Ahotik ahora


2006ko martxoaren 26an

Eguneroko bueltaxkan, urterokoa etorri zait bueltan. Lizarra ere loretan ikusi dut, ordurako bioleta, txikoria-belarra, magnoliak, nartzisoa, sahatsa, muxika, mimosa, makala... lilituak. Gure parean errioak ujalka ekarri du udaberria eta, urterokoa bueltan, ujalak zanpiura bazterreko mausarra bezalaxe mendian harrapatu eta blaitu nau. Hala nabilela bide-bazterreko pendizean lore zintzilikario gorrizko makalaren negarraren odol tantoen artean lehen marrubi-loreak, ttikian ederrak fruitu ederragoen iragarle.

Marrubia aspalditik zaigu eder eta goxo, geurean duen izenaren emana ikusi: amuli, mazura, basamarrubi, mauri, maurri, maguria, maurgi, maidubi, maulubi, mailar, mauli, mailubi, maruri, mailugai, marubiondo, mailugi, marribi, mailuki, marrubi, malubi, mariguri, marabio, marauri... Milaka urtetan makina bat mingain ezagutuko zuten hitzok!

Hainbatetan baina sekula ez behar adina aitatutako Narbarteko botanikari Lakoizketak 1888an honelatsuko hausnarketak idatzi zituen: "Marrubia: alea esan nahi duen BIA eta soinu, kraskateko adierazten duen MARRU hitzetatik dator, jaterakoan azalean dituen hazitxoek hortz artean egiten duten klaska dela eta. Mariguria eta maguria izena ere ematen zaio: mari eta ma soila mamiren bilakaeratik datoz eta guria: mami guria adieraziz».

Katalanek fraga deitzen diote marrubiari. Izen zientifikoa latinetik datorren Fragaria du eta hau "fragans"etik omen dator, hau da usaintsua adierazten du. Europako barietate zaharrak menditarrak eta txikiak dira, baina organioleptikoki (usaina, aho-sapaia…) bikainak. Gerora Ameriketako bi barietate erraldoi topatu ziren eta egun horien arteko hibridoak dira gehien jaten direnak. Handiak bai baina bai makalak, arbiaren antzekoak! Gaurko marrubitzar horiei izena jarri behar izango balitzaieke usain gozoa dion "fraga" ez litzateke erabiliko…

Amaitzeko bitxikeria bi: munduko marrubi ekoizle handiena Polonia da eta inoiz ezagutu den marrubi handiena Ingalaterran jasoa da, 231 gramokoa.


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude