Toni Morrisson idazlea. Erregina. Louvreko Auditoriumeko eszenan sartzen ikusi dudalarik «Libertatea ez da nehoiz hilen» tituluko hitzak zaizkit lehendabizikorik burura etorri. Emeki sartu da, emazte batek laguntzen zuela. Ile zuriak ehunka trentza fin-fin ñimiñoetan bilduak eta hile zama hori guztia gero lepoan beheiti soinbururaino erortzen zaion trentza lodian bildua. Arropa berde esmeralda lurreraino luzea. Ederra da. Eszenan ezarria duten mahaiaren gibelean esertzen da eta egiten zaizkion galderei erantzuten hasten. Mintzoa, beherekoa, eztia, azkarra, jazz kantatzeko ona litekeena. Joan den astean, Frantziako astekari batean zioen, bere herrian bere burua arrotz sendi izanagatik ez duela kanpora joan nahi bizitzera, Bushen «gobernu toxikoa»ri barnetik kontra egin behar zaiolako. Betidanik bazterrean egotea hautatu izan dutela artistek, erdia kritikatuz, erdia mugiarazten saiatuz. Emigrazio lurra den AEBetan beltzak, hispanoak, amerindiarrak bazter sendi direla.

Toni Morrissonen presentzia Parisen, 2006ko azaroko hilabete guztian Louvren, Etranger chez soi, (The foreigner's home), hautatu tematikaren inguruan, gertakari nagusia izan da. Sortzez, Chloe Anthony Wifford, Ohioko Lorainen 1931n sortua, 1993ko Nobel sariduna, abantxu berrogei urtetan hasi zen bere lehen eleberriaren, Bluest Eye, argitaratzen. Jainkoari begi bluen ukatea eskatzen dion nexka ttipi baten istorioa. Ondotik agertuko ditu Salomonen kantua (1977), Beloved (1987), Jazz (1992), Paradise (1998), Margaret Garner opera (2002), Love (2003), momentu honetan Mercy eleberriaren bukatzen ari delarik.

Louvreko Auditoriumean, joan den igandean zortzi arratsaldean aipatu dituen gauzetan, hitz batzuk zuzenean hartu ditudanak:

Post-black. «Artista beltza, beltz bezala, kultura beltzetik kanpo kokatzen da. Ez dugu fronterarik bat ere onartzen, ez mugarik. Arraza eta gero da, kolorea eta gero».

Emazte, emazte artista. «Amerikar feministak manifestaldietara ateratzen ziren, beren etxetan haur zaindari beltzak utziak zituztelarik». «Sexua baino urrunago kokatzen den zerbaitez interesatzen da Bernice. Indar bat badu bere baitan». «Emazte izatea ez da sekulan izan arazo bat enetzat. Errespontsable izateko hezi ninduten, egun batez lan egiteko. Bestela, handitzen ikusten ninduen ene birramatxi nitaz trufatuko zen. Ene inguruan ziren emazteek beren baitan izugarriko eskaera zuten».

Eskrituraren musika. «Anitz lantzen dut ene hizkuntza. Maite dut gauzen erratea jendeak zinez erraten dituen gisan. Maite dut hizkuntza ene esku ahurrean kokatzea, musika ene esku xiloan atxikitzea».