Protokoloa ordena da. Edozein ekitaldik behar duen ordena. Eta ez gara ari ekitaldi ofizial handiez bakarrik. Pertsona bat baino gehiagok parte hartzen duen edozein jarduerak, baita xumeenak ere, bere protokoloa dauka. Edozein etxe arruntetako afalorduak, adibide bat emeatearren. «Horregatik esaten dugu bigarren aulkia agertu bezain laster hasten dela protokoloa», azaldu digu Rocío Velascok. Ekitaldiak antolatzeaz gain, Velascok protokolo eskola dauka sorterrian, Getxon; Euskal Herrian dauden bakanetakoa, bakarra ez bada.

Esan gabe doa Velascok ez dituela herritar xeheon afalorduak antolatzen, ordu askoko prestakuntza eskatzen duten ekitaldiak baizik. Hamaika xehetasun hartu behar dira kontuan, eta hamaika arau gogoratu. Batzuk idatzita daude, beste asko ez. Eta beti ere, galdera bat gogoan: non ipini behar da bigarren aulkia?

Protokoloa ez da atzo goizeko asmakizuna. Antzinako egipziarrek bazekiten zerbait horretaz, esan dugunez. Hala ere, protokoloa errege, noble eta gobernuen kontua izan da orain dela gutxi arte. «Gainerakook ez ginen garrantzitsuak, eta ez geneukan irudi jakin bat eman beharrik», dio Velascok. Mendeetan, eremu publikoa izan da protokoloaren habia bakarra, edo ia. Gaur egun, aldiz, enpresek ondo baino hobeto dakite zer nolako garrantzia daukan irudi egokia kanporatzeak. Eremu pribatuaren ateak zabal-zabalik aurkitu ditu protokoloak, eta ekitaldi antolatzaileak inoiz baino lanpetuago dabiltza.

Bigarren aulkia non ipini, hori da galdera nagusia. Hau da, agintariak zein hierarkiaren arabera kokatu behar dira ekitaldi batean? Eremu publikoan, bada horri erantzuten saiatzen den araudirik. Eremu pribatuan, gehienetan, antolatzailearen senak agintzen du.

Espainiako Estatuan, agintarien hierarkia 1983ko Errege-dekretu batek ezartzen du. Aurrekoa Francoren garaietakoa zen, eta erabat zaharkituta geratu zen haren diktadura agortu orduko. Alabaina, 83ko dekretua bera ere zaharkitutzat jotzen du Esther Mendialduak, Eusko Jaurlaritzako Lehendakaritza Saileko protokolo zuzendariak: «Ez ditu kargu publiko asko kontuan hartzen», azaldu du. Hutsune hori nabarmenagoa da Hego Euskal Herrian, beste inon ez dauden karguak baitaude hemen. Mendialduak dioenez, ekitaldi batean lehentasunak ezartzeko garaian, Jaurlaritzako adituek beste lege batzuk hartu behar izaten dituzte kontuan. «Horrekin, eta betiko usadioei jarraituz, ondo moldatzen gara». Horra hor urrezko arau bat: protokolo munduan, ohitura legea da.

EAEk, nolanahi ere, aukera dauka bere dekretua garatzeko -Espainiako Estatuko erkidego asko bide horretatik abiatu da dagoeneko-, baina ez du egin, eta Mendialduak ez du uste beharrezkoa denik ere. Nafarroak, berriz, 1986an erditu zuen lehentasun-dekretu bat, eta 2003an hainbat aldaketa ezarri. «Nafarroan, gainera, garrantzi handiagoa ematen zaio protokoloari», azpimarratu digu Rocío Velascok.

Frantziako Estatuan, berriz, protokolo arauek hiru aldaketa nagusi jasan dituzte azken 200 urteotan. 1804an, Napoleon Bonapartek agintarien lehentasunak arautu zituen, XIX. mende osoan zehar iraun zuen arau baten bidez. 1907an, organigrama politikoa zeharo aldatuta zegoela-eta, Hirugarren Errepublikak arau berriak ebatzi zituen, eta azkeneko aldaketa Bosgarren Errepublikak ekarri zuen, antza denez espainiar protokolotik hartutako zenbait berrikuntza gehituz. Hori bai: mundu osoan, hierarkia handieneko kargua eskuinean jesartzen da. Zenbat eta eskuinerago, orduan eta maila altuagoa pertsonaiak.

Rocío Velascok ekitaldi pribatuak antolatzen ditu batez ere, baina ondo gogoan eduki behar ditu agintarien lehentasunak, gero eta kargu publiko gehiagok hartzen baitu parte enpresen ekitaldietan. «Halakoetan, ekitaldia ordaintzen duenak, nahi badu, mahaiaren eskuin-eskuinean jesartzeko eskubidea dauka», dio Velascok. «Nik, hala ere, beti aholkatzen diet kargu publikoei uzteko pribilegio hori. Haiek etorriko direla ziurtatzeko modu bat da, besteak beste».

Bada salbuespenik, nolanahi. Kargu batzuek beti daukate lehentasuna, edonoiz eta edonon. Espainiako Estatuan, esaterako, erregeari, gobernuko presidenteari eta autonomia erkidegoetako presidenteei dagokie ohore hori.

Protokoloa hierarkiarenganako begirunea baino gehiago da ordea. Azken batean, irudi bat ematea da helburua, eta horrek are garrantzi handiagoa du gaur egun, ekitaldi bakoitzean hamaika kazetari dagoen honetan. Nor bere kamerarekin gainera. «Eskerrak kazetariok ez duzuen protokoloaz askorik jakiten. Bestela, zenbat akats nabarmenduko zenuketen!», dio Rocío Velascok. «Ni, dena den, argazkiari aurre hartzen ahalegintzen naiz beti, ahalegintzen naizenez».

Velascok bezalako lanbidea daukatenek mila xehetasunez arduratu behar dute. Askotan, oharkabeko kontutxoak izaten dira, eta helburua horixe da hain zuzen: oharkabekoak izaten jarraitzea. «Ekitaldi antolatzaile on batek aurre hartu behar die parte hartzaile eta gonbidatuen beharrei, eroso egon daitezen. Eta batez ere, kargu publikoek eguneroko ekintza arruntak egitea saihestu behar da: botila bat ireki, lurrera jausi den zerbait hartzeko makurtu... Kargu batek halako zerbait egiten badu, hori izango da biharamuneko egunkarietako argazkia. Seguru». Irudiaren aroa omen den honetan, protokologileak ez dabiltza lan faltan.