Publikoa detektibe

  • Ile-apaindegi baten gainean bizi den musikaria nork hil duen erabaki behar du ikus-entzuleak Kanpingags taldearen antzezlan berrian. Barakaldo Antzokian irailaren 10ean estreinatu zuten gaztelaniazko bertsioa (Por los pelos) eta euskarazkoa, urriaren 17an eramango dute oholtza gainera, Arrasaten. Umore bizia eta intriga, nor baino nor dabiltza lan honetan.
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas

Urlia antzokira sartu eta butaka gorrian eseri da. Begi aurrean, eszenatokian, ile-apaindegi modernoa du, bere auzoan zabaldu berri dutenaren antzekoa. Musika bizi eta modakoa da entzungai, ile-apaintzailea telefonoz ari da berbetan, honen laguntzaile pinpirina, berriz, azazkalak konpontzen. Bezeroa sartu da eta ilea mozteko eskatu du. Geroago, beste bi bezero sartu dira: gizon misteriotsua eta emakume aberatsa. Ile-apaindegiko giro ona piano hotsak apurtu du. Goian bizi den Isabel Cernuda musikari famatua entseatzen omen dabil. Ez du luzaro egingo, baina. Handik gutxira, hilik aurkituko dute etxeko zoruan etzanda. Nork akabatu du, ordea?

Hiltzailea nor den asmatu behar dute ikus-entzuleek Kanpingags antzerki taldearen Por los pelos / Ezetz lepoa jarri lan berrian. Ez dute lan makala izango ordea, taula gainean diren lau pertsonaiak direlako susmagarriak, laurek dute musikaria hiltzeko motiboren bat: Antonio Lujan ile-apaintzailea (Joseba Apaolaza), honen laguntzaile Alicia Garai (Ainhoa Aierbe), Mari Jose Zenarruzabeitia aberatsa (Itziar Lazkano gaztelerazko bertsioan eta Kontxu Odriozola euskarazkoan) eta Eduardo Lopez gizon misteriotsua (Asier Hormaza gaztelaniazkoan eta Jose Ramon Soroiz euskarazkoan). Hilketa izan den lekura bertaratu diren Lasa ofizialordearen (Kiko Jauregi) eta komisarioaren (Patxi Barko eta Asier Hormaza) laguntzaile bilakatuko da, beraz, ikus-entzulea.

"Antzezlana oso berezia da; batez ere publikoak erabakitzen duelako ze bukaera ikusi nahi duen, hau da, ikuskizunaren amaiera ikus-entzulearen esku dago", nabarmendu digu Asier Hormaza aktoreak. Lanak badu beste berezitasun bat, Pere Planella katalana du zuzendari. "Espainiar Estatuan egin zen lehen bertsioa berak zuzendu zuen eta horregatik jo genuen berarengana", aipatu digu Asier Hormazak. "Berak inork baino hobeto ezagutzen du obra, bete-betean asmatu dugu. Gainera, lehendik ere berarekin lan eginda ginen, ezagutzen genuen. Nahiz eta katalana izan gugandik gertu egon da urte hauetan", nabarmendu du Apaolazak.

Les miserables baino ikusiago

Jatorrizko antzezlana Paul Portner idazle eta psikologoarena da: Shear madness. Euskal Herrira iritsi aurretik, mundu osoko antzokietan izan da lana: 6.000.000 lagunek baino gehiagok ikusi dute, eta 10.000 emanalditik goiti taularatu dituzte. AEBetako The Boston Globe aldizkariak, esaterako, urteko komediarik onenaren saria eman zion. Espainiako Estatuan 1987an estreinatu zuen Tricicle talde katalanak. Antzezlana Euskal Herrira ekartzea deliberatu du orain Kanpingags taldeak. Por los pelosek horrenbesteko arrakasta izateak, errespetua baino, lasaitasuna ematen die Asier Hormaza eta Joseba Apaolaza aktoreei. "Bermea da, badakigu ez garena ezer asmatzen ari, badakigu oso etekin onak eman dituen eta asko ikusi den funtzioa dena, funtzionatzen duena alegia", esan digu Apaolazak.

