La Fundición: Hogei urte garaikidetasunari bideak zabaltzen


2006ko maiatzaren 07an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Bartzelonan eta Bruselan elkarrekin jardun eta gero, Luque Tagua eta Laura Etxebarria dantzariek Bilbora etortzea erabaki zuten 80ko hamarkadaren erdian. Taguak oroitzen duenez, «pentsatu genuen Bilbo, unibertsitatea daukan hiri bat, kultura eta ekonomiari dagokionez erdi-goi mailakoa, gune egokia izan zitekeela ekintza eszeniko garaikideak gauzatzeko. Itzulera bat izan zen, nolabait ere, batez ere Laurarentzat, bera hemengoa da eta». Basaurikoa, hain zuzen. Gaur egun, Lauraren ahizpak, Marianek, osatzen du La Fundición zuzentzen duen hirukotea.

Behin Euskal Herriratuta, gogoan zeukaten asmoa gorpuzteari ekin zioten. «Arte ederrak, dantza eta antzerkia batuko zituen plataforma sortu nahi genuen», dio Taguak. Fundiciones Ligeras del Norte enpresarena izandako lonja erraldoi bat hartu zuten: 500 metro koadro inguru, arte-galeria bat eta entsegu gela handi bi. Lekuaren izena gustatu egin zitzaien eta, agerikoa denez, aretoa bataiatzeko erabiltzea erabaki zuten azkenik. La Fundición, galdategia. «Guztiz bat zetorren diziplina desberdinak elkartzeko geneukan asmoarekin».


Hasierako asmo utopikoak

Denborak ematen duen ikuspegitik, Taguak «proiektu utopikotzat» gogoratzen ditu orain La Fundiciónen lehen urrats haiek. «Oso zaila zen hari eustea. Guk sortu egiten genuen, dantzatu... eta jende asko elkartu nahi genuen han, benetan galdategia izan zedila, ikastaroak eman, komunikazioa sortu...». Azkenik, zabalkunde lanari ekin behar ziotela deliberatu zuten, sormena albo batean utzita. Izan ere, aretoa ireki eta bost urtera utzi zioten dantza egiteari, baina Taguak ez dauka horren minik.

«Hamar urtez eutsi genion hasierako proiektuari, baina apurka-apurka konturatu ginen gure zeregina garaikidetasunaren presentzia bermatzea zela, eta horretarako, lehenbizi, administrazio-hizkuntza ikasi genuen». Azkenik, 1996an oraingo egoitzara joan ziren. Deustun dago, Ibaizabal bertatik bertara duen kale erdi-ezkutu batean. Itsasadarraren beste ertzean jaioz doan Bilbo berria ikusteko talaia paregabea, inondik ere. Tokia lehengoa baino txikiagoa da, hori bai, eta ez da margolan galeriarik dagoeneko.


Ospea, bazter batean egon arren

Garaikidetasunaren presentzia bermatu nahi zuten, eta horretan dabiltza buru-belarri, honezkero zabalkunderako bulego bihurtuta. «Gure lanak hiru adar nagusi dauka: bertoko produkzioa, estatukoa eta nazioartekoa». Honenbestez, leku askotako artistak eta taldeak igarotzen dira La Fundiciónetik -hilean hiru asteburutan eduki ohi dute emanaldiren bat, irailetik ekainera-, eta aretoak ospea lortu du, baita nazioartean ere. «Kontuan hartu behar da ez dela berdin Bilbora etortzea, edo Madril eta Bartzelonara», aldarrikatu du Taguak. «Jendea ez dago hona etortzeko irrikan, Almodovarrek nekez ikusiko zaituelako hemen».

Erakutsiko dituzten lanak ondo aukeratzen dituzte. «Lan bat kontratatzera bultzatzen gaituena zalantza da. Ona izango da, ala txarra? Dantza da, antzerkia da? Jaialdietan erabiltzen diren mezuek ez digute balio. Alegia, `ondo salduko da', `gustura irteten zara aretotik'... Programatzaileen munduan funtzionatzen duten gauzak, hain zuzen. Baina zer esan nahi du lan batek ondo `funtzionatzen' duela? Guk, ikuskizun bat dakargunean, ikuskizun horrek zalantza eragitea nahi dugu, arriskua bilatzen dugu».


Ohiko zirkuituetatik at

La Fundiciónera joan ohi den ikuslea ez da ikusle arrunta, are gutxiago Bilbon. Jakin-gosea daukan jendea da, nolabaiteko kultur mailaren jabea, antzerkian erosotasun hutsa bilatzen ez duena. Ez dira hainbeste, eta La Fundiciónen egoitzak berak ohartarazten gaitu horretaz, jende gutxi sar baitaiteke bertan. Edo beharbada, nahita daukate jende gutxi har dezakeen antzeztokia. Taguaren ustez, ikuskizun mota bakoitza gune mota bati dagokio; badira 80 lagunen aurrean antzeztekoak direnak, eta inolaz ere ez 1.500 jesarleku daukan antzoki batean. La Fundiciónek, noski, horietan bilatzen du egitaraua osatzeko bazka.

«Hori eguneroko bihurtu nahi dugu -dio Taguak-, edonork egunkaria zabaldu eta horren berri aurkitzea, biztanleriaren %0,3rentzat besterik ez bada ere. Jakin dadila kultur eskaintza telebistan agertzen dena baino zerbait gehiago dela. Hiri hau oraintxe ari da eraikitzen: arte garaikidea, abangoardiako arkitektura, pentsamolde berriak... Nik uste, haize berri horien eta tradizioaren arteko bizikidetza posible dela; horretarako borondatea behar da, borondate politikoa eta ekonomikoa. Eta borondatea epe luze baterako gainera, benetako proiektuak garatu ahal izateko. Guk eskaintzen dugunerako ikusleak sortzea ez da bizpahiru urteko lana; gogoa, denbora eta dirua behar dira».


Aretoko hormetatik kanpo ere bai

Urte osoan zehar euren aretoan eskaintzen duten egitarauaz gain, La Fundiciónek baditu beste proposamen bi: Lekuz Leku (ikus beheko koadroa) eta Dantzaldia. Lehenbizikoa iaz abiatu zen eta Dantzaldia, berriz, zaharxeagoa da. «Euskalduna Jauregian egiten da, beren beregi horretara datozen konpainiekin. Hau da, ez daude biran, eta hori azpimarratu nahi nuke. Ia emanaldi guztiak estreinaldiak dira. Formatu ertain edo handiko ikuskizunak ekartzen ditugu, baina ez mundu zabalean ezagun-ezagunak direnetekoak, nolabait geure burua nabarmendu nahi dugu. XXI. mendeko sormen garaikidea da gure ardatza, eta ardatz horren inguruan dabiltzan taldeak ekartzen ahalegintzen gara».


Euskal Herrian parekorik ez

Orain dela gutxi Espainiako Arte Eszenikoen Max Saria irabazi duen Areto Alternatiboen Sareko kideak dira, Euskal Herrian bakarrak. «Izan ere, ez da Euskal Herrian sarean egoteko moduko ezaugarriak dauzkan beste gunerik», dio Luque Taguak, eta ez harrotasunez. «Nahi nuke halako gehiago egotea, baita Bilbon bertan ere. Besteak beste, garrantzi handiagoa edukiko genuke administrazioaren aurrean. Gainera, asko egotea ona izaten da denentzat, taberna asko dagoen kaleetan bezala: taberna bakoitza erakargarriagoa da inguruan beste batzuk edukita».

Garaikidea bai, baina zer?
La Fundiciónen lan eremu nagusia dantza garaikidea da, "azken batean mundu horretatik gatoz gu", baina denboraz gero eta lausoago bihurtu dira dantza garaikidearen eta beste diziplina batzuen arteko mugak, Luque Taguaren iritziz. "Teknikek, eta artistek, gero eta gehiago xurgatzen dute beste joera batzuetatik". Honezkero ez dago lehen bezain argi La Fundiciónek eskaintzen duena dantza, antzerkia, performancea edo zer ote den, baina sortzaileen esanetan gauza bat oso argi daukate: edozer dela ere, garaikidea behar du izan.

Antzerki huts zein dantza huts taldeek irauten duten arren --begi bistakoa denez"-, diziplinak elkarrekin uztartzea prozesu logikotzat dauka Taguak, "eta are gehiago hemen, Euskadin, ez baitago goi-mailako eskolarik ez eta dantzari garaikide profesional askorik ere. Espero dut etorkizunean dantza normalizatuago egongo dela. Norbait medikua da fakultate batera joan delako; baina dantzaria edo antzezlea bazara?".

