Inperio Austro-hungariarra, 1900. Sandor Marai idazlea jaio zen burgesiako familia aberats baten baitan. Baina Burges baten aitorpenak bere memoria liburuan idatzi zuenez, familiaren baliabideak ez zituzten garbiketa kontuetan xahutzen, «sarri garbitzea kaltegarria» zelako. Marairen esanetan, bainera dekorazio elementua zen ia: «Trasteak gordetzeko erabiltzen zen eta bere jatorrizko funtzioa urtean behin berreskuratzen zuen, San Silbestre egunean. XIX. mende bukaerako burgesak gaixorik zeudenean edo ezkondu behar zutenean soilik bainatzen ziren».

Antzina, erromatarrek esaterako, kezka handiagoa zuten kontu hauetan eta denbora asko pasatzen zuten terma kolektiboetan, Higiea jainkoaren babesean. Ohitura garbi hau Erdi Aroan ere mantendu zen Mendebaldean, eta Ekialdean, aldiz, bainu turkiarrak nagusitu ziren.

Baina Aro Modernoko hiri europearretako kaleak benetako zabortegiak ziren, XIX. mendeko iraultza hidraulikoa baino lehen. Harakinek kalean bertan hiltzen zuten ganadua, larrugileen auzoak infekzio iturri ziren eta zaila zaigu egun animalien gorotzez betetako bazterren usaina imaginatzea. Gainera gizakiek ere ez zuten arazorik larrialdietan edozein izkinetan beharrak egiteko. Goethek kontatzen du, behin, Gardako (Italia) ostatu batean, komunak non zeuden galdetu eta patiora eraman zutela. Gora begira egotea ere komeni zen garai hartan, etxean egindakoak leihotik behera botatzea baitzen ohikoena.

Hiriak zikinak zeuden, baina pertsonak ere ez ziren askoz gehiago garbitzen. Berpizkundetik aurrera gorputzaren pertzepzio itxiagoak izan zuen eraginik horretan. Gainera medikuek pentsatzen zuten urak, batez ere beroak, organoak ahultzen zituela, gorputza babesik gabe uzten zuela eta, azaleko poroetatik sartzen bazen, era guztietako eritasunak ekar zitzakeela. XVII. mendean Basilean zabaldutako testu batek horrela zioen: «Haurrek aurpegia eta begiak trapu zuri batekin garbitu behar dituzte eta horrela zikinkeria kendu eta azalak bere kolore naturala berreskuratuko du. Urarekin garbitzea kaltegarria da ikusmenarentzat eta hortzentzat, katarroa sortzen du eta aurpegia zuritu eta lehortzen du».

Klase sozial altuenetara ere iristen zen kiratsa. Paul Scarron idazle frantziarrak garbiketa eszena deskribatu zuen Roman comique lanean: protagonistak ura edateko soilik erabili zuen. Hori bai, morroiak «munduko arropa zuri, eder eta garbiena ekarri zion». Zaila izango zen, hala ere, azal distiratsuak mamia estaltzea; garbitasunaren jarraitzaile sutsuenek, gehienez ere, hilean behin aldatzen zuten barruko arropa.

Ilustrazioak argia ekarri nahi izan zuen europarren garunera. Eta garbitasuna hiritarren gorputz eta kaleetara. Harringtonek 1597an asmatutako water closetaren erabilera zabaltzen hasi zen azkenean, kloroa aurkitu eta lixiba asmatu zuten berehala, 1869an lehen aldiz antisepsia erabili zuen kirurgian Joseph Lister eskoziarrak... Eta ustelkeria beste esparru batzuetara mugatu zen handik aurrera.

Toledoko ondare Bisigodoa mehatxatua. Toledo Penintsula Iberiarreko erresuma bisigodoaren hiriburua izan zen VI. eta VII. mendeetan. Gainera, adituen arabera, Toledokoa da Europa osoan gordetzen den bisigodoen garaiko egitura urbano bakarra. Baina ondare errepikaezin honi mehatxu larria etorri zaio berriki Toledotik bertatik, udaleko egituraketa plan berriak 66.000 etxebizitza eraikitzea aurreikusten baitu. Horietatik 1.300 Vega Baja izeneko zonaldean eraikiko dituzte eta, hain zuzen, Vega Bajan dago antzinako hiri bisigodoa.