Ur apalategi idirin-en Gure Gauzak S. A. eleberriak zer esan franko eman du. Argitaratu aitzin ohiko argitaletxe literarioen ezezkoa jaso zuen, eta azkenik, Utriusque Vasconi‘ argitaletxearekin kaleratu da. Liburua esku askotatik pasa da, eta dirudienez esku asko erre ditu. Nobelak ez du argitaratzeko bide konbentzionalik aurkitu. Alegia, polemikaren zurrunbiloan jalgi zen literatur plazara.

Egia esateko, niri baino argitaldari horiei galdetu beharko litzaieke. Nik bere unean erabakiak hartu nituen, eta horietako bat, nobela muga guztien gainetik argitaratzea izan zen, ohiko ez zen bide batetik bazen ere. Utriusque Vasconi‘ren apustua ausarta izan da.

Zorionez erantzun positiboa izaten ari da, bai irakurleen aldetik bai prentsa edo hedabideen aldetik. Lehen edizioa agortzekotan da. Ondo irakurtzen ari dela dirudi.

Euskal literatura gudu zelai konplexu bezain dibertitu bat bezala ikusten dut. Gudu zelai diot, bertan gauza asko jokoan daudelako. Bere txikian, jende asko ari da, baita era guztietako borroketan ari ere. Borroka horretan, batez ere, hierarkia baten egonkortzea »ez bakarrik idazleen artekoa, baita argitaletxeen artekoa ere» ikusten dut. Normalizazioaren zantzu pozgarria da egonkortze hori batzuentzat. Beste batzuentzat, ordea, inertzia kreatibitateari gailentzen ari zaion seinale. Uste dut egungo euskal idazleak bizi duen problematika berria dela eta egoera berri horren kontzientzia hartzear gaudela: zorionez sortzea lortu den industriatxo kultural erlatiboki autonomoak bere baitan sortzen ditu honezkero alienazio mota berriak »bereziki ekonomikoak», ez dago literatur esparrutik kanpo bilatu beharrik egungo idazlearen "etsaia". Garai batean Eliza zen idazlearen askatasuna mehatxatzen zuena, gero politikari profesionalak bihurtu ziren bere ahotsaz profitatu nahi izan zutenak. Orain ez da hala gertatzen. Hots, borroka eremua desplazatu egin da. Gaur egun literatur sistemaren baitan dago gatazka, idazlearen borroka ez da jada eremu extra-literarioen aurkakoa.

Gudu zelaiaren metaforarekin jarraitzeko, frankotiratzaile gisa-edo.

Izenburuak hiruzpalau konnotazio edo denotazio dituela esango nuke. Lehenik, Gure Gauzak S.A. euskal argitaletxe handi baten izena da, fikziozkoa noski. Bigarrenik, gure gauzak esanez, euskal kulturan eta bereziki idazleen artean bizi ditugun bizipenei erreferentzia egin nahi nien. Hirugarrenik, tituluak Cosa Nostra famatua ekartzen ahal digu gogora. Azkenik, beharbada, "gu" izenordain kolektiboaz egiten den abusu susmagarria azpimarratzeko modu ironiko bat da.

Argazkiak liburuaren generoan sartzen gaitu, suspensezko nobela bat da, gaur egun komunzki thriller deitua. Hartara, liburua irakurri ahala zerbait deskubritzen goaz. Julene Oihanburu protagonistak gauza asko deskubritzen du kulturgintzan gertatzen denari buruz. Gure euskal letren mundutxoan, alegia. Alabaina, zerbaitek edo norbaitek eragozten dio hori egitea. Julene Oihanburu idazle hasi berriak ikusi eta esan ezin dituenen artean sortzen den tentsioa da nobela egiten duena.

Liburu indartsu bakoitzaren atzean errealitatea dago. Errealitate hori gehiago edo gutxiago errefraktatua izan daiteke, baita transformatua edo metaforizatua ere. Baina literatura ez da jolas huts eta debaldekoa. Literatura tentsioa da. Anbizio estetiko eta formala duen zeregina, baiki, baina baita bizitza errealarekin haragizko lotura duen zeregina, aldi berean. Finean, literatura zeregin nahiko inpurua eta bastardoa da, eta nahasketa horretatik datorkio interesa. Horiek guztiek bultzatu naute nolazpait.

Istorioa hortik abiatzen da. Thriller batean beti dago errealitatea ikertzen duen pertsona eta berau deskubritzen duena. Nik garbi neukan ez nuela protagonista detektibea izatea nahi. Figura hori ez zait euskal testuinguruan guztiz naturala iruditzen. Bekadunaren figura bektore hobea izan zitekeela bururatu zitzaidan, sinesgarriagoa, egokiagoa euskal literaturaren testuinguruan ikertzailearen figura birsortzeko. Hartara, Julene Oihanburu bekaduna hil berri den euskal idazle baten biografia idazten hasten da. Horren bitartez hasten da bilbatzen nobelaren trama.

Ez. Hari baten bidez Juleneri gertatzen zaiona kontatzen da. Julene hezur-mamizko pertsonaia da, arazo sentimentalak eta afektiboak dituen bekadun gaztea. Bigarren harian idazle historikoen figura agertzen da, Gaston Berrizarrena eta bere bitartez euskal literaturaren iragan hurbila esploratzen da. Bere bizitza kontatzen zaigu, nolabait. Hirugarren harian, Julenek Gastonen biografia prestatu ahala euskal literatur sistemaren funtzionamenduaz ustekabeko hainbat gauza deskubritzen ditu. Hari hau da "errebelazioak" ekartzen dituena.

Liburu honen baitan hainbat pertsonen errealitate konkretua dago, pertsona ezagunak. Beraz, liburuaren barne motibazioa ez da, hutsean, estetiko eta artistikoa soilik, beste zerbait ere badago tartean. Esan dudan bezala, literatura bastardoa da, errealitatearekin nahasten den zeregina. Hori ezin zaio liburu bati eragotzi.
Halere, ororen buru, inpultso artistikoak gaina hartu behar dio oinarrian dagoen kinada edo inpultso errealari. Bien arteko talkaren emaitza da literatura, nolabait.

Bai. Arrazoiak arrazoi, hainbat zirkunstantzia tartekatu dira, familiarrak eta beste. Gai bila ibili bitartean, hainbat nobela entsegu bertan behera geratu zaizkit. Halako batean ordea, gauzatu nahi nuen nobela idazteko materiala aurkitu nuen. Horrek eman zion hasiera idazketa prozesuari, material hori guztia eskura izan zezakeen bakarrenetakoa nintzelako kontzientziak bultzaturik.

Beno, nola gerta edo nola konta! Berau betaurreko arrosekin edo beltzekin ikus dezakezu. Nire helburua ahalik eta thriller eraginkorrena egitea zen, eta gure errealitatea betaurreko beltzez begiratzea erabaki dut. Izan ere, euskal kultur industriak thriller on bat idazteko lain iluntasun ematen du. Hortik nire eskizofrenia: euskal hiritar gisa nobelan azaltzen den errealitate horrek indignatu egiten nau, baina nola uka idazle gisa ezin gozagarriagoa izan dela hau idatzi ahal izatea.

Literaturak »idazleak alegia» errepikatzen baldin badu prentsak kontatzen duena, modu estetizatu batean eginda ere, gureak egin du. Orduan, idazleok beste zerbait idatzi behar dugu, edo beste gisa batez behintzat. Idazlea ez bada bazter inarroslea, ez badator errealitatearen beste ikuspegi bat proposatzera, ez du merezi idazteak. Nire ikuspegia, agian, erromantikoegia da, baina, niretzat, idazletzari horrek ematen dio zentzua. Idazlea ez da politikari bat, ados. Baina politika egiten du »hitzaren jatorrizko zentzuan», modu sotilago edo baita batzuetan bihurriago batean.

Bukatu eta argitaratu bitartean nengoen baino askoz lasaiago. Zazpi urte iragan dira Gauak eta hiriak kaleratu nuenetik. Nobela hau idaztea atzera begiratze moduko bat izan da niretzat. Idazletzarekin jarraitzeko ezinbesteko baldintza, halaber. Liburu hau idatzi gabe ez nukeen jarraituko idazten.

Bai, liburu honekin berriro sortu naiz idazle gisa.