Dokumentala bere bakardadean
Terminologia kontuak gorabehera, sormen dokumentalez arituko gara ondorengo lerroetan. Generoa zinema bera bezain zaharra da eta osasun ona eduki du hainbat epetan. Denbora luzez, ordea, erdi-ezkutuan utzi du fikzioak. Orain, bat-batean, dokumentalak existitzen direla gogoratu da asko. Ez dira gutxi berpizkunde hori Michael Moore zinemagilearen Bowling for Columbine lanaren arrakastari egozten diotenak. Beste batzuek, berriz, berpizkundea dagoenik ere ukatzen dute.
Carlos Juárez Euskal Produktoreen Elkarteko presidenteak, berbarako, sektorea gorantz doala dio, "fikzioaren gainbeheragatik batez ere". Berarekin bat dator Arturo Cisnéros iruindarra, Bagdad Rap film arrakastatsuaren zuzendaria: "Gero eta dokumental gehiago estreinatzen dira zine aretoetan. Dokumentalak, gainera, fikzioarekin lehiatzen hasi dira zine jaialdi handietan".
Sanfermines 78, El Cielo Gira, The Dragon House, Sahara Maraton, Bagdad Rap bera... Euskal herritarrek -edo nolabaiteko euskal parte hartzeaz- egindako zenbait dokumentalek sona lortu dute komunikabideetan, baina horrek ez die bidea errazten. Ezinbestekoa da, honaino ailegatuta, diruz hitz egitea. Orain hiru urte, ARGIAn genioen Euskal Herrian egindako dokumentalen batez besteko aurrekontua 100.000 eurokoa zela. Gaur egun kopuru hori lau halako egin da, Aiala Fernándezen esanetan. "Eta diru laguntzak lortzea oso zaila da, tradiziorik eta generoarenganako interesik ez dagoelako. Telebistan zein zine aretoetan, apenas inork ikusten ditu dokumentalak, eta horrek asko zailtzen du produkzioa aurrera ateratzea".
Nola bultzatu generoa? Horretan ere denek bat egiten dute: administrazioaren eta telebisten laguntza ezinbestekoa da, eta gaur egun ematen dutena ez da nahikoa. Biek, baina, ahal duten guztia egiten dutela aldarrikatu dute. Iñaki Gómezek, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sortu eta Zabaltzeko zuzendariak, "azken lau urteetan aurrerapauso garrantzitsuak" eman direla azpimarratu du. "Kontua da dokumentalen arazoa oso sakona dela Europa osoan. Telebistek ez dute interesik dokumentalenganako, eta hori bereziki larria da Italian eta Espainian. Dena dela, EAEn ekoizleek finantzaketaren zati garrantzitsu bat lortzeko duten erraztasuna ez dago beste inon".
Telebistari dagokionez, Europar Batasuneko legediak kate guztiak behartzen ditu euren irabazien %5 ikus-entzunezko ekoizpen independenteari ematera. ETBn, Aintzane Pérez del Palomar arduratzen da horretaz. Esan digunez, kateak hitzarmena sinatu du aurten EAEko ekoizle elkarte biekin. Horren arabera, hitz ematen du urtero zazpi dokumentalen finantzaketaren %20 bere kargu hartzeko gutxienez. Gainera, 12.000 euro emango dio dokumental horietako bakoitzari, igorpen eskubideak direla eta. "Legeak ez du zehazten nongo ekoizpenei lagundu behar diegun, Europa osokoak izan daitezke, baina guk bertokoak indartu nahi ditugu, horregatik sinatu dugu hitzarmena. Guretzat oso ahalegin handia da". Nahikoa? Zenbat buru...
Zinebiko ikusle mota dokumentalek izan ohi duten bera da: "gazteak, gutxiengo bat, esan genezake. Ez da, behinik behin, ikuslego zabal batentzako zinea, nahiz eta gutxiengo hori ere zabala den". Ikusle eredua, eredu bat egotekotan, unibertsitatean ikasten duen gaztea da, dokumentalak hein batean militantziagatik ikusten dituena, zine mota horrekin konprometitua akaso. Arturo Cisnéros, Bagdad Rap filmaren zuzendaria, harago doa definizioa ematerakoan, zorionez garaiak aldatzen ari direla uste badu ere: "Dagoeneko, dokumental ikusleak ez gara betiko lau freakieak edo zine aretoko saguak bakarrik, gero eta jende gehiagok estimatzen ditu halako lanak".
Zinebi Euskal Herriko dokumental jaialdi bakarra izan da urtetan, baina aurten bidelagun bat agertu zaio Nafarroan, bertako gobernuak antolatuta: Punto de vista. Otsailean ekin zioten, guztira 55 pelikula erakutsiz. Bigarren edizioa ere iragarri dute honezkero, non eta azkeneko Donostiako Zinemaldian.
Nafarroako Gobernuak, berriz, ez ditu dokumentalak eta fikzioa bereizten diru laguntzetan. Hala, 2001-2004 epean lau film luzeri eman die sosa, horietatik bat dokumentala. Bestetik, 2001etik 2005era 28 film labur proiekturi lagundu zaie, baina multzo horretan fikzio film laburrak eta dokumental laburrak daude nahastuta.
