Politikan ari den sindikalista edo sindikalismoan ari den politikoa ote den galdezka abiatu dugu solasaldia Rafa Diezekin: «Sindikalgintzan ari den militante politikoa naiz, aldaketa politikorako lana sindikalgintzatik ere egiten delako», erantzun digu zoli.

LABeko idazkari nagusia ezker abertzaleko kide esanguratsua den aldetik, Madrilgo hedabideen zurrunbiloan izaten da maiz, gatazkaren ebazpenean politikari nabaritzat joa: «Hogeita hamar urte daramatzat ezker abertzaleko militante lanetan, sindikatuaren arduretan batez ere. Euskal Herriaren auzi politikoari arreta berezia jarri diot betidanik. Madrilgo hedabideek eta hainbat sektorek zama, presioa eta irakurketa politiko interesatuak bizkarreratzen dizkigute sarritan. Azkenaldiko zurrunbilo politikoa dela-eta, irakurketa eta joko mediatiko interesatuak sortu dira berriz ere. Ez naiz horietan sartu zalea, gurpil zoro horietatik kanpo egoten saiatzen naiz, neure norabidea markatuz, esan beharrekoa behar denean esaten ahalegintzen naiz».

Eremu politiko nahiz sindikalean landu dugu elkarrizketa, ELA eta LABen arteko harremanak -ELAren Hausnarketarako agiria tarteko- hizpide ekin diogu solasari. Eguneroko politikaz aritu gara segidan, azkenik langileriaz jarduteko. Lan munduari buruzko aburuak koadro berezietan paratu ditugu.

Ez da arrazoi bakarra. Gure harremanetan faktore asko dago erlazionatuta bizi garen krisia ulertzeko: faktore politikoak, sindikalak hala nola sindikatu bakoitzaren interes espezifikoak barne. Hala ere, galdu dugun harremana ahaztu gabe, zauriak hor daudelako, deskonfiantza gainditu behar dugu. Ni ELAk eta LABek elkarrekin egin dezaketenari begira nago, ez iraganera begira. Gaizki esaka jarduteak ez dezake ezer onik ekarri. Sindikalgintza abertzalea sakontasunez aztertzeko, parametro estrategikoak lantzeko eta gatazka konpontzeko oinarri demokratikoak jartzeko unea heldu da. Trantsizioak nazionala eta demokratikoa izan behar du, herri honek burutu behar duen burujabetza prozesuari eduki sozialak ekarri behar dizkiogu bi sindikatuok. Gure irudiko, burujabetza sozialaren prozesua ez da sortuko indar metaketa landu eta arlo sozialean aldaketak bultzatu gabe. Langileriaren gehiengoak aldaketa bultzatzen badu -eta horretarako bitartekoak badaude- burujabetza prozesua gauza daiteke.

Guk konfrontazio demokratikoa kontzeptua esparru askotara zabaldu behar dela diogu, arlo sozial-laboralera besteak beste. Euskal lan esparruaren alde egiteko borroka hori nola gauzatu behar den galdetzen dugu. Prozesua abiatzeko urratsak nondik nora eman behar diren aztertzen ari gara eta hauxe ikusi ere: hainbat bitarteko politikoren menpe gaude, sindikalgintza abertzalea ez da gai politika alorrean bide berriak irekitzeko. Otsail honen 19an lan harremanetarako euskal esparruaren aldeko -ELA eta LABen arteko- akordioaren 12. urtemuga beteko da. Aldarrikapenaren kontzeptua ondo oinarritu genuen, baina ez genuen asmatu beharrezkoa den kontzientzia soziala sustatzen. Harrezkero bide berriak ireki tzen saiatu gara, baina ez dugu sortu presio modu berririk bideak urratzeko. Madriletik datozen lan erreformei greba bidez erantzuteaz gain, guk euskal esparru sozio-ekonomikoaren aldeko dinamika ofentsiboagoa lantzea proposatzen dugu. Euskal sindikalgintzak historikoki erabili dituen hainbat eskemarekin apurtu behar du. Langileria erasoak datozenean baino ez dugu mugiarazten, gizartea gure kalkuluen eta helburuen arabera mugiarazten ikasi behar dugu sindikatuok. Iraganean esparru hori sustatu genuen elkarrekin, 1999ko greba orokorra lekuko, baina berau deskapitalizatua geratu zen. Beraz, arlo laboraleko konfrontazio demokratikoa nola garatu eta negoziazio kolektiboa nola gauzatu aztertu behar ditugu. Eskema berriak lantzeko ordua da.