Taguaren ustez, berehala igartzen da, artista baten lana ikustean, nolako heziketa jaso duen artista horrek. "Batzuk antzerki mundutik datoz -herrietako eskoletatik esaterako-, beste batzuk dantza mundutik… Eta gorputza ez dago modu berean finduta, gorputzaren hizkera ez da berdina batzuengan eta besteengan". Gero eta joera handiagoa dago hizkera horiek batzeko, eta La Fundiciónen egitarauan sarritan aurkituko dituzu batuketa horren ondorioz sortutako aleak.

Dantza garaikidea garaikide izan nahi duen hiriko kaleetan
Iaz, La Fundiciónek beste proposamen bat gehitu zion bere eskaintza mardulari: Lekuz Leku nazioarteko dantza jaialdia eta hiriko paisaiarako bideo lehiaketa. "Helburua da kaletik dabiltzanei hiria, hiriko paisaia, berraurkitzeko aukera ematea, dantza ikuskor bihurtzeaz gainera", azaldu du Luque Taguak. "Bat-batean, oinezkoak beste begirada batez ikusten du hiria, nolabait elkartu egiten baitira dantzan ari denaren hauskortasuna eta arkitekturaren, eraikitzen ari den zerbait berri horren sendotasuna".

Lekuz Leku jaialdia CQD (Dantzan Egiten Duten Hiriak) sarearen barruan dago. Mundu osoan zehar 30en bat hiritan egiten den ekimen hau aurten bigarrenez ezagutuko du Bilbok. Iaz, hiriaren ikur berri bien arteko eremua aukeratu zuten dantzarien behin-behineko antzezlekutzat: Guggenheimetik Euskalduna Jauregira (edo alderantziz) doan pasealekua.

Bide batez, La Fundiciónekoek bertoko dantzarien lana erakusteko erabili nahi dute ekimena. Batez ere, jende gehiegi erakartzen ez dutenena. Euren aretoan bezala, Lekuz Lekuko lanak formatu txikikoak dira. "Nolabait ere, hain ezkutukoa den zerbait, zaleak ez direnentzat hain `aspergarria' gerta daitekeen zerbait, parez pare ipini nahi diogu kalean dabilen oinezko arruntari".

"Lekuz Lekuk badauka gainerako jaialdietatik bereizten duen ezaugarri bat: nazioarteko bideo-sortze lehiaketa", nabarmendu du Taguak. Aurtengo ediziorako -ekaina amaieran eta uztaila hasieran egingo da- dagoeneko 50 sortzailek eman dute izena; "kontua ez da bideo-dantza edo halako zerbait egitea, bideoa zeozertarako erabiltzen duen jendea ekartzea baizik. Jaialdian zehar egin denaren ikuspegi artistiko berri batez gozatzeko aukera edukitzea, azken batean".


Azkenak
Euskara osasungintzan

Osakidetzak berak aitortzen duenez, “komunikazioa tresnarik garrantzitsuenetako bat da jarduera asistentzialean; beraz, zerbitzuaren kalitatea bermatzeko, ezinbestekoa da paziente eta erabiltzaileak erosoen eta seguruen sentitzen diren hizkuntza ofizialean jardutea”.


Amurrioko hizkuntza aniztasunaren elkargunea euskara dela aldarrikatu dute

Aiaraldeko Hizkuntzen Mapa proiektuarekin bat egin dute Amurrioko Amaurre, Zaraobe, Aresketa Ikastola, Mendiko Eskola eta Zabaleko ikastetxeek. Aiaraldeko Euskalgintza Kontseiluarekin elkarlanean udalerrian presente dauden hizkuntzak ikertu dituzte.


Hamaika mobilizazio gastu militarraren aurka eta Palestina zein Irango herritarren alde

Asteazkenean, NATOren goi-bilera hastearekin, aliantzak herrialdeei inposaturiko gastu militarraren aurkako mobilizazioak izan dira Hego Euskal Herriko hiriburuetan. Ostegunean eta ostiralean Iranen eta Palestinaren aurkako gerrak salatuko dituzte.


Gastu militarra %2tik %5era igotzea onartu dute NATOko herrialde guztiek

Hamar urteko epea dute NATOko estatu-kideek helburu hori lortzeko. Espainiak ere sinatu du akordioa, baina, aldi berean, Mark Rutte aliantza atlantikoko idazkari nagusiaren gutun bat eskuratu du Pedro Sánchezek, ustez "malgutasuna" emango liokeena. Donald Trumpek... [+]


Lanbide Heziketa euskalduna, noizko?