Umorea eta intriga

Barakaldo Antzokian bederen, txalo zaparrada itzela jaso zuen lanak. Eta ez da harritzekoa, Por los pelos hagitz berezia delako. Hasi antzerki obra arrunt baten moduan hasten da, ikus-entzuleak ile-apaindegian jazotakoak jarraitzen ditu. Umore bizi eta gertua da nagusi aurreneko zati honetan (Karlos Zabalak egin du testuen egokitzapena, orain dela 15 urteko bertsio espainiarra zaharkitua eta urrun samar geratu zelako). Antonio Lujan ile-apaintzaileak haragitzen du hobekien umore mikatz hori. "Ile-apaintzaile topikoa egokitu zait, hala zegoen jatorrizko testuan eta errespetatu egin dugu. Oso maritxua, oso zalapartatsua da Lujan", deskribatu digu pertsonaia jokatzen duen Joseba Apaolazak. Hilketa gertatu ondoren, laugarren pareta apurtu, eta ikus-entzuleei zuzentzen zaie ile-apaindegira joandako komisarioa: "Isabel Cernuda hemen zegoen norbaitek hil du, laguntza eskatzen dizuet ekintzen berreraikitzea egiteko, lekuko zuzenak izan baitzarete".

Ordura arte, lasai asko butakan jarrita zegoen urlia asaldatu egin da. Ez zuen halakorik espero. Hasiera batean, arras lotsatuta badago ere, laster ekingo dio komisarioa laguntzeari: "Ez, ez. Eduardo Lopez ez zen, berak dioen bezala, kalera joan, komunera baizik". Berreraikitzea amaitu eta beste gonbita bat egiten die komisarioak bertaratuei: "Eten bat egingo dugu orain, kanpora atera eta galderak egin ahalko dizkidazue. Gero, hona itzuli eta galdeketa egingo diezue susmagarriei". Komisarioak agindu bezala gertatzen dira ondorengoak. Zalantza guztiak argituta, hiltzailea nor den zehazteko botaketa egiten da. Oraingoan, Lopez gizon misteriotsua da hiltzailea, beti ere publikoaren ustez. Hala antzeztu dute aktoreek. Hurrengo batean, ile-apaintzailea izan daiteke, edo honen laguntzailea edo Zenarruzabeitia andere aberatsa.

Errealismoa

Harrigarria da antzezlanak duen ikus-entzulearekiko gertutasuna, fikzioa errealitate bihurtzen da istant batez. Butakan eserita dagoenak benetan sinesten du hilketa gertatu dela. Hori, hein batean, eszenografiari esker lortu dute Kanpingagsekoek. Jon Berrondo eszenografo ezagunak egin du lana. "Dena dago sinesgarritasun handiena lortzera bideratuta: bai pertsonaien aldetik, bai ikerketa nondik-norakoen aldetik (Ertzaintzaren laguntza izan dute), eta eszenografia... Erreala da, edozein ile-apaindegi horrelakoa da, edo hori bilatzen genuen, behintzat", esan digu Apaolazak.

Detektibe lanak egin nahi dituen edozeinek, beraz, badaki nora jo: antzokira. Datozen asteotan Getxon, Gernikan, Oiartzunen, Donostian, Azpeitian, Deban eta Zumaian ere aurkeztuko dute obra.

