2000 ARGIA: Tourmaletetik bai, baina Leizarandik ez dira pasako
Urtetan landutako emaitza izan zen, halaber Euskaldunon Egunkaria. Euskara hutsezko egunkariak hobe zukeen bide ordeka topatu izan balu. «Ni mendian ez nago denbora ateratzeko, baizik eta daukadana mantentzeko» zioen Atarrabiako txapeldunak. Eta Egunkariari ere maldan gora eustea egokitu zitzaion. Lehen mailako mendateak Joseba Arregi Kultur sailburuaren izena zeraman. Beste euskarazko egunkari bat egin behar zela zioten, diru-laguntzak ukatu zizkioten 1990eko abendutik kaleratzen zenari... Joxemi Zumalabek bere haserrea agertu zuen alboko orrian jaso dugun artikuluan. Jaurlaritzak ezertxo ere eman ez zuela salatzen zuen, Egunkariaren alde dena eman zuenak. 1993an hil zen Zumalabe minbiziak jota.
Ordura arte kurbaz betetako mendatea pasa behar zuten Donostiatik Iruñera edo alderantziz Iruñetik Donostiara joan nahi zutenek. Baina Leizarango ingurua hondatuko zuen autobia ez zen askorentzat irtenbide egokia. Erokeria zela zioen berdez jantzitako eguzkiak.
Erokeria zen askorentzat soldadutzara joatea ere. Eta intsumisioaren hautua egin zuten lehen ausartek kartzela jaso zuten ordainetan. Zorionez, hurrengo urtetan intsumitu deklaratuko ziren guztientzat ziegarik ez zegoen kartzeletan. Eta gero eta garbiago zuen gizarteak gazteak ez zituela zerbitzu militarrean ikusi nahi; are garbiago, ziurrenik, atzerrira begiratuta. Balkanetako sarraskiez gain, Golkoko Gerrak bete zituen nazioarteko kronikak: «Gerrak aurrera darrai -zioen Xabier Letonak 1991ko urtarrilean-, hasi laster hasi zen, amaitu auskalo. Irak suntsituko dute, baina 'Desertuko Ekaitzak' eraiki dezakeen 'bakea' sumendiaren gainean eraikitakoa da».
Bost urte hauen amaieran, gurean behintzat, hainbat sumendi itzali ziren. Jaurlaritzak, batetik, AEKrekin akordioa sinatu zuen azkenean, eta baita Egunkariarekin ere, diru-laguntza politika berri bat abiatuz. Leizarango autobia ere akordioaren bidetik eraiki zen.
Akordio giro horrek kutsatuta edo auskalo zergatik, Carlos Iturgaitz EAEko PPko idazkari nagusi berriak baieztapen harrigarria egin zuen Aitziber Yarza kazetariaren grabagailuaren aurrean: «Euskotarrok Euskal Herria zazpi probintziek osatzen dutela uste dugu».
1993an izan zen hori eta agian, 1992ko ajeak eragingo zuen Iturgaitzen ondoeza, Sevillako Expoko Curro edota Bartzelonako Joko Olinpikoetako Cobi maskotak toki guztietan ikusteak ez baitzion askori onik egingo. Edo, Corcuera Legearen ondorioak izango ziren beharbada, orduko Espainiako Barne ministroak gure bizitza kameraz kontrolatuko zuela uste baikenuen, George Orwell-ek «Anaia Handia» bezala bataiatu zuen amesgaiztoa egi bihurtuko zela, kontzeptu horrek gerora izango zuen garapenaren ezjakitun.
Realityen uholdea iritsi baino lehen euskaldunon droga telebisiboa lasatarrak izan ziren. 1994ko hondarrean telebistako kronikak zera zioen: «Ez da giro izango Goenkalen, ekainera arte luzatuko baitira lasatarren arteko liskarretatik abiatutako saltsak». Baina zein urtetako ekainera arte?
«Lehen aldiz euskal saskibaloiaren historian, Europako txapelketako finala jokatuko du Taugres Baskoniak hilaren 15ean» irakurri genuen 1994ko martxoan. Bannister «animalia» eta Manel Comas entrenatzailearen urteak ziren. Baina beste protagonista batzuekin, egun, Tauk ere badaki finalera iristen. Hilabete batzuk lehenago, K-2ko gailurrera iritsi ez zirenak Iñurrategi anaiak izan ziren; «Helburu bati ezetz esatera gindoazen; zer demontre! Mendiak itxoin dezake eta guk ere bai» idatzi zuen Felixek. Indurainek, aldiz, ez zion inori itxaron, eta Tourrak irabazten jarraitu zuen.
Eusko Jaurlaritzak 1991 urteko aurrekontuetan, hasi berria zen euskal egunkari bakarrari laguntza txikienik ez zuen kontuan hartu. 1992 honetan, iadanik euskal gizartean erroturik, eguneroko bataz besteko 44.000 irakurle aitortzen zaion unean, euskaltzale sail desberdinen sinesgarritasuna erabat irabazia daukanean, «Egunkaria»k ez duela laguntzarik izango esan berri digu Eusko Jaurlaritzako Kultur sailburu den Joseba Arregik.
Eusko Jaurlaritzaren euskarazko egunkariaren proiektu ofiziala, bi euskal egunkarirentzat tokirik ez omen dagoenez, hozkailuan sartua daukala ere esan digu.
Bakoitzak atera ditzala kontuak.
Pagozelai apustuaren lekuko, Leitzara joandako Azpiroztarrak hamaika ordu eman zituen segan ekaineko igande hartan, eta garaile atera, artean Orixe bizi zen, egun ezin saioari errepika eman, Leitzarango autobiak erdibitu baitzuen Gorritiko zelai hura, egun ezantza zerbitzatzen da danbolinaren erresuman.
1992ko iraileko Larrun aldizkarian, Jonan Fernandezek "Autobidearen eskenatoki txikian ikusi da Euskadiko antzerkia haundia". Autobidearena zen gai nagusia gure politikagintzan, politika egiteko molde bat ezarri zuen autobidearenak. 1990-1995 bosturtekoan, Probintzia eta Erresumaren arteko muga maiz zulatu behar genuenontzat, autobidearenak, erabat baldintzatu zuen gure eguneroko ibilbidea. Egungo autobia ez beste errepide guztiak ibili genituen Lasarte-Oriara heltzeko. Mendebaletik hasita, hilabeteak eman genituen Lizarrusti zeharkatzen, isil-misilean sartzen ginen Probintzian, inoiz Etxegarateraino heldu ginen, eta haurtzaroa gogora ekarri. Uitziko gainaz ahaztu ez baginen ere, Tolosa gugandik gero eta urrutiago senditzen genuen.
Euskal prentsa idatziaren bideak errepide bilakatzen ari ziren garaian, Larrun egitea egokitu zitzaigun, mugarik gabeko pentsamendu aldizkari bat euskaraz, eta nafarren bat tarteko, eta ekialdeko errepideak zeharkatzean, Beratik pasatzean, Itzeako idazlearena ekartzen genuen gogora. Harrigarria badirudi ere, Oria ibaiaren ertzera ailegatzeko, Otsondo igarotzen genuen, eta Iparraldean, politika egiteko tenorean, bide berriak ari zirela zabaltzen ikusi.
Autobia akabatu zuten, Egunkaria eta ARGIA elkarrengandik urrundu ziren, Susak independentzia erdietsi zuen eta Larrun, askok sinetsi ez baziguten ere, izoztu genuen. Baina, nola azaldu, euskarazko egunkaririk gabeko Euskal Herria ezagutu ez duen gazte bati, semaforoa gehienetan gorri zegoela Plazaola trenbide zaharren tuneletan, Probintziatik Erresumara eta Erresumatik Pobrintziara igarotzean. Gazte horrek, garai horietaz, ezer ikasi nahi badu, hor dauka, Koldo Izagirreren Liliput debekatuak, 1993ko urtekariari hasiera eman zion testua.
Pasa den astean Pablo Sastrek sail honetan deskribitu ARGIA, Susa, Larrun, Egunkaria hura ezagutu genuen, bada, guk ezer gutxi gaineratu dezakegu, Pablok esandakoa berretsi, ziuraski, gu intendentziakoak izaki, kazetaritza aferatan ari ez zirenei lana aitor(tzea) dagokigu. Pasa den asteko ARGIAn ere, Murua zaharraren elkarrizketa leitu genuen, eta ezinbestean Pagozelai gogora ekarri, Gorritiko zelai erdibitua, eta gogora ekarri halaber, eman ziren pausoak, esan eta egin zirenak, agindu eta bete ez zirenak, Sakanako autobian gertaturikoak eta Itoitzen baliatu ziren edota nahi ziren borroka moldeak.
