Ihesi: Otxate, misterio zaharrak eta madarikazio berriak

Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
N-1 errepidea Argantzunen utzi eta Trebiño herritik pasata iritsi naiz Uzkianora. Gasteizeko hegoaldetik izen bereko portuko bidea hartuta ere irits daiteke Trebiñoko Konterriko herrixkara. Bertan aparkatu eta ibilbideari ekin aurretik Uzkianoko eliza bisitatu dut, egun bertan dagoen atari ederra Otxateko elizatik ekarri baitzuten. Irudi gotikoei begira-begira geratu naiz, zain ditudan misterioetan apur bat girotzeko-edo. Errepidea gurutzatu eta Imiruriko bidea hartu dut bakarrik. Fenomeno paranormalak ikusi, entzun edo sumatzeko -edo, eszeptikoontzat, autosugestioa areagotzeko- egokiena bakarrik joatea omen da-eta.

Kilometro erdi eskasera iritsi naiz Imiruriko etxe zahar eta kale estu bihurrietara. Herriaren amaieran aurrera segiz gero Otxateko bidea hartuko nuke, baina ezkerrekoa hartu dut Konterriko Harribitxiaren bila. Hala esaten diote San Vicentejoko Sortzez Garbiaren baselizari. XII. mendeko eraikinak hainbat eguzki erloju ditu bueltan eta arretaz begiratuta harrobi marka ugari topa daitezke blokeetan. San Vicentejo bisitatu eta atzera Imirurirako bidea hartu dut bidegurutze batera iritsi arte. Imirurira doan eskuineko bidea baztertu eta aurrera egin dut lur eta harrizko pistan, oraingoan bai, Otxatera iritsi asmoz. Etxalde batera iritsi naiz; alferrenek, bertan utz dezakete autoa, etxaldeko traktoreei-eta bidea garbi utziz. Inguruan ikusitako zaborrak adierazten du bisitari zikinenek oinez ahalik eta bide laburrena egiteko joera dutela.


Fenomenoen porrusalda

Bi kilometro eskas ditugu Otxateraino aldapa gora leunean. Eragozpen bakarra neguko egunotan bidean egoten den lokatza da. Putzu handienak saihestuz jarraitu dugu bidea, Otxateren inguruan bildutako misterio eta madarikazio sortari errepasoa eginez. Diotenez, denetik gertatu baita bertan. 40ko hamarkadan OHE bat (Objektu Hegalari Ezezaguna) ikusi omen zuten. Baina Otxateren ospe paranormalak 1981az geroztik izan zuen bultzada. Urte hartan, Pruden Muguruzak argazkia atera zion zeruan ikusi omen zuen bola urdinari eta horren ondorioz Muguruzak berak eman zituen argitara Trebiñoko herri abandonatuaren gainerako ustezko fenomeno arraroak: 1860-70 aldera, inguruko herrietan inongo eraginik izan ez zuten hiru epidemiak zigortu omen zuten Otxate, populazio osoa desagertzeraino; psikofonia mordo bat grabatu da bertan; hilketa ikaragarriak; bat bateko desagertzeak... Etxaldea atzean utzi eta 10 bat minutura San Migel elizako dorrearen punta muino artean agertu da.

Berehala ganaduarentzako ataka pasa beharko dut. Gogoan izan, atea zabalduta topatuz gero, zabalduta utzi behar dela eta itxita baldin badago, berdin. Izan ere, paraje hauetara hurbiltzen diren mamu-ehiztarien utzikeriak hainbat eragozpen eta haserre sortu du inguruko abeltzainen artean -hainbat behi hil dira dagoeneko bisitarien erruz-.
Beste hamar minuturen buruan iritsi naiz Otxatera (702 m).


Bat-batean ahotsak...

Elizaren dorreaz gain beste bi etxeren hormak besterik ez daude zutik Otxaten. Plastikoren bat han eta hemen, baina espero baino garbiago topatu dut paraje eder hau, eraikinen arrastoak pintaketa eta graffittiz josiak badaude ere. Emaitzarik lortzeko itxaropen gutxirekin, grabagailua ipini dut martxan dorre barruan, espirituren batek mezua utzi nahiko balu-edo. Eta kanpoan geratu naiz zain.

Ahotsak entzun ditut bat-batean. Baina 2.000 metroko lasterketan errekor guztiak hautsi baino lehen, ahots horiek bizidunen mundutik datozela konturatu naiz. Berehala agertu dira bidean gora bi gizonezko eta lehen eraikinaren parera iritsi direnean esaten dutena ulertzen hasi naiz. «Etxe honetako teilatua berriki bota dugu, horregatik daude teilak oraindik lurrean. Bisitari asko dator hona eta arriskutsua zen». Inguru hauetakoak ote dira? Pentsatu eta galdetu:

-Nongoak zarete?