Antzerkia sozializatzen
"Ikus-entzuleak ikuskizuna bere eskuetan dagoela sentitzen du, eta hala da. Ez dakigu zer galdetuko duen, nola eta noiz", laburbildu digu Asier Hormazak estreinatu berri duten lanari buruz. Por los pelosen publikoa da errege. Nolanahi ere, aktoreak ez dira ikus-entzuleen txotxongilo: "Lanak baditu barne-mekanismo batzuk eta horiei esker, antzezlana ez da guk nahi dugun ildotik joaten. Hortaz, alde horretatik, nahiko seguru sentitzen gara", azaldu digu Hormazak. Dena den, erronka polita da aktoreentzat antzezlan hau: "Batzuetan inprobisatu beharra dago. Galderei-eta ahalik eta hobekien erantzun behar diegu, ahalik eta umoretsuen", nabarmendu digu Joseba Apaolazak. Publikoak ere kinka larrian ikus dezake bere burua. Izan ere, "ikus-entzuleak aktore bilakatzen dira, azken batean norbaitek ahotsa altxatzen duenean bere burua ari da nabarmentzen. Horrek guztiak sozializatu egiten du antzerkia", azaldu digu Apaolazak. Euskal Herriko publikoak, baina, nola erantzuten dio protagonista izatearen erronkari? Apaolazak berak erantzun dio galderari: "Hasiberriak gara, izango ditugu herriak edo zenbait toki parte hartze gutxiagorekin, izango ditugu gorabeherak. Baina ez dut uste hainbesteko alde dagoenik hemengo eta AEBetako edo Espainiako publikoaren artean".

Sosik gabe, baina aurrera
40 egun eskasetan prestatu dute Kanpingagsekoek Por los pelos antzezlana. "Oso epe motza da. Normalean, bi hilabetetik gora izaten dira", esan digu Apaolazak. Lanak berak dituen zailtasunak kontuan hartuta, are motzagoa da. Izan ere, testua moldatu eta euskaratu behar izan dute; hainbat amaiera daudenez, testu gehiago ikasi behar izan dute aktoreek eta gainera, proba moduan-edo publikoarekin entseatu dute bi lekutan. Hori guztia inongo diru-laguntzarik gabe egin dute. "Bigarren urtea da Eusko Jaurlaritzak dirua eman ez digula, datorren urtean ez dakigu Aragoiko Xuntari edo Errioxako Erkidegoari eskatu ala ez, ikusita Euskal Herrian ez daukagula inongo laguntzarik eta gure lanak interesik ez omen duela", kexatu da Asier Hormaza. Eta Apaolazak gaineratu: "Kezkatuta gaude, egia esan. Ez zaigu iruditzen zuzena denik".


Azkenak
2025-06-27 | ARGIA
Gatikako azpiestazio elektrikoak 2028an egon beharko luke martxan

REE Red Electrica Española-ren Euskadiko, Nafarroako eta Kantabriako ordezkari Antonio Gonzalez Urquijo egon da ostegun honetan Gatikako azpiestazio elektrikoan, kazetariekin batera. 


2025-06-27 | Elhuyar
Adimen naturala

Adimen artifizialak adimenari berari buruzko eztabaida berpiztu du: zer da adimena, zertan bereizten dira giza adimena eta adimen artifiziala deritzoguna, zer egitura dute oinarrian… Eztabaida horrekin batera, animalien garunen egiturari eta gaitasun kognitiboei buruz... [+]


Espainiako Kongresuak gobernuari eskatu dio 78ko sanferminetako gertakariak “argitzeko” eta biktimei “aitortza” egiteko

1978ko sanferminetan gertatutako Poliziaren kargak argitzea, horiei buruzko dokumentuak desklasifikatzea eta gertakarietan hildako German Rodriguez biktima gisa aitortzea eskatzen diote Espainiako Gobernuari Kongresuak onarturiko dokumentuaren bidez.


2025-06-26 | Enbata
“Bertzelako mundua” nora joan zaigu?

Klimaren aldeko mundu mailako martxak oldar handia hartzen ari ziren 2018tik 2020ra, mundu mailako osasun krisia piztu arte. Hasieran krisi horrek mundua hobera aldaraziko zuelakoan ziren asko, baina oraingoz hasierako itxaropen hari gailendu zaizkio mesfidantza, etsipena eta... [+]


EH Bilduk manifestazio antifaxista egingo du azaroaren 22an Bilbon

Euskal Herriaren nazio izaera eta burujabetza aldarrikatzeaz gain, "erresistentzia eta borroka antifaxistari gorazarre egitea eta berrespen antifaxista egitea" jarri dute helburuen artean.