Zergatik eskaintzen dira Lanbide Heziketako hainbeste ziklo erdara hutsean EAEn? Zergatik jarraitu behar dituzte ikasketak gaztelaniaz ordura arte D ereduan euskaraz aritu diren ikasle andanak? Lanbide Heziketa euskalduntzeko behingoz plan estrategiko bat gauzatu dezala eskatu... [+]


Zuberoako Chaumes gasnategian eta Iratiko Txaletetan sexu erasoak jasandakoei babesa erakusteko dinamika abian da

Mauleko Chaumes gasnategian langile eta CGTko sindikatu ordezkaria izandako gizon baten kontrako lau salaketa dira pausaturik, eta Larraine gaineko Iratiko Txaletetan lankide ukandako bosgarren emakume batek ere gehitu du berea. Uztailaren 3an iraganen da auzia Pauen. Erasoa... [+]


2025-06-26 | Aiaraldea
Arartekora jo dute, “Osakidetzak ez dielako osasun sistema publiko eta duinaren aldeko 5.646 sinadurei erantzun”

Iazko udazkenean egin zuten sinadura bilketa, eta abenduaren 12an entregatu zituzten atxikimendu guztiak Osakidetzaren Gasteizko zerbitzu zentraletan. 


2025-06-26 | Antxeta Irratia
Euskararen Mapa osatu dute Urruñan engaiatu diren herriko 42 eragilerekin

Bai Euskarari ziurtagiria lortzeko interesa agertu duten herriko 42 elkarte eta establezimenduekin Euskararen Mapa osatu dute Urruñan. Euskara «biziago» egiteko pausoak emateko prest liratekeen eragileak identifikatu ondoren, urratsak egiteko laguntza emango zaie,... [+]


2025-06-25 | Euskal Irratiak
Betharram ikastetxearekin lotutako bortizkeria kasuak ikertzeko, lekukotasunen bilketa abiatu dute

Betharram ikastetxearekin lotutako sexu eta bortizkeria kasuak ikertzeko asmoz, Batzorde Ikerketa Independenteko kideek lekukotasunen bilketa abiatu dute


Billabesa gidariek greba mugagabea eginen dute uztailaren 1etik aurrera

Hilabeteetako protesten ostean, TCC enpresako zuzendaritzak ez du aurrera urratsik egin eta langileek leher egin dute. Greba mugagabera doaz, baita sanferminetako ez ohiko zerbitzuetan ere. “Enpresak erantzukizunez jokatuko balu saihestu litekeen zerbait” dio langile... [+]


Sustrai Erakuntzak salatu du enpresa batek Nafarroako lau eremutan kobre meategiak ireki nahi dituela

Fundazioaren arabera, Aguilar de Codes eta Sorlada artean, Villamayor de Monjardinen, Villlatuertan eta Kasedan ustiatu nahi dute kobrea. Iberian Copper SL izan da Nafarroako Gobernuari lau eremu horietan prospekzioak irekitzeko baimenak eskatu dizkion enpresa. 


Ehunka herritar elkarretaratu dira Hernanin San Joan gaueko eraso arrazisten kontra

Hernaniko Txosna Batzordeak azaldu duenez, gutxienez hiru eraso arrazista izan ziren herrian ekainaren 23ko gauean, eta horren harira zabaldutako “bulo eta gezur arrazistak” salatu ditu. Udalak ere adierazpen instituzionala onartu du gertaturikoa gaitzesteko. Amher... [+]


Sánchezen NATOko tratuak hautsak harrotu ditu zenbait estatu kideren artean

Asteazkenean bozkatuko dute NATOra bideratutako diru kopurua, eta Pedro Sánchez Espainiako presidenteak kuoten igoeran lortutako salbuespenak haserrea piztu du AEBetako eta Europako zenbait herrialdetako gobernuetan.


Galdakao-Usansoloko eta Gernika-Lumoko ospitaleetako “prekaritatea” salatu du ESK-k

Sindikatuak adierazi du bi ospitale horietan behin-behinekotasunean daudela langile gehienak, eta ordezkapenak ez direla bermatzen; ondorioz, langileen lan-karga areagotzen dela. Gehitu du larrialdi zerbitzuetan “gainkarga” dagoela.


Eguneraketa berriak daude