-Ni gasteiztarra, eta hemen Diego, nire koinatua, Madrildik etorria. Baina paraje hau ederki ezagutzen dut. Azken urtean 40-50 aldiz izan naiz hemen.

-Nolatan?

-Ez dakit entzungo zenuen, baina Amigos de Ochate elkarteko kidea naiz. Julio Corral dut izena.

-Bai, Interneten topatu dut elkartearen berri eta foroan behin eta berriz azaltzen da zure izena.

Aurpegia ere ezaguna egin zait; Iker Jimenezek zuzentzen duen telebistako Cuarto Milenio saioan ikusia nuen. Elkartea iaz sortu zen, printzipioz, zaborrez betetako inguruok txukun mantentzeko asmoz. «Dorrean eta inguruan 300 kilo hondakin bildu genituen; dorre barruan ia gerriraino iristen zen zaborra».


Iraganeko Otxate handia

Ordutik Julio Corralen interesa areagotu besterik ez da egin eta liburu bat prestatzen dihardu. Eszeptikotzat baino kritikotzat du bere burua. «Gauzak gertatu, gertatzen dira. Esaterako, dorrean, gauez, negar antzekoak entzuten ziren. Baina orain badakigu bertan bizi den hontzaren uluak direla». Hango eta hemengo agiritegiak astindu ditu Corralek Otxateren iragana hobeto ezagutzeko. Horrela jakin du epidemien kontua ez dela egia, XX. mendeko lehen hamarkadak arte jendea bizi izan zela bertan. Frogatua du, halaber, goiko argazkiko etxean hilketa ikaragarri bat izan zela. Otxateren izenak Otsoen Atea edo Hotzaren Atea esan nahi ote duen galdetuta, garrantzia berezirik ez duela dio, herriaren berri lehen aldiz 1134an idatzita jaso zenean, Goate izenez -goiko ate, goiko portu- azaltzen zelako. Baina bereziki azpimarratzen duena Otxatek iraganean izan zuen garrantzia da. Bide garrantzitsuek zeharkatzen zuten eta agiriek diotenez 175 «bizilagun» izatera iritsi zen, -agirietan «vecino» hitza agertzen da eta kontuan hartu behar da «vecino» bakoitzak hainbat «alma» izaten zituela beregain-. Kontu kontari bidean gora egin dugu Burgondoko baselizara iristeko. «Fenomeno arraroen bila datozenak dorre inguruan geratu ohi dira, baina inon gertatzekotan, hemen gertatzen dira» esan digu gasteiztarrak. Fenomeno arkitektoniko arraroa behintzat erakutsi digu, eraikina nahiko soila baita, dekoraziorik gabea eta kanpai-horma aldiz, osorik zenean ikusten ez zena, guztiz dekoratua du. 50eko hamarkadan erre zen baseliza, baina oraindik ingurukoek erromeriak egiten dituzte bertara.

Itzultzeko ordua iritsi da, baina beherakoan, Otxate pasa berritan IX. mendeko hilerria non dagoen erakutsi didate. Hilobien estalkiak falta dira eta hezurrik ere ez da ageri, baina gorpuentzako hobiak argi ikusten dira. Horietako batzuetan lurra mugituta dago. «Jendeak bere kabuz industen ditu eta badira interneten harro harro hemengo hezur zatiak etxean dituztela esaten dizutenak». Otxate bi hankako otsoen herri bihurtzen ari dela pentsatuz egin dut Uzkianorako bidea.

Arna, zutik irauten ez zuten etxeen madarikazioa
Burgondoko baselizan gaudela Julio Corralek esan dit hurrengo muinoa pasa eta, hor nonbait, Aguilloko bidean, Arna izeneko herriaren arrastoak egon behar dutela. Arnak ere ba omen du bere misterioa. Etxe bat eraiki eta ezinezkoa omen zen zutik mantentzea. Madarikazioa ala lurzoru desegokia? Julio bera ez da inoiz bertan izan eta Arnaren bila joango garela pentsatu dugu. Baina luze jo digu Burgondoren inguruko solasaldiak. Arratsaldeko 17:00ak dira, berehala ilunduko du eta lainoa mendian behera sartzen hasi da. OHEetan eta mamuetan sinistu edo ez, ez dugu gogorik ilunpean eta lainotan galtzeko. Otxateren etimologiaz ere zalantza piztu zaigu. Otxate ez ote da, batzuek defendatzen duten moduan, Hotzaren Atea? Eskuak izoztu baino lehen ekin diogu beherako bideari, Arna beste baterako utzita.


