Donostiako erdigunean has genezake arte garaikideari eskainitako ibilbidea, Koldo Mitxelenako erakusketara inguratuaz. Sven Augustijnen artista belgikarraren bideoek egingo digute harrera. Johan eta François izeneko lanek, afasiaz, hausturaz, memoriaz eta memoriaren galeraz dihardute, ikuslearengan itolarri moduko bat eraginez. Bideoak dira Koldo Mitxelenako artelan gehienak, baina bada bestelakorik ere. Misha Stroj eta Cathy Wilkesek beraien instalazio bitxiak ipini dituzte erakustokiko patiotan eta Manifesta 5ek eskaintzen dituen margolan bakarrenetakoak ere bertan ikusi ahal izango ditugu, Michaël Borremansen margoak eta Johannes Kahrsen ikatzezko marrazkiak hain zuzen.

Beharbada, lehenengo egoitza hau da denetan "klasikoena", gainontzekoek, egoitza eta artelanen arteko harremanagatik, kontrasterako eta harridurarako aukera handiagoa ematen dute. Honen harira, San Telmo Museoa adibide garbia da, erabat itxuraldatu baitute bertako eliza, Manifestako lanak erakusteko. Serten mihiseak esaterako, ilunpean geratu dira, elizan kokatu dituzten bost bideo lanen mesedetan. Ikusleak batetik bestera dabiltza, itsututa, elkar jotzeko beldurrez. Baina gauza guztietan bezala, iluntasunean ere, ohitzea da kontua.

Gillian Wearing, Maria Lusitano, Darius Ziura... lan gehienak, nazio identitatearen gainean dihardute, gaia ikuspuntu anitzetatik landuz, noski. Beste zenbaitek, gai subjektiboagoak jorratzen dituzte, norbanakoaren identitatearen eraikuntzan sakonduz. Adibide paregabea dugu Mark Mandersen Gela isolatu txikia, bisitari bat baino gehiago aho zabalik utzi duen instalazioa. Ez nituzke aipatu gabe utzi nahi, bestalde, Külli K. Kaats estoniarrak txorien hizkuntzaren inguruan egindako hausnarketa eta John Bocken bideoko untxi jostalaria ere.

Nahiz eta baztertu samar geratu, ez dugu ahaztu behar, Aquariumeko sotoa ere erakusleku bihurtu dela Manifestari esker. Garret Phelan irlandarrak espazio berri bat sortu du bertan, errotulagailu beltzen laguntzaz soilik. Horma zein altzarietan egindako marrazki eta grafikoen bidez gizarteari buruzko nolabaiteko azterketa eta gogoeta egitea izan du helburu.

Ibilbidearekin jarraituz, Kubo Kutxa Kursaal dotorea izango dugu hurrengo geltokia. Kartoi mendixka baten aurrean topatu ditugu bisitariak, harrituta. Albo batean, argibide gisa, iragan hurbilaren berri ematen diguten irudiak ditugu, kartoi mendixka hori izan zenaz eta behin-behinekotasunaz hitz egiten digutenak. Bat-batean, Carlos Bungaren kartoiak txabola baten zimendu bilakatzen dira, eta beraien esanahia are esanguratsuago bilakatzen zaigu Donostia burgesaren irudi bihurtu den eraikinaren barruan. Eraikuntza eta espazioaren jabekuntza dira Kuboko lan gehienek jarraitzen dituzten ildo nagusiak. Espazioaren jabekuntzarekin eta esanahiarekin harreman berezia du Eyal Sivan israeldarrak eta Michel Khleifi palestinarrak elkarlanean egin duten Route 181 dokumental luzeak. 1947an Nazio Batuek Israel eta Palestina artean ezarri zuten muga, inoiz errespetatu ez dena, zeharkatzen du alderik alde, gatazka zahar eta latz baten aurpegi berria erakutsiz.


Donostia ponpoxoarekin kontrastean, Pasaian beste bi erakustoki kokatu ditu Manifestak: bata, Ciriza Etxea, garai batean arrain biltoki izandakoa, eta bestea, Ondartxo, lehengo Azkorreta Ontziola.

Bisitariaren jatorriaren arabera ezberdina da Ciriza Etxera edo Ondartxora sartzean jasotzen den inpresioa. Lekuarekin aurretik harremanik izan ez dugunontzat, erakustoki zoragarri bilakatutako guneak dira. Bertakoentzat aldiz, iraganaren oihartzuna dira, itxuraldatuta. Erabilera berria eman zaie bi guneei, jatorrizko eraikinak berrikuntzarik gabe mantenduz. Honexegatik bereziki interesgarria da erakustoki bihurtutakoa lantegi bezala bizi izan zutenen ikuspegia ezagutzea.

Ciriza Etxean, lau solairutan banaturik, hogei artista baino gehiagoren lanak topatuko ditugu: bideoak, instalazioak, eskulturak eta abar. Zaila da hainbeste lanen artean aukeratzea, asko baitira interesgarriak. Adibidez, Iliya Chichkan eta Kyrill Protsenko ukrainarrek beheko solairuan egindako proiekzioa ederra da oso. Aipagarria da halaber, Paola Pivik sortutako eskultura bitxia, ikuslearen hurbiltasunaren arabera mugitzen dena edo Micol Assaëlen instalazio itogarria. Manifesta 5en parte hartu duten lau euskaldunen lanak ere hemen topatuko ditugu. Asier Mendizabalek, objektu, argazki eta bideoz osatutako instalazioa aurkeztu du, Iñaki Garmendiak aldiz, bi pantailaz osatutako bideo proiekzioa. Bai batak zein besteak, talde identitatearen gaia lantzen dute lan hauetan. Azkenik, D.A.E.-k iragana berrikusteko proposamen bat zuzentzen digu, Nestor Basterretxeak 1963an zuzendutako Operación H filmaren proiekzioaren bidez.

Ciriza Etxeko artista pilaketatik urrun, Ondartxon, artista bakar bat aritu da lanean bi hilabetez, Jan de Cock belgikarra. Ondartxoko eraikinaren barruan eta inguruan, ezaugarri arkitektonikoak dituen zurezko eskultura erraldoia eraiki du. Arkitekturaren mugan, barrualdea eta kanpoaldearekin jolasean, Ondartxoko eraikinarekin eta lekuarekin harreman estua duen lana sortzea izan da bere asmoa.