Elbira Zipitria, andereñoen andereño
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Hala ere, ezin esan munduari bizkar emanez bizi garenik, ezta gutxiagorik ere! Baina zein erraz bueltatzen ditugun begiak eta goraipatzen ditugun kanpokoak, eta, aitzitik, zein erraz ahanzten ditugun eta gutxiesten ditugun etxekoak… urrutiko intxaurrak hamalau, nonbait!
Gainera, gertakizunen joan-etorrien gurpil ero horretan geroz eta laburragoa da gure oroimena. Duguna »merezi duguna edo ez, hori zuk erabaki», beti horrela izan balitz bezala bizi dugu, sarri. Gehienetan, ordea, borroka luzeen eta lorpen zailen emaitza da. Eta borroka horiek ez dira sekula anonimoak, izenik gabeak; borrokalari horietako bat dugu, hain zuzen, Elbira Zipitria.
Elbira Zipitria Irastortzak Gipuzkoako lehen euskal etxe-eskola sortu zuen 1946. urtean, Francoren diktadura garaia puri-purian zela.
Ez zen hori izan, ordea, euskal irakaskuntzan egin zuen lehen lana, 1936ko gerrak eten baitzuen muñoatarren ikastolan hasia zuen hezkuntza ibilbidea.
Beraz, kontuan izanik Elbira Zipitriak Espainiako gerra aurretik, eta, batez ere, gerra ondorengo ikastolen hasieran izan zuen eragina, esan daiteke hura izan zela euskal eskolaren gerra aurreko eta gerra ondorengo mugimenduak lotu zituena.
Halaber, etxe-ikastolen esperientzia hark ahalbidetu zuen, gerra aurreko belaunaldiaren ekarpenari eta 60ko hamarkadan eratu zen ikastolen mugimenduari eman zion loturari esker, euskararen eta euskal kulturaren proiektua bere osotasunean eta jarraipen historikoarekin garatzea.
Garai hartan, Euskal Herriak eskola librea, modernoa, euskalduna, europarra, berria... behar zuen, eta, behar horretatik abiatuz, Elbirak jakin zuen ikastola izango zenaren lehen hazia ereiten; gerra ondorengo hezkuntza sistema ilunean bere lekua egin zuen.
Elbira Zipitria Euskal Irakaskuntzaren alde borrokan aritu zen bere bizitza osoan, euskaraz irakasten zen lekuetan egin baitzuen lana beti. Gainera, hizkuntzaz euskalduna zen eskolaz gain, edukiz eta formaz berezia izango zen irakaskuntza izan zuen helburu.
Ezbairik gabe, ikastolen mugimendua herri zahar honen historian gertatu den fenomeno sozial garrantzitsuenetakoa eta aberatsenetakoa izan da; herri ekimenetik sortu zelako eta, oztopoak oztopo, ekarri interesgarria egin diolako herrigintzari, hitzaren zentzu zabalenean.
Kontuak atera eraikitzen ari garen Euskal Hezkuntza Sisteman horrek guztiak eskaintzen duen oinarria. Eta ez gara gu izango, bederen, mugak ipiniko ditugunak: gertatu ote da neurri horretako mugimendu pedagogikorik eta sozialik Europan?
Lan eskerga hori egin zuen arren, zer gertatu da Elbirarekin eta egin zuen ekarriarekin Euskal Herrian? Zergatik ez dugu ezagutu gure prestakuntza pedagogikoan nazioarteko beste pedagogoen ondoan?
Batzuek pentsatuko dute emakumea zelako gertatu dela hori, besteek euskalduna zelako, besteek zuen izaera zuelako… bakoitzak hel diezaiola nahi duen hariari. Kontua da ia oroimenaren bidezidorretan barna galdu dugula.
Guk, gure txikian, ilunetik argira ekarri nahi izan dugu Elbira Zipitria. Eta lan horretan poliedroak hainbat alde dituen emakumea aurkitu dugu. Abertzalea, euskaltzalea, fededuna, klase kontzientzia handikoa, eta frankismoaren urte beltzenetan isilpean eta ausardiaz jokatu zuena.
Poliedro horretan guk, batik bat, hezkuntzaren aldeari begiratu diogu. Haatik alde asko geratu dira aurkitzeke.