Azkenak
Epaileak Cerdán espetxera bidali du behin-behinean

Fiskaltzak Santos Cerdán PSOEko antolakuntza idazkari ohi nafarrari fidantzarik gabeko behin-behineko espetxeratzea eskatu dio astelehen goizean, eta ordu batzuetara, epaileak Cerdán espetxeratzea erabaki du. Cerdánek epailearen aurrean esan du legez kanpoko ezer... [+]


Trantsizio energetikoa deseraikitzen

Manuel Casal Lodeiro (Barakaldo, 1970) informatikaria eta gai energetiko eta ekosozialen inguruko aktibista eta dibulgatzailea da. Besteak beste, 15/15/15 aldizkari eleanitza eta Galiziako Instituto Resiliencia koordinatzen ditu, eta Véspera de Nada por unha Galiza sen... [+]


Seaskak bigarren lizeo bat irekiko du 2027ko irailean, Donapaleun

Kanbon egin duten urteko biltzar nagusian ontzat jo dute lizeo berriaren garapenari buruzko txostena. Donapaleuko ikastolaren ondoan egongo da, eta hasiera batean 180 ikasle hartu ahal izango ditu, Seaskako arduradunen arabera. Lizeo berriaz gain, urteko biltzarrean azken... [+]


Bizitza arriskuan jarri behar dute palestinarrek Gazako elikagai banaketa guneetan

Laguntza humanitarioa banatzen duten puntuetan 50 palet inguru jartzen dituzte. Bertara elikagaien bila joaten direnek ahal dutena hartzen dute israeldar eta AEBko mertzenarioen erasoen artean.


Harrotasunez bete dituzte Euskal Herriko hiriburuetako kaleak, E28ko manifestazioetan

LGTBIQ+ Komunitatearen Nazioarteko Eguna dela eta, hainbat kolektibok deituta sexu askapena eta harrotasuna aldarrikatu dituzte larunbatean Euskal Herriko hiriburuetan eginiko manifestazioetan. Loratuz Lotu, Anitzak, Lumagorri eta Sumin Trans taldeek jaso dute Ehgamek... [+]


Rosa Zarraren familiak Atutxari eskatu dio “barkamena eskatzeko aukera” ez galtzeko

Rosa Zarraren hilketaren 30. urteurrena da ekainaren 30ean. Ekainaren 29an, biolentzia polizialaren biktimaren omenaldian, hainbat eskakizun egin zituen Egiari Zor fundazioak. Zarraren familiak Juan Mari Atutxa Segurtasun sailburu ohiari barkamena eskatzea galdegin dio.


2025-06-30 | Behe Banda
Madril A, Madril B

Bécquer no era idiota ni Machado un ganapán… Hogeita hamabost gradutan eta Gabinete Caligari-ren Camino Soria entzunez igaro dut bidaiaren gehiengoa, errepide ertzean noizbehinka agertzen diren zezen beltz erraldoiei agur eginez. Laugarren orduan sartzear,... [+]


Irantzu Mugeta hil da, gerra zikinak kolpatutako antifaxismoaren sinboloa

Bere konpromiso politikoagatik eta unibertsitatean zuen militantziagatik, eskuin muturreko taldeen hainbat eraso pairatu zituen 1987 eta 1988 urteetan. Hemezortzi urterekin pairatu zuen lehen erasoa, Bilboko Santutxu auzoan bizi zen eraikineko igogailuan; geroztik, hiru eraso... [+]


Tentsioa eta liskarra Gasteizko Udaleko osoko bilkuran, herritarrek PPko zinegotzi Antépararen negozioak salatzean

Ekainaren 20ko osoko bilkuran, herritarren txanda baliatuta, hitza hartu zuen Auzoan Bizi etxebizitza sareak, gasteiztar guztiei errolda eskubidea bermatzea aldarrikatzeko. Etxebizitza sareko kideek PPko zinegotzi Gustavo Antépararen negozioak ere salatu zituzten, eta... [+]


San Martzial eguna, Irungo Udalak elikaturiko marmotaren eguna

Irungo udal gobernua ez da gai izan 29 urte luzetan alardeari lotutako gatazka konpontzeko… ez duelako nahi izan, beste alde batera begiratu duelako, alarde baztertzailea babestea aukeratu duelako, ausardia politiko falta eta arduragabekeria instituzional itzela erakutsi... [+]


2025-06-30 | Garazi Zabaleta
Oiartzun Burujabe
Auzolan praktikak herriko nekazari eta abeltzainekin

Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]


2025-06-30 | Jakoba Errekondo
Zelai gorrietako gorbela eta patata

Belazea gorri azaltzen zen, egun batetik bestera. Gorri-gorri, gorri bizi urrutitik ikusgarri. Gorbela zen, itsas-belarra edo alga. Nekazariak itsas bazterretik bildu eta lehortzeko belazean zabaltzen zuena. Gorbel arrea eta gorbel gorria izaten ziren eta gu bezalako... [+]


2025-06-30 | Nagore Zaldua
Itsaso bat zahagi gardenetan

Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]


Oporretako plana

Ostirala da, bero handia egin du gaur ere. Baserriko lanak bukatu ditugu, belarretan egin dugu. Nekatuta, izerditan, berotuta, baina pozik! Denon artean lortu dugu, denok bat ekinda lana hobeto egiten da.


Eguneraketa berriak daude