatutako 8 km2-ko kartzela handia: 328 barrakoi, 18.000 pertsona. “Eskubide motzak, janaria ez ugari eta zaindari gutxi”, horrela deskribatu zuen Gesalibar kronistak Gurs.
Euskal historiografiak ez dio kasu gehiegirik egin Gurseko esparruari. Zergatik? Liburu honek hutsune hori bete nahi al du nolabait?
Gai hauek desoreka handia izan dute orain gutxi arte euskal historiografian. Faktore asko daude: artxiboen inguruko legeak eta horien egoera penagarria; historialariek ikerlanak beste esparru batzuetara bideratu izana... Horregatik, lantalde indartsu batek urte askoan egin beharreko ikerketa ezinbesteko dugu.
Nola ulertu daiteke frantziarrek (eta Iparraldeko euskaldunek) errefuxiatuen aurrean izandako jarrera?
Frantziak 1936tik aurrera Front Populaire-ko gobernuak izan zituen. Baina Espainiarekin harremanak ez ziren onak, Leon Blum frantziar sozialista Britainia Handiaren jokabidera makurtu zelako. Ez da harritzekoa Frantziak bizkarra ematea Espainiako Fronte Popularrari. Are okerrago, Espainiako “gorriekiko” jarrera gogortu egin zen. Eta hori ezkertiarren artean gertatzen bazen, pentsa eskuindarrekin. Iparraldeko diputatuak eta biztanle gehienak gisa honetakoak ziren, nahiz eta euskaldunak izan; muga gurutzatzen zutenak “gorriak” ziren beraientzat, hau da, arbuiagarriak. Hala ere, gutxiengo batek elkartasunari eutsi zion, baita Ipar Euskal Herrian ere.
Argeles-ko (Perpinyango hondartza) “Gernika Berri” izan zen Gursen aurrekaria. Azkar antolatu ziren euskaldunak han. Zerk bultzatuta? Nortasunaren aldarrikapenak izan al zuen zerikusirik antolaketa bizkor horretan?
Beharrak bultzatu zituen, ezbairik gabe. Tartean desberdintasun politikoak baziren ere, erbesteak zekartzan bizi baldintzei aurre egin behar zieten. Eusko Jaurlaritza erbestean ohituago zegoen Espainiako edo Kataluniako gobernuak baino eta horregatik mugitu ziren hain azkar Perpinya aldean. Alde horretatik, euskal nortasuna aldarrikatzea lagungarri izan zuten Euskal Herrira hurbiltzeko elkarrizketetan.
Euskaldunak Gursera iritsi eta “harrera gune” bat baino sasi-kartzela bat topatu zuten bertan. Baina ondorengo urteetan judutarrek bertan jasan zutenak ez du izenik.
Bai, bi Gurs desberdindu beharko genituzke. Latzena 1942. urtetik aurrerakoa izan zen. Gurs “behin betiko soluzioaren” ekimen nazian sartu zen eta Frantziako agintariek bat egin zuten genozidio horrekin. 14.000 gurstar eraman zituzten Auschwitzera eta Mauthausenera.
Liburuaren sarreran, ezagutza-onarpena binomioa aipatzen duzu, urrun al gaude oraindik binomio horretatik?
Ziur nago ezuste galanta izanen dela jende askorentzat Gurs bezalako gertaera azaleratzea. Orain dela gutxi onarpenaren aldeko ekimenak martxan jarri dituztenean, oso nabarmen geratu da instituzioek ere ezagutza mailan hutsune ikaragarriak dituztela. Onartzeko, omentzeko, lehen urratsa da zer gertatu zen argitzea. Bitartean, hanka-motz geratuko dira handikeria instituzionalak.
Iratxe Sorzabalek sufritutako torturen gaineko testigantzak jasotzen ditu dokumentalak. Maiatzaren 20an emango dute dokumentala, 23:40an. Iaztik dago Primeran plataforman ikusgai, baina lehen aldiz emango dute telebistan.
EHUren ikerketa batean, haur batzuk arkatza eta beste batzuk teklatua erabilita jarri dituzte idazten. Helburua zen jakitea ea irakurtzeko eta idazteko ikasketa-prozesuan alderik badagoen. Emaitza argia atera dute: haurrek eskuarekin egindako mugimenduen bidez ikasten dute... [+]
Epaiketetan aldeen arteko akordio aukera iritsi daiteke ahozko auzia hasi baino minutu batzuk lehenago. Auzi honetan akusatuek publiko egin dituzte orain arte egondako negoziazio saioak, eta azkena aste honetakoa izan da, ezagutarazi den moduan porrot egin duena. Akordiorik egon... [+]
Euskaraldia martxan da, hizkuntza ohiturak aldatzea bultzatzeko ekimen erraldoia. Milaka eta milaka herritarrek konpromisoa hartu dute, hamaika egunotan, euskarak presentzia gehiago izan dezan euren eguneroko bizitzan. Askorentzat pauso txikia baina ahalegin handia izango da,... [+]
Putaren bakarrizketa eroetxean
- Egileak: Franca Rame eta Dario Fo.
- Itzultzailea: Xabi Martinez De Lezea.
- Aktorea: Laura Penagos.
- Noiz: apirilaren 12an.
- Non: Zizurkilgo Atxulondo Kultur... [+]
"Weissman kanpora, sionismo-faxismoa suntsitu" idatzi zuen sarean, palestinarrak erailtzeko deia egin baitzuen Granadako jokalariak. "Arrazakeriaren eta Xenofobiaren Aurkako Legea" ezarrita, isun erraldoia jarri diote Indar Gorriko kide bati.
Aurrez adierazitakoa baino egun bat geroago abiatu dira bilerak Istanbulen; Zelenski, Putin eta Trump gabe. Errusiari “behe mailako” delegazioa bidaltzea leporatu diote.
Atarrabiako Paz de Ziganda ikastola ari da antolatzen aurtengo Nafarroa Oinez festa. Gaur aurkeztu dute egun horri begirako abestia eta bideoklipa. Estitxu Arozena bertsolariaren letrarekin eta Igor Martinezek sortutako musikarekin osatu dute.
Ia hiru hamarkada daramatza Aiora Zulaika lasarte-oriarrak Pirritx pailazoa gorpuzten, eta haurrei eta familiei irri egiteko espazio goxo bat eskaintzen, errebeldiaz eta asmo eraldatzailez. Pirritx, Porrotx eta Marimotots pailazoek “Maite zaitut” herri omenaldia jaso... [+]
Azterketa euskaraz egitea debekatzen dietela salatu du Baionako Bernat Etxepare lizeoko Euskal Herrian Euskaraz taldeak. Pasaden urtean egindako eskakizunei jarraiki, aurten ere azterketak euskaraz egiteko eskatu dute.
Irailetik mediku euskaldunik gabe daude Elizondoko (Nafarroa) herritarrak. Horrez gain, udan medikurik gabe geratzearen beldur da Baztango Osasun Plataforma. Ekainaren 4an, bizikleta martxa egingo dute herrian.
Ostia kolektiboko milintanteek 8.742 euro ordaindu beharko dizkiote Bouygues enpresari, eta beste 2.000 euro abokatuen gastuentzat. 2022ko abenduan buruturiko desobedientzia ekintzan promotore horren maketa bat zikindu izanagatik zigortu dituzte.