2025-06-26 | ARGIA
Saharar haurrek uda bakean pasatzeko aukera izango dute Zeraingo aterpetxean

Horbel kooperatibaren proiektu bati esker, errefuxiatuen kanpamenduetan bizi diren Saharako hamabi haur hartuko dituzte bi hilabetez Goierriko udalerri horretan. Orkli kooperatibaren Orklidea ekimeneko dirulaguntza jaso du proiektuak.


Euskara osasungintzan

Osakidetzak berak aitortzen duenez, “komunikazioa tresnarik garrantzitsuenetako bat da jarduera asistentzialean; beraz, zerbitzuaren kalitatea bermatzeko, ezinbestekoa da paziente eta erabiltzaileak erosoen eta seguruen sentitzen diren hizkuntza ofizialean jardutea”.


Amurrioko hizkuntza aniztasunaren elkargunea euskara dela aldarrikatu dute

Aiaraldeko Hizkuntzen Mapa proiektuarekin bat egin dute Amurrioko Amaurre, Zaraobe, Aresketa Ikastola, Mendiko Eskola eta Zabaleko ikastetxeek. Aiaraldeko Euskalgintza Kontseiluarekin elkarlanean udalerrian presente dauden hizkuntzak ikertu dituzte.


Hamaika mobilizazio gastu militarraren aurka eta Palestina zein Irango herritarren alde

Asteazkenean, NATOren goi-bilera hastearekin, aliantzak herrialdeei inposaturiko gastu militarraren aurkako mobilizazioak izan dira Hego Euskal Herriko hiriburuetan. Ostegunean eta ostiralean Iranen eta Palestinaren aurkako gerrak salatuko dituzte.


Gastu militarra %2tik %5era igotzea onartu dute NATOko herrialde guztiek

Hamar urteko epea dute NATOko estatu-kideek helburu hori lortzeko. Espainiak ere sinatu du akordioa, baina, aldi berean, Mark Rutte aliantza atlantikoko idazkari nagusiaren gutun bat eskuratu du Pedro Sánchezek, ustez "malgutasuna" emango liokeena. Donald Trumpek... [+]


Lanbide Heziketa euskalduna, noizko?

Zergatik eskaintzen dira Lanbide Heziketako hainbeste ziklo erdara hutsean EAEn? Zergatik jarraitu behar dituzte ikasketak gaztelaniaz ordura arte D ereduan euskaraz aritu diren ikasle andanak? Lanbide Heziketa euskalduntzeko behingoz plan estrategiko bat gauzatu dezala eskatu... [+]


2025-06-26 | Antxeta Irratia
Euskararen Mapa osatu dute Urruñan engaiatu diren herriko 42 eragilerekin

Bai Euskarari ziurtagiria lortzeko interesa agertu duten herriko 42 elkarte eta establezimenduekin Euskararen Mapa osatu dute Urruñan. Euskara «biziago» egiteko pausoak emateko prest liratekeen eragileak identifikatu ondoren, urratsak egiteko laguntza emango zaie,... [+]


Zuberoako Chaumes gasnategian eta Iratiko Txaletetan sexu erasoak jasandakoei babesa erakusteko dinamika abian da

Mauleko Chaumes gasnategian langile eta CGTko sindikatu ordezkaria izandako gizon baten kontrako lau salaketa dira pausaturik, eta Larraine gaineko Iratiko Txaletetan lankide ukandako bosgarren emakume batek ere gehitu du berea. Uztailaren 3an iraganen da auzia Pauen. Erasoa... [+]


2025-06-26 | Aiaraldea
Arartekora jo dute, “Osakidetzak ez dielako osasun sistema publiko eta duinaren aldeko 5.646 sinadurei erantzun”

Iazko udazkenean egin zuten sinadura bilketa, eta abenduaren 12an entregatu zituzten atxikimendu guztiak Osakidetzaren Gasteizko zerbitzu zentraletan. 


2025-06-25 | Euskal Irratiak
Betharram ikastetxearekin lotutako bortizkeria kasuak ikertzeko, lekukotasunen bilketa abiatu dute

Betharram ikastetxearekin lotutako sexu eta bortizkeria kasuak ikertzeko asmoz, Batzorde Ikerketa Independenteko kideek lekukotasunen bilketa abiatu dute


Eguneraketa berriak daude