Dario Urzay: «Giza irudi bat egiteko gauza ez denak ere artelan interesgarria egin dezake»


2006ko urtarrilaren 08an

Dario Urzay Arte Ederretan lizentziatua da. 1977 eta 1982 bitartean egin zituen ikasketak, fakultatea Sarrikon (Bilbo) zegoen garaian, Urzayk estudioa daukan lekutik oso hurbil. 1983tik 1988ra irakasle jardun zuen. Lau urte horietako azkenekoan Leioako campusean eman zituen eskolak, ordurako hara eramanda baitzegoen fakultatea. "Gero, aukera eduki nuen Londresera joateko, eta hura aukeratu. Arte hutsetik bizi nahi nuen".


Athleticen elastikoaz berba egiten hasi gura duzu, ala ez?
Berdin dit.

Kontua zera da: amorrua ematen dizu jendeak, Dario Urzay izena entzutean, 'a, bai, Athleticen elastikoa egin zuena' erantzuteak?
Hara, jende gehienak horregatik ezagutzen nau. Hura suertatu zenean gehienek ez ninduten ezagutzen, atzerrian erakusketa gehien egin duen eta curriculumik zabalenetakoa duen euskal artistetakoa izan arren. Beharbada, artistok ez garelako ezagunak.

Eta horrek berdin dizu, amorrarazten zaitu...?
Zer egingo dugu ba! Athleticena, berriz, entzute handikoa izan zen, eta harekin lotzen naute. Horrek balio izan du, gerora, batzuek nire berri eduki dezaten. Eta, bitxia bada ere, Athleticen kamisetaren historia ezagutzeko balio izan die askori, ez zekiten eta. Zeintzuk izan ziren lehenengo elastikoak: zuria, zuri-urdina... Batzuek uste zuten Athletic beti izan dela zuri-gorria.

Askok zu nor zaren jakin dute, beraz. Eta nor zara? Zelan aurkeztuko zenuke zeure burua?
Beti pentsatu izan dut artista plastikoa naizela, pintura mundutik natorrena eta neure lana pintura arloan egiten dudana gehienbat. Baina argazki, bideo eta abarrekin ere egiten dut lan. Gustuko dut gauzak asmatzea.

Idazleak baditu etxean idatzitako liburuaren hainbat kopia. Zuk lan bat saltzen baduzu, lan hori ikusteari uzten diozu. Galdutako semea edo alaba bezalakoa da?
Gogoratu naiteke artelanez, liburuetan daudelako. Eta bai, batzutan pentsatzen dut: zer patu edukiko ote zuten? Batzuetan nahiago dut haiek ez ikusi; hobe etorkizunaz arduratzea, egin beharreko hurrengoaz. Oraindik egiteke dudan lan bat dagoela iruditzen zait beti.

Hara, hori da artea, ezta?
Bai. Aurreko lanak beti uzten dit frustrazio halako bat. Ondo dago, baina,,, Bila jarraitu behar.

Eta ailega daiteke `hau da nik egin nahi nuena' esateko unera?
Ez dakit. Gogoan dut New Yorken pare bat hilabete besterik ez neramala, larunbat batez hainbat galeria ikustera joan nintzela. Artega itzuli nintzen etxera, ez bainuen aurkitu liluratu ninduenik ezer. Hala ibili nintzen astebetez. Halako batean kalean nenbilela, zera bururatu zitzaidan: "Ikusi nahi dudan lan hori neuk egin behar dut". Ez nuen nahi nuen hura aurkituko, neuk egin behar nuen. Nire ustez, oso ibilbide pertsonala duten artistei hala gertatzen zaie: beste inon topa ezin dezaketen artelana ikusi nahi dute, eta ikusi ahal izateko beraiek egin behar dute.

Arteak berez dauka zer edo zer adierazi beharra, derrigorrezkoa da mezu sakonak ematea?
Artelana ikusleak ixten du beti. Uste dut artistak tarte bat ematen diola ikusleari, hark hausnar dezan. Norberak badaki lan jakin batetaz zer pentsatuko duten gutxi gorabehera, badaki zer erreakzio sorta egongo den. Eta sorta hori, tarte hori, zabalagoa edo murritzagoa izan daiteke. Baina azkenean, artista batek ez du ezer adierazten; zerbait eraikitzen du, beste norbaitek itxi dezan. Athleticen kamiseta horren adibide ederra da. Orrialde asko idatz liteke kamisetak jendeari aditzera ematen zionaz. Eta hori ez zen beste elastikoekin gertatzen. Inork ez du pentsatzen ea futbol kamiseta batek zerbait adierazten dion. Horrek esan nahi du kamiseta hura primeran ari zela funtzionatzen, erantzun bat sorrarazten ari zela. Erantzun eske ari zen!