Normalizazio hitzarekin txiklearekin bezala gertatzen da, oso malgua da eta bakoitzak bere aldera eraman nahi izaten du. Guretzat, funtsean, herri honen normalizazio politikoak herri honen hitza errespetatzea ekarri behar du, herri honen hitza ezin da kanpotik baldintzatu. Horren arabera proiektu guztiek aukera bera izan behar dute. Hori da normalizazio politikoaren oinarria. Gero, interpretazio erredukzionistak daude. Aldian-aldian, eragile politiko batzuk hau edo hori egiten saiatzen dira, egoera berri batean gaudela azalduz, ez gauden arren. Hau da, beste eszenatoki batera pasatzeko unean gaudelakoan, ahazten dute oraindik ez gaudela egoera politiko normalizatuan. LABen ustez, bake eta normalizazio eszenatokira iristeko eragile askoren arteko kontzeptu bateragarriak uztartu behar ditugu.

LAB ez dator bat ELAren Hausnarketarako agiriarekin, jakina. Gure ustez, gatazka konpontze bidean eta oinarri demokratikoak lortu aldera, eragile politikoek eta sindikalek eduki eta dinamika komunak sustatu behar dituzte. Independentistok eta aldaketa sozial baten alde gaudenok sektore horien indar metaketa eta aktibazio soziala lortu behar ditugu plan estrategiko berri baten barruan. Guk kontzeptu hauek bateragarritzat jotzen ditugu, uztarturik egon behar dutela diogu. Ez gaude bi hipodromoetan, gatazka konpontzeko bidean batetik eta burujabetza bidean bestetik. Autodeterminazioaren alde gaudenok trantsizio nazionala bideratu behar dugu beste eszenatoki batera joateko, polo independentista eta klasekoa indartzen joan behar dugu. Hori egiteko aukera eta indarra badagoela uste dugu, gure jarrera ez da baztertzailea inola ere.

Urtarrilean gertatu zena ondo aztertu behar da: Grande-Marlaskak eragindakoaren nahiz Mena jeneralak esandakoaren ondorioak, baita Auzitegi Goreneko presidente Jose Francisco Hernandok esandako astakeriak ere oso adierazgarriak dira: astinaldi politiko faktiko izugarriak izan dira, dimentsio handikoak. Horien ondorioa dugu, adibidez, Kataluniako Estatutuarekin gertatua. Estatuko hainbat boterek aldez aurretiko giro politikoa erraztu zuten eta Estatutu horri LOAPA moduko berri bat ezarri diote. Alegia, lurralde eredua kolokan jarri ahala pultsuak gero eta handiagoak izango dira, sektore politiko batzuk eszenatoki politiko berri baten beldur direlako. PP ontzi guztiak erretzen aritu da epe laburrean, BECeko ekitaldiaren debekua estrategia horren katebegia da, ireki daitekeen prozesuari egindako sabotajeak dira.

Nik bestelako sentsazioak ditut, niretzat azken 14 hilabeteetan -azken hila barne delarik- prozesuak hartutako heldutasuna nabarmena da, oinarritu beharreko esparrura iristen ari garen inpresioa daukat, eszenatoki bat eraikitzeko tresnak definitzen ari dira, alderdien arteko mahaia eratzeko eragile politikoek hartu behar dituzten konpromiso politikoak lantzen ari dira. Ni konbentzituta nago, iragan urtean garatu zen komunikazio politikoa -zentzu orokorrean- batuz eta garatuz doa esparru guztietan. Zuhurtasunez bada ere, egiten ari den bidearekin eta emango diren urrats berriekin baikor naiz. Hurrengo urratsa zero puntura iristea da: ahalik eta eragile gehienek ekarpenak egin ondoren, zero puntu horretan ibili beharreko karrilak argitu behar ditugu, mintzaideak edo interlokutoreak zehaztu, baita berauek erabili behar dituzten baliabideak ere, printzipioetan eta konpromisoetan oinarrituta betiere. Arlo politikoko nahiz sindikaleko eragileak komunikazio bide ona garatzen ari gara.

Egia da, pultsu bat eman da eta PPk kalibre handiko tresnak erabili ditu. Niri Zapaterok eutsi nahi diola iruditu zait, begi-bistakoa da Estatuan kontrapisu handiak daudela. Gainera, hau ez da behin bakarrik gertatuko, aurrerantzean ere gerta daiteke, eta bake eta normalizazio prozesua abian jartzen denean ere gertatuko da. Prozesuan dena ez da laua izango. Espainiaren kontzeptua bertan behera geratzen hasia delako eman den eztabaida ikusi besterik ez dago. Horiek horrela, inflexio puntu batetik gero eta gertuago garenean, pultsu horiek gero eta handiagoak eta ageriagokoak izango dira, prozesu mota hauetan guztietan horrela izan da herri gatazken historian.

BECeko ekitaldiaren inguruan gertatuari ezin zaio garrantzia kendu, baina funtsean pultsuak indarrean segitzen du eta lehen zeuden gakoak oraindik ere badaude. Gehienok puntu batean bat gatoz: trantsizioan sortu zen eredu politikoak, Hego Euskal Herriari ezarritako lurralde eredu politikoak, sabaia jo du eta krisian dago. Faktore objektiboa eta klabea hori da. Euskal Herrian beste eszenatoki politiko bat muntatu eta beste marko-juridiko politiko bat gauzatzeko eskaera garbia eta sendoa dago. Eta horiek klabe hauetan oinarritu behar dute: lurraldetasunean eta erabakitzeko eskubidean. Horiek faktore politiko estrukturalak eta saihestezinak dira. Horien arabera, koiuntura politiko honek krisi egoera honek sustatzen duen gatazka politikoan bide bat irekitzera behartzen gaitu. Hori da aspaldion objektibatzen ari dena, ezker abertzalea behin eta berriro sektore guztiei elkarrizketa prozesu bat eraikitzeko aukera eskaintzen ari zaie, Anoetako Proposamenaren ondoren, BECekoa ezker abertzalea lantzen ari den ildoa sendotzeko ekimena izan da, debekatua izan edo ez. Pultsu horretan ekimen inportantea izan da ezker abertzaleak bere karrilean eta eskema politikoan segitzen duela erakutsi duelako, eta ez Grande-Marlaskak ez beste inork ez gaitu karril horretatik aterako.

Koiuntura inportante batean gaude, auzia historikoa da, beraz ezin dugu korrika eta antsiatsuak aritu. Ondo oinarritutako urratsak eman behar ditugu, datozen belaunaldiari beste eszenatoki bat uzteko lanean ari gara, sortuko den egoera berria ondo sustraitua izatea exigitzen du horrek. Atzeraezinezko prozesuan sartzeko lanean ari gara, ezin dugu gatazka gainditzeko prozesuan urratsak ematen hasi eta hilabete batzuetara bakoitza bere aldetik joan interes partidistak direla-eta, berriz ere lokatzetan gelditu alegia. Prozesua hasteko eta gatazka behar bezala gainditzeko aingura oso ondo botata behar da, bai ETA eta Estatuaren arteko mahaia, baita alderdien arteko mahaiaren oinarria ere finkatzeko.

Ezin dugu denborarekin espekulatu. Eta denbora ez da bakarrik ezker abertzalearentzako kontzeptu klabea. Interes desberdinengatik denbora beste eragileentzako ere faktore garrantzizkoa da. Datozen hauteskundeetan Batasuna nola eta non izango den? Ez dakit. Dena dela ere, ezker abertzalea prozesua abia dadin tinko ari da lanean. Datorren urteko hauteskundeei begira, normalizazioa lortzeko prozesuan urratsak ematen ari direla nabaritzea nahi dugu argi eta garbi. Dirudienez hauteskunde horiek mugarriak dira, edo batzuk horrela agertu nahi dute, beste ardurarik ez balego bezala. Hauteskunde garrantzizkoak dira, prozesua garatzeko orduan kontuan hartzekoak, baina hori denok kontuan hartu behar dugu.

Ezker abertzaleak orain arte esandakoak bete egin ditu eta Nazio Eztabaidagunean ere azken bi urteotan planteatutako helburuak betetzen ari dira, Oinarrizko Hitzarmen Demokratikoak (OHD) oso urrats garrantzizkoak eman ditu nazioarte mailan. Alderdi eta sindikatuen artean lortutako komunikazio politikoa ikusita, gero eta gertuago ikusten dut alderdien arteko mahaiaren sorrera. Hitz egitetik ekintzetara pasatzeko unean gaude, zehazpen fasean, Aberri Eguna adierazle egokia izan daiteke, ez dakit Aberri Eguna horretarako mugarria izango den edo ez, baina ahaleginak eta hartutako konpromisoak handiak dira.

Denbora nahiko pasa da Kontseilu Politiko hori gauzatzeko, ez dakit zein motako arazoak izan diren eszenatoki politikoan lehenago ez agertzeko. Ibarretxe eragilea da gatazka konpontzeko prozesuan, bere esparrutik egin beharreko ekarpenak egiteko garaia da, ardura ere berea da-eta. Nire irudikoz, Ibarretxe politikoki nahiko amortizatuta dago bere alderdiarentzat, orain protagonismoa beste planoetara pasa da. EAJ plano instituzionalari begira ari da, EAEko aurrekontuak PSErekin hitzartu izana lekuko. Edonola ere, Normalizazio Kontseilu horren ekarpena baliagarria izango da Jaurlaritza alderdien arteko mahaia osatzeko asmoz ari bada. Instituzioetatik konpromisoak beharrezkoak dira, baina orain arte instituzioen esparruan landu diren ekimenen mugak begi-bistakoak izan dira. Hasteko, Euskal Herriko instituzioak hiru lurralde esparrutan bananduta daudelako, eta alderdien arteko mahaia EAEko ez den beste plano batean ere eraiki behar delako. Nik argi eta garbi ikusten dut, gu herria gara, gatazka politikoa bi estatuekin daukagu eta soluziobide bat behar dugu: herri bat, gatazka bat, bide bat eta soluziobide bat.