Desadostasunen gainetik bakoitzari berea zor zaiolakoan gaude. Horregatik, Elbira Zipitria, ilunetik argira lanarekin herri oroimenetik berreskuratu nahi izan dugu. Balio beza lan honek euskaldunok Euskal Herriko historia idazten dugunean, Elbira Zipitria eta bere gisan hainbeste eman zuten euskal pertsonaia historikoak ez ahanzteko eta merezi duten lekuan ipintzeko.
Abuztuaren 29ko gaueko egitaraua bertan behera utzi dute, iazko jaietan gau horretan izan baitziren indarkeria kasuak: sumisio kimiko bidezko sexu erasoak eta borrokak "nabarmen" areagotu zirela azaldu du Amets Jauregizar herriko alkateak. Abuztuaren 28tik 31ra bitarte... [+]
Erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari eta erabilerari jarri nahi dizkiete mugak bereziki. Plastikoaren ekoizpena bikoiztu dute mende hasieratik, eta igoera horren arrazoia erabilera bakarreko plastikoak dira nagusiki.
Von der Leyenek eta Trumpek akordioa lortu eta astebetera egin du mehatxua AEBetako presidenteak, Europako herrialdeek hitzartutakoa beteko ez dutela kezkatuta. Europako produktuei %15eko muga zergak ipintzeaz gain, Europako Batasunak AEBetan 600.000 milioi euro gehiago... [+]
Suhiltzaileek kontrolpean dute Ibarbeibar ibarreko sutea, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietan egondakoak hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak behin-behineko debekua ezarri dio nekazaritzan sua erabiltzen duen edo sor dezakeen makineriari.
The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.
Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]
Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko".
Hiroshima eta Nagasakiko masakre nuklearren 80. urtemuga heldu zaigu, eta inoiz baino eskasagoak dira itxaropentsu izateko inputak. Hala ere, No More Hibakusha! aldarrikatzen jarraitu beharko dugu... ordukoei ez ezik geure buruari zor diogulako.
Israelgo lehen ministroa Segurtasun Kabinetearekin biltzekoa zen asteartean, "Gaza osorik okupatzeko planaz" eztabaidatzeko eta hori aurrera eramateko; baina atzeratu egin dute bilera. Israelgo armadaren buru Eyal Zamirrek, aldiz, Gazan diharduten lurreko soldaduei... [+]
Zer: Orquestra de la Comunitat Valenciana
Zuzendaria: Mark Elder
Bakarlaria: Nelson Goerner (pianoa)
Egitaraua: Txaikovsky eta Xostakovitxen lanak
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren 3a.
-------------------------
Orquestra de la Comunitat Valenciana... [+]
Pablo Gonzalez Polonian atxilotu zuten 2022an espioitza leporatuta. 2024ko abuztuan aske utzi zuten baina ez zuten bere prozesua itxi. Orain, prozesua berriz ireki eta epaileek 2025eko udazkenean epaitu nahi dute Gonzalez.
Bigarren aldiz da El Salvadorko presidente Bukele, konstituzioak legegintzaldi bat baino gehiagoz presidente izatea debekatzen badu ere. Orain, konstituzioa aldatu eta nahi beste aldiz hautatu dezakete presidentea.
Gasteizen igandean eginiko agerraldian, Txosnak. Gureak, denonak dinamikako kideek gaitzetsi dute txosnak ez direla enpresen gisara tratatu behar: "Gure ospakizunak edukiz hustu nahi dituztenen kontra, konpromisoaren, aniztasunaren eta autogestioaren alde egiten... [+]
Urtero legez, hitzordua izan dute igandean Sare eta Etxerat elkarteek Hego Euskal Herriko 11 hondartzatan. Euskal preso, iheslari eta deportatuak etxeratzearen aldeko aldarriak egin dituzte.
Bahituen "egoera larriaz" eztabaidatuko dute biltzarrean egongo diren herrialdeek, Danny Danon Israelek Nazio Batuen Erakundean duen enbaxadorearen arabera. Hamasek adierazi du bahituek osasun arreta jasoko dutela baldin eta Israelek Gazara laguntza humanitarioa... [+]