Piltdowneko gizaki gezurtia

  • Ingalaterra, 1973. Mike Olfield musikari britainiarrak Piltdown Man izeneko zatia konposatu zuen Tubular Bells II lanaren barruan. Piezak distortsioa zuen oinarri; hamarkada batzuk lehenago Piltdowneko gizakiak horixe sortu zuen giza-eboluzioaren historian, distortsioa.
     
    1912an, Sussexeko Piltdown herrian, harrobi bateko langileak hezur arrastoak aurkitu zituen: garezur zati bat, matrailezurra eta hortz solte bat. Arrastoak Charles Dawson arkeologo amateurrari eman zizkioten eta honek, berehala, Londresko Geologia Elkartean aurkeztu zituen Smith Woodward British Museum-eko paleontologo ezagunaren babesarekin. Eoanthropus dawsonii izena ipini zioten espezie berriari. Berehala hasi zen hezurren jatorriari buruzko eztabaida, hainbat hamarkada luzatuko zena. Prentsak arrastoak giza-eboluzioaren katea osatzeko falta zen elementua zirela zabaldu zuen. Komunitate zientifikoak ez zuen ikerketa sakonegirik behar izan teoria hura onartzeko; halakoxe arbaso baten bila zebiltzan, garun handiko eta primate itxurako izaki baten bila. Gaur jakina da eboluzioak ez zuela bide hori jarraitu.
Eta orduan ere, gero eta zalantza gehiago sortzen hasi zen arrastoen adina eta jatorriaren inguruan. Azkenean, 1953an A. T. Marston odontologoak bere azterketaren emaitzak eman zituen aditzera: matrailezurra eta hortzak orangutan batenak ziren, hortz soltea tximino batena eta garezurra Homo Sapiens batena, hots, gutako batena. Baina 50 urtetik gora joan dira gezurra agerian utzi zutenetik eta ia mende oso bat “aurkikuntza” ezaguna gertatu zela, eta oraindik ez dakigu nork eta zergatik burutu zuen iruzurra. Dawson da susmagarri nagusia, baina 1916an septizemiak jota hil zen eta ez zuen inoiz akusazioei erantzuteko aukerarik izan. Gainera, Piltdowneko herritarrak ez dabiltza errudunaren bila; gezurrezkoa izanda ere, gizaki hark euren herria ezagun egin zuen eta egun bisita daitekeen monumentua berdin-berdin merezi zuela pentsatu zuten.

Azkenak
Iruñeko Alde Zaharreko etxegabetzea geldiaraztea lortu dute

San Lorenzo kalean 57 urteko emakume bat –Ana Belen– etxegabetzeko agindua zegoen asteazken goizerako. Hori eragozteko, etxearen atarian 07:30etik aurrera bilkura deituta zuen Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak. Azkenean ez da etxegabetzea gauzatu.


Talentu bila

Talentua garai honetan zaindu, babestu eta erakarri beharreko altxorra ei da. Horregatik, Kutxabankeko lehendakari Anton Arriolak hezkuntzan ingelesari garrantzi handiagoa eman behar zaiola adierazi du, eta euskara horretarako oztopo izan daitekeela Poloniatik etor litezkeen... [+]


2025-06-04 | ARGIA
Osasun arreta euskaraz bermatzeko zortzi eskaera egin dituzte EHEk eta Aintzatek

Osasungintzako 501 langilek bat egin dute zortzi eskaera zehatz dituen manifestuarekin. Helburua, osasun arreta euskaraz eskaini, eman eta bermatzea, “edonon eta edonoiz, maila guztietan eta ahoz zein idatzizko harremanetan”.


2025-06-04 | Itxaro Borda
Begi zabal itxiak

“Hauxe titulu bitxia” erranen du aspaldian leitzen nauen ARGIAko irakurleak. Jakingo du halaber Stanley Kubrick zinegilearen azken filmaren zale amorratua naizela. Horrek hura esplika dezake. Funtsean, begiak zabal itxita begiratzen diogu munduari, bereziki Gazako... [+]


2025-06-04 | Gorka Menendez
Armatzea eta autodefentsa

Badirudi Europar Batasuna eskalada beliko betean sartu dela. Munduaren ordena geopolitikoa kolokan dabil eta Europak bertan zuen pribilegiozko lekua galtzeko arriskua ikusi du. Autonomia estrategikoaren lemapean, beste neurri askoren artean, industria armamentistikoa... [+]


2025-06-04 | Cira Crespo
Greba orokorra

Euskal Herriko mugimendu abertzaleen hasieran, langile borrokak kanpotik inposaturiko zerbait balira bezala ikusi ohi ziren. Euzkadi egunkariko orrialdeetan maiz irakur zitezkeen sozialisten kontrako diatribak. Harritzekoak ere ez ziren erasook, egia esan, egunkari sozialistetan... [+]


2025-06-04 | Axier Lopez
Elon Musken adimen artifiziala Telegramen sartuko dute

Elon Musken xAI enpresak garatutako Grok adimen artifizialeko txatbota Telegramen txertatuko dute. 1.000 milioi erabiltzailetan sartuko da eta horren truke 264 milioi dolar jasoko du Pável Dúrovek zuzendutako enpresak. Orain arte, Grok X sarean edo Musken bestelako... [+]


2025-06-04
Gora beti

Everest muturreko lekua da, arriskutsua, iristeko zaila, baina urtero 60.000 pertsona inguru elkartzen dira haren magalean. Ezagunak zaizkigu horrelako irudiak, ehunka lagun gailurrerantz, merkataritza-guneetako eskailera mekanikoetan nola, selfiearen bila. Makineria turistiko... [+]


2025-06-04 | June Fernández
Meloi saltzailea
Ulertezina ulertzea

13 urteko mutil bat da Adolescence telesailaren protagonista, bere eskolako neska bat erailtzeagatik atxilotua. Lau kapitulutan zehar saiatuko gara ulertezina ulertzen, baina gidoilariek ez digute azalpen errazik emango, baizik eta bullying dinamika nahasiak, manosferaren eragin... [+]


2025-06-04 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Centennials

Unibertsitateko ikasleak azterketa garaian dauden bitartean, irakasleoi ikasturtea ixtea dagokigu. Irakasleak talde txikitan biltzean oso ohikoa da urte batetik besterako aldaketen gainekoak konpartitzea eta hausnarketaren brindis gisara ikasle belaunaldiaren
ezaugarritzea... [+]


Teknologia
KoipetsuAA

Aspaldi egin nuen lantegi batean, kapitalismoaren izaera alderatu zuten itsasoan koipe jario batekin, zabaltzen doan orbana, bidean hondakina eta miseria sortzen duena eta garbitzeko zaila dena.

Egun, AAren koipea nonahi dugu,beharbada ezagunenak honakoak direlarik:... [+]


Eguneraketa berriak daude