Irusoin ekoiztetxeko Aiala Fernándezek azaldu digunez, pitchingetan aldez aurretik aukeratutako zenbait dokumentalen egileak eta dokumental horiek erosteko interesa eduki lezaketen telebista kateak elkarrekin batzen dira bi egunez. "Burutu gabeko proiektuak izan behar dira, oraindik ere finantzaketa bila dabiltzanak".
Pitchingak zazpi zenbakiaren inguruan egituratuta daude, minutu kopuru hori baitauka dokumental-egile bakoitzak bere proiektua aurkezteko. Denbora tarte horretan, dokumentalaren laburpen bat egiten da, aurrekontua zehazten da eta trailer laburra eskaintzen da. Ondoren, telebista kateetako ordezkariek galderak egiten dituzte beste zazpi minutuz.
Munduko pitching garrantzitsuenak Amsterdamen eta Toronton egiten dira. Bigarren horretan, hain zuzen, Irusoin euskal ekoiztetxeko The Dragon House lana egon da orain gutxi. "Espainiako Estatutik Torontora joan den lehenengo dokumentala izan da gurea -dio Aiala Fernándezek-; horrek asko esaten du gure inguruan generoak daukan osasunaz". Lorpen horrek, baina, bi aurpegi ditu: pitchingek gauza asko ematen diete ekoiztetxeei, baina oso inbertsio gogorra egin behar da horietara joateko.
Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.
Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.
Kai Nakai, Maren eta Olatz Salvadorren kontzertua bertan behera utzi zuen Bilboko Udalak joan den igandean. Hiru musikariek azaldu dute gertatutakoa.
Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]
Adimen artifizialarekin garatutako tresna bat da IA-Speak. Bi erabilera nagusi izanen ditu: mintzamena itzultzen duen gailu bat eta erabiltzaileen mintzamena aztertzen duen plataforma bat.
Polizia jarduera arrazistak dira araua Bilbon. Manteroei salgaiak konfiskatzen dizkiete, dirua eta objektu pertsonalak kentzen dizkiete, tratu txarrak ematen dizkiete eta mespretxatu egiten dituzte, indarkeriazko murrizketekin, identifikazioekin eta atxiloketekin.
AEBko Zientzia Fundazioaren Antartikako Programak (USAP) jakitera eman duenez, Antartikako ikerketa-baseetan 2022-2024an egin duten galdeketan, parte-hartzaileen % 41k adierazi du sexu-erasoa edo sexu-jazarpena jasan duela.
50 maliar inguru ari dira kalean bizitzen Gasteizen beren asilo eskaeren ebazpenaren zain. Eusko Jaurlaritzak Oñati eta Tolosako harrera zentroetara mugituko ditu Espainiako Gobernuaren pasibotasunaren aurrean, horren eskumena baita eskaerak ebaztea eta ostatu alternatiba... [+]
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Victoria Eugenia Zikloa. Mitsuko Uchida (pianoa).
Egitaraua: Beethovenen hiru azken sonatak.
Lekua: Donostiako Victoria Eugenia Antzokia.
Data: abuztuaren 18a.
Mitsuko Uchidak Musika Hamabostaldia bisitatzen duen hirugarren aldia da. Bere estiloak... [+]
Txinako Qinghai enpresak atzera egin eta ez ditu 257 milioi euro inbertituko potasa meategi proiektuan. Finantzaketarik gabe ez ezik, Muga meategia ustiatzeko lizentzia ere ez du proiektuak, 2024ko urrian Nafarroako Justizia Auzitegiak bertan behera utzi... [+]
Ibilaldiaren helburuak dira, alde batetik, Euskal Herrian kausa palestinarra babesteko sarea ikusaraztea eta aktibatzea, eta, bestetik, sionismoarekin kolaboratzen duten enpresa eta erakundeak salatzea, hala nola CAF, Teva, Carrefour, Zara eta Bardeako tiro poligonoa. Euskal... [+]
Bilboko Udaltzaingoak kale saltzaileak Bilboko Gas plazatik kanporatu ditu, bertan bizi baitira kale egoeran Aste Nagusian salmentak handitzeko asmoarekin. Bilboko Konpartsek eraso arrazisten kontrako protokoloa aktibatu, eta elkarretaratzea egin dute.
Hedabideen artean erakunde publikoek urtero publizitatearen bidez banatzen duten diru-zakua milioika eurotan zenbatu daiteke. Baina sistema garden eta justu baten faltan, medio batzuk argi eta garbi irabazten irteten dira banaketa horretan, eta Eusko Jaurlaritzaren... [+]
85 urteko gizonak bere emaztea hil zuen uztailean, eta Poliziaren ikerketaren ondoren behin-behineko espetxealdian zegoen. Orain, Nafarroako Auzitegiko Bigarren Atalak esan du gizonak "ageriko narriadura kognitiboa" daukala eta "zaurgarria" dela.