Baina, ez dezagun ahantz, prentsarena dugu aztergai, eta 1990-1995 bosturtekoan, euskal prentsa idatziaren norabidea markatu zen. Egungo egoera, ulertzeko tenorean ezinbesteko garaia. Garapen modeloa urte horietan erabaki al zen?
Egun, Probintziarakoa maiz, garraio publikoan egiten dugu, eta bronkalesan, inoiz, gazteren batek egunkariaren sorrera berritu digu, eta kasu egiten diogu, badakizue, kontalariok karrika meharrak ditugu gustuko, eta lehen, orai eta beti, estrata izan dugu arnastoki.
Intsumisioaren presentzia soziala areagotu egin dela susmatzeko ez dago Deustutik pasa beharrik (...). Baina batzuetan gertatzen da, komunera larri-larri iritsi... eta paperik ez dagoela! Hemen ere antzekorik gertatzen da. Zaila da egun intsumisioaren aurka hitz egingo duenik aurkitzea Iruñeko artzapezpikua edo PSOE edo PPko iluminaturen bat izan ezik. Alli bera ere alde antzean omen dabil azkenekotan (oraingoan txapelik gabe). EAE maitagarri honetan ere, bada aho bete txikle hitz egin eta gero bere polizia bidaltzen duenik intsumisoen bila. Brabo! Brabo! Nor da hemen txanogorritxu eta nor da otsoa? Amona armairuan sartu eta biak ote daude ohe berean? PNVk (beste behin ere) hamar puztarri!
Gipuzkoan erdietsi den autobiaren gatazkaren konponbide kontsentsuatu eta baikorrak eragin positiboa ekarri du gizarte mailan, erresentitu eta frankotiradoreren bat kenduta, jakina. Gipuzkoako muga irtenbidea ekologia, elkarrizketa, negoziazioa eta pakerako aurrerapausutzat jo dezakegun neurrian, Nafarroan alderantzizkoa izatea nahi dute indar atzerakoiek, eta buru belarri daude elkarrizketaren garai berriak herrialde honetara iritxi ez daitezen, Nafarroa, bastioi atzerakoia izan dadin.
Alegia, autobiaren gatazkan irtenbide asebetegarria lortzea Nafarroan ere, edo hobe esanda, bereziki Nafarroan, egundoko desafioa dugu ekologistok, demokrazia partehartzaile eta pakearen alde konprometituta gaudenok, eta orohar gizarte normalizatu eta aske batean bizi nahi dugunok.
Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]
Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]
338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.
Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.
Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]
Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]
Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana.
Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia.
Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.
Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]
Abuztuaren 29ko gaueko egitaraua bertan behera utzi dute, iazko jaietan gau horretan izan baitziren indarkeria kasuak: sumisio kimiko bidezko sexu erasoak eta borrokak "nabarmen" areagotu zirela azaldu du Amets Jauregizar herriko alkateak. Abuztuaren 28tik 31ra bitarte... [+]
Erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari eta erabilerari jarri nahi dizkiete mugak bereziki. Plastikoaren ekoizpena bikoiztu dute mende hasieratik, eta igoera horren arrazoia erabilera bakarreko plastikoak dira nagusiki.
Von der Leyenek eta Trumpek akordioa lortu eta astebetera egin du mehatxua AEBetako presidenteak, Europako herrialdeek hitzartutakoa beteko ez dutela kezkatuta. Europako produktuei %15eko muga zergak ipintzeaz gain, Europako Batasunak AEBetan 600.000 milioi euro gehiago... [+]
Suhiltzaileek kontrolpean dute Ibarbeibar ibarreko sutea, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietan egondakoak hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak behin-behineko debekua ezarri dio nekazaritzan sua erabiltzen duen edo sor dezakeen makineriari.
The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.
Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]
Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko".
Hiroshima eta Nagasakiko masakre nuklearren 80. urtemuga heldu zaigu, eta inoiz baino eskasagoak dira itxaropentsu izateko inputak. Hala ere, No More Hibakusha! aldarrikatzen jarraitu beharko dugu... ordukoei ez ezik geure buruari zor diogulako.