Tesi ofizialtzat errotu da kamiseta ez zitzaiola ia inori gustatu. Poztu egiten zaitu San Mamesen, gaur egun oraindik, jantzita daraman jendea ikusteak?
Jakina, eta oso harro nago jende horretaz. Nire ustez, zera esaten ari dira: "Athleticzalea naiz, desberdina naiz, eta Athletic desberdina da". Athleticzaleek beste taldeen zaleekiko desberdinak direla sentitu ohi dute. Areago dira kamiseta daramatenak. Nik ez dut uste kamiseta inoren gustuko izan ez zenik, uste dut manipulazioa egon dela hor. Jende askok, gustuko izan gabe ere, berdegunean ikusi nahi zuen elastikoa epai bat eman aurretik. Baina bertsio ofiziala zabaldu zen, komunikabide batzuen laguntzaz. Nola edo hala kamiseta hura desagertzea nahi zuten.

Emadazu ahalik eta erantzunik zintzoena: elastikoaren kontu honek mesede egin dizu?
Bai, uste dut baietz. Erreakzioa sortzen duen edozer ona da. Emozio asko sortu da kamisetaren inguruan, eta denak izan dira muturrekoak. Oso harro jartzen nau, lehen esan dizudanez, San Mamesen ikusteak. "Hara horiek, potro parearekin". Orain onartuago dago, baina lehen momentuan zelaira eramaten zutenak zera esaten ari ziren: "Bost axola nitaz diotena". Nik banekien eztabaida sortuko zela, besteen desberdina izango zela, baina Athletic desberdina da. Ez litzaidake bururatuko beste talde batentzat halako diseinua egitea. Hala ere, desberdinak gara baina ez horrenbeste. Onartuak ez izateko beldurra... Hori ere bazegoen kamisetari emandako ezezkoan.

Harrezkeroztik, kirol munduan sartu zara bete-betean...
Bai, kirolari batzuk etorri zaizkit, nirekin zerbait egin nahi zutela esanez. Virginia Berasategirekin lankidetzan aritu naiz, esaterako. Eta beste kiroletatik ere hurbildu zaizkit batzuk. Ez daukat denbora gehiegirik, baina zerbait egin nahi nuke. Orain lagun eskalatzaile birekin dihardut; zerbait egiteko eskatu didate, eta horretan nabil.

Sariei dagokienez bolada onean zaude. Bi jaso dituzu orain hilabete gutxi...
Bitxia da, 1983an Gure Artea eskuratu nuenetik saririk jaso gabe nengoen. Eta bat-batean, hamabost egunean bi. Pekineko Biurtekokoa ondo egon zen, ez nuen inondik inora espero, sariak ematen zituztenik ere ez nekien, eta gainera nazioartean ezagunak diren zenbait artistarekin batera jaso nuen.

Bizitzen laguntzen dute?
Txinakoan ez zen dirurik. Arte Grafikoetako Espainiako Sari Nazionalak, berriz, bai. Azkenean, behintzat, etekinen bat aterako dut Athleticen kontu horretatik, salmentez lortu nuen guztia Virginia Berasategiri eman nion eta.

Ematen du arte garaikidea herritarrengandik urrun samar dagoela...
Ez dago ohitura handirik. Baina aldatu egingo da, Guggenheim osteko belaunaldiak ez dira Guggenheim aurrekoak bezalakoak izango, esaterako. Ohitzea da kontua. Arte garaikidea, bestalde, ez da oso gauza mediatikoa, eta telebistan ez dagoenak ez du arretarik pizten. Orain, berbarako, oso ondo dago ETB kulturaz ematen hasi den programa; bat-batean, herritarren zati batek jakin dezake zer gertatzen ari den, eta lehen ezin zuen. Hala pizten da arreta.

Amaitzeko, inoiz kalean entzun dugun esaldi maltzurra: gaur egungo margolariek hala margotzen dute ez dakitelako lehengoek bezala egiten, dagoeneko ez dago Velazquez edo Goyarik...
Nik 23 urte nituela irabazi nuen Gure Artea saria, argazki tankerako margolan bati esker, eta Ajuria Eneako horma batean neuk egindako Leizaolaren erretratu handi bat dago eskegita. Gauza batek ez dauka bestearekin zerikusirik. Arkatza eta papera hartuta giza-irudi bat egiteko gauza ez denak ere artelan interesgarria egin dezake. Norberak buruan duena margotzen du.

Irakaskuntzaren garrantzia
«Badituzu autodidakta izan daitezkeen artistak eta ikastetxe batetik igaro direnak, baina artista guztiak dira apur bat autodidakta. Ikastetxe batean pentsamendua egituratzen irakatsi ahal dizute, gauzekin harremanean jartzeko moduak… Artista bakoitzak bere bidea bilatzen du, eta irakaskuntzak lagundu egin diezaioke, zenbait gauza ezagutaraziz. Gauza batzuk ez dizkizu inork emango, baina irakaskuntza beti da lagungarria. Arte Eder fakultatera heltzen den edonork munduaren jabe egin nahi du berehala, eta hori ona da, baina badu alde txarra: gehiegizko anarkia. Hezkuntzak, berriz, gauzak ordenatzen laguntzen du. Norberak ere egin lezake, baina aldamenean irakasle on bat edukita askoz denbora gutxiago behar da».


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude