Kasualitatea, printzak eta amuak


2004ko urriaren 03an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu

Dublindarrak nobela irakurtzen hasi naizen egunean piztu dut telebista botatzen dizuten edozer ikusteko sofan esertzen zaren ordutsu horretan. Hasitako film bat. James Joyceren bizitzaz. James Joyceren hasiera mixerableei buruzkoa. Jim »hala deitzen dio Norak» Dublindarrak saldu ezinik zebilenekoa. Txarra, filma. Bi pentsamendu printza: bat, telebistako programatzaileei bost axola nire irakurketak, beraz, kasualitateak existitzen du »gauza jakina, bestalde, baina eguneroko detaile txikiekin frogatzen dira teoriarik sakonenak»; bi, eskerrak literatura lan bat irakurtzeko orduan, film bat ikusterakoan, koadro batekin gozatzerakoan, antzezlan batean murgiltzen garenean ez dugun kontuan hartzen egilea nor den eta batez ere, nolakoa den. Eskerrak heldutasunak laguntzen duen egilea eta bere obra bereizten. Bestela akabo gure bizitzan eragina izan duten hainbat eta hainbat »obra, jakina». Ze, telefilme kaxkarrean Jimek Norari ze tratu ematen dion ikusita, Jim zeinen neurotiko-paranoiko-egozentriko-mixerablea den ikusita, Dublindarrak albo batera uzteko tentazioarekin oheratu naiz. Biharamunean beste jarrera batekin esnatuko naizelakoan.

- Ez da egia. Ez da egia egilea eta bere obra bereizten ikasi dugunik. Loak hartu ezinda, ezkerretara begira egilea eta bere obra bereizi ezinak direla sinistu dut. Bata besteari lotuta doazela. Eta badirela egile nazkagarriak, nazkagarriak izateagatik merezi ez duen obra sortu dutenak. Obrak merezi zezakeela ere onartzeko prest, beti ere egilea beste bat balu. Eskuinetara begira, egilea eta obra bereizi beharraz konbentzitu naiz. Obra zoragarriek ez dute egile nazkagarriaren erruz gutxiestea merezi.

Ahozpez hartu nau loak. Beraz, ez dakit ze komeni den. Erabakitzea komeni ote den ere ez.

- Ezin dut apartatu Ramon San Pedroren irudia burutik. Bardemek ez dio tokirik kendu nire garunean. Sentsazioetan ere ez. Arrastoa utzi zidan San Pedrori telebistan egin zioten elkarrizketa luze batek. Arrastoa utzi zidan gizon haren serenitateak. Arrastoa utzi zidan hain logikoa zirudien eskaera batek erantzunik ez izateak. Apenas jarraitu nuen haren heriotzaren inguruko berririk. Nahi zuen eta egin zuen. Bejondeiola. Hizketan ikusten dut oraindik. Hain zentzudun. Eta orain hizketan entzuten ditut beste batzuk. Hain zentzu gutxirekin. Bi pentsamendu printza: bat, telebistan agertzen den guztia ez da hutsala. Ez telebistan agertu hutsagatik, bederen. Bi, bizi zenean telebistan agertu zenean baino zeresan gehiago ematen ari da hil ondoren zineman berpiztu ondoren. Galdera: arteak hausnarketarako ate gehiago zabaltzen dituelako ote? Amenabarren marketing sailekoek abildade aparta dutelako akaso? Edo helburu bakarra kontra aritzea dutenek edozein aitzakia dutelako ona kontra aritzeko?

- Amuak jarri ditu zeluloidean Koldo Almandozek. Era guztietakoak. Badira amu-psikologikoak, amu-sexualak, amu-tentsiodunak, amu-ikarazkoak eta baita amu-amuak ere. Beste bost laburrekin batera eskaini dituzte Amuak Zinemaldian. Kimuak, euskal film laburren bildumaren barruan. Eusko Jaurlaritzak euskal film laburrak munduan zehar paseatu eta erakusteko sortutako plataforma horren barruan. Almandoz bera bada nahikoa amu, aurretik laburretan ze arrantza klase egiteko gai den erakutsi duenagatik. Emanalditik irtendakoan bi pentsamendu printza eta galdera parea: bat, amurik onena jarri diguna, Amuak da bildumako seietan erakargarriena. Bera da filmena eta bera da laburrena. Bi, euskal film laburrek, filmetik eta laburretik izatea nahikoa dute itxuraz, euskal proportzio txiki batekin, Kimuak programaren barruan sartzeko. Galdera parea: Zinegile baten arbasoek euskal zonalde honetan etxebizitza izatea nahikoa proportzio al da zinegileak egiten duena zonalde honetan kokatua izateko? Eta, euskal zinemagintza zer den galdetzen hasi behar ote dugu gizaldi berria ume koxkortzen hasi den honetan?

- Zinemaldiari eskerrak eman beharko genizkioke sarien garrantziaz ematen digun lezioagatik. Sari bat da, gauza bat, lehendik ezeren faltarik ez-eta, guri faborea egiteagatik Donostian bueltaxka bat eman, bapo jan, hotel eroso batean gaua pasa, bizpahiru aldiz eskua jaso, galdera atseginen bat edo beste erantzun, kamara bati edo besteri irribarrerik zabalena eskaini eta hori guztia borondate on edo txarrarekin egiteagatik, bere katxearen araberako soldata kobratu ondoren, maletan etxera bueltan emango duzun zera pisudun bat, egunen batean akaso, paperek mahai gainetik ihes egin ez dezaten balioko dizuna, eta hautsak kentzeko orduan nahikoa lan emango dizuna. Pentsamendu printza: Donostia saria jasotzen dutenek ez dute seguruenik hautsik kendu beharrik izango. Galdera: edo bai?


Azkenak
Bizkaiko Golkoa ia bi aldiz azkarrago ari da berotzen munduko batez bestekoa baino

Naturklima fundazioak kaleratutako Itsasoko eta kostako txostena-k argitara eman ditu klima aldaketa euskal kostaldean izaten ari den ondorioak: Bizkaiko Golkoko uren tenperatuta 0,22 gradu igo da hamarkada bakoitzean, 1981tik 2023ra, munduko uren tenperaturen batez besteko... [+]


Protesta egingo dute Los 40 Summer Live jaialdiaren aurka, Zarautzen

Beste urte batez Los 40 Summer Live jaialdia ospatuko dute Zarautzen, eta horren kontra agertu dira herriko hainbat eragile, haien ustez, garrantzi handiagoa ematen zaiolako ekitaldi horri herriko jaiei baino: "Argi erakusten du gure herrian zeinentzat dauden erraztasunak... [+]


Azterketa %90ek suspenditu dute eta Zupiriak esan du: “Ertzain izateko ikasi egin behar da”

3.600 pertsona aurkeztu dira ertzain edo udaltzain izateko lan eskaintza publikoko deialdira, eta 2.800 hautagaiek ez dute proba psikosoziala edota atal teorikoa gainditu. Segurtasun sailburuak defendatu egin du Polizia izateko "exijentzia maila".


CAF-Elhuyar sariak etetea erabaki dute, “baldintza egokirik” ez daudela arrazoituta

Zientzia-dibulgazioa saritzeko erreferentziazko sariak izan dira CAF-Elhuyarrekoak. Antolatzaileek 31. edizioa martxan zegoela etetea erabaki dute, "sariketa behar bezala egiteko baldintzarik ez dagoelako".


Nila Heredia
“Evo Moralesek ingurune toxikoa du, eta ezinbestekotzat jo du bere burua”

Boliviako ezkerreko militante historikoa da Nila Heredia, bi aldiz Evo Moralesen Osasun ministro izandakoa. Abuztuan hauteskunde orokorrak izango dituzte, eta herrialdearen egoera politikoa aztertu du elkarrizketa honetan.


Guggenheim Urdaibai Stop plataformak museoaren proiektua bertan behera uzteko eskatu die instituzioei

Joan den astean aurkeztu ziren proiektuaren inguruko entzuketa prozesuaren emaitzak, eta Guggenheim Urdaibai egitearen kontrako iritziak gailendu ziren. Busturialdearen beharrei "arduraz" erantzutea exijitu die plataformak, eta proiektuaren inguruko informazio eta... [+]


Indarkeria matxista gisa ikertzen ari dira 78 urteko emakumearen hilketa, Zizur Nagusian

Emakumea hilda aurkitu dute bere etxean. Senarrak, 85 urteko gizonak, emakumearen heriotzaren berri eman du, Polizia bertaratu denean diskurtso inkoherentea zuela ohartu eta atxilotu egin dute. 


Konfrontaziora pasatzeko garaia da

Euskararen normalizazioaren motorrak herri dinamikara bueltatu behar du aurrera egin nahi badugu


2025-07-30 | Sukar Horia
Dominatzaile pobreak

Bolo-bolo dabiltza gugandik zenbait kilometrotara gertatutako pogromoak, hamarkada luzetan −mendez mende− zilegituriko arrazismoa oinarri dutenak. Palestinan, Torre Pachecon eta Hernanin, arazoa antzekoegia da, intentsitate ezberdinez bada ere. Moroak dira behe-laino... [+]


Barkamena inprimatzen eta saltzen

Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi  Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]


Migrazioei buruzko jarrerak gurean

Diskurtso erreakzionarioen gorakadaz ari gara azken urteetan. Dela migrazioei buruz, dela feminismoa, euskara eta abarri buruz. Testuinguru horretan, garrantzitsua iruditzen zait jarrera erreakzionarioak edota migrazioei buruzkoak aztertzeko ez gelditzea titularretan, eta gaiari... [+]


Euskarak Euskal Herria behar du

Euskararen balizko etorkizunari buruzko ikerketa bat ezagutzera eman da berriki, eta zalaparta eragin du bertan irudikatzen den paisaia beltzak. Asaldamendu hori auzitan jarriz abiatuko dut nire ekarpena. Zergatik da harrigarria datu hori? Zein mundutan bizi gara, gure egoeran... [+]


Ergelkeria

Liburuak hasi, utzi… begietatik garunera nagi doaz esaldiak, eta itzali ezin dudan tik-tak bat entzuten dut. Ikus-entzunezkoak pikatzen ari naiz.

Entzun dut burpee, eta Llados, eta body count, eta nahi duzulako zara pobrea, eta Milei, eta Thiel, eta unibertsitatea... [+]


2025-07-30 | Inma Errea Cleix
Kaka

Uda honetako erronka omen sare sozialetan: kaka egitea igerileku publikoetan. Ohikoak dira jokabide zikinak sare horietan, eta batzuek beren gorotz fisikoa libratzea, ororen begi-bistan eta eskura, honezkero gaina hartu digun zikinkeria digital erraldoia hezurmamitzea besterik... [+]


Eguneraketa berriak daude