Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
ostirala 2024ko apirilaren 26an
Julen Gabiria: «Istoriorik gogorrena ere konta daiteke irribarre batekin»
Noiz ekin zenion idazteari?
Libururik kaleratu al zenuen ipuin haiekin?
Nobela hori dibertimendua dela esan al daiteke?
Narrazio nagusiarekin zuzenean loturarik ez duten ipuin eta argazki batzuk tartekatu dituzu bertan. Horren arrazoia?
Euskal Herrian eta Irlandan gertatzen da nobela. Egona zinen Irlandan narrazioa idazten hasi aurretik?
Bikote protagonista ere benetakoa al da?
Oso liburu ironikoa da. Horrelako pertsona asko al daude gure inguruan?
‘Han goitik itsasoa ikusten’ da zure bigarren nobelan, 1936ko Gerra, euskal haurrak deserriratu behar izan zirenekoa, II. Mundu Gerra… agertzen dira. Ukitu ameslaria errealitate gordin horiei izkin egiteko era bezala erabili al duzu?
Nola laburbilduko zenuke nobelaren mamia?
Garrantzi handia ematen diozu ziklismoaren gaiari. Zergatik?
Zer esan nahi duzu, bizitzan batzuek irabazi egiten dutela, baina beste askok egindako gauza txikiengatik suertatzen direla irabazle?
Nobela hau jende xeheari egiten diozun omenaldia al da?
Zer dela-eta Han goitik itsasoa ikusten da izenburua?
Nahiko berandu. 23-24 urterekin. Zerbait kontatu beharra sentitu nuen eta ipuinak idazten hasi nintzen. Nire herrian eta ingurukoetan antolatutako literatur lehiaketetara aurkeztu eta batzuek irabazi nituen »beste batzuek ez» eta orduan hasi nintzen pentsatzen ea merezi zuen idazten nuenak. Izan ere, lehiaketek hori dute: irabazi arren, ez dakizu irabazi duzun benetan onena zinelako eta ipuin ona egin duzulako, edo besteak txarrak zirelako. Beraz, Xabier Mendiguren editoreari bidali nizkion ipuin batzuk, eta berak esan zidan baietz, merezi zutela, eta horrela sartu nintzen mundu honetan eta etorri ziren Igartza sariak eta horiek.
Libururik kaleratu al zenuen ipuin haiekin?
Ez. Elkarrekoek argitaratzeko aukera eman zidatenean, bat-batean Igartza saria irten zen, eta pentsatu nuen: ipuinen aukera badaukat, noa nobela bat idaztera. Eta aurretik oso ipuin gutxi idatzita »dozenara ere ez ziren heltzen ordura arte idatzitakoak», nobelarekin hasi nintzen buru-belarri. Eta beno, Connemara gure bihotzetanek bere bidea egin du lau urteotan, ez dakit zenbat edizio azaldu diren, hamaika edo hamabi, eta ale pilo bat saldu dira, batez ere institutuetan-eta sartu delako liburua. Harrera ikaragarria izan du, nik espero ez nuena.
Nobela hori dibertimendua dela esan al daiteke?
Bai.
Narrazio nagusiarekin zuzenean loturarik ez duten ipuin eta argazki batzuk tartekatu dituzu bertan. Horren arrazoia?
Euren artean badute haritxo bat, batzuetan hobeto ikusten dena eta beste batzuetan ez hain ondo. Kontua liburu hori idazten hasi nintzenean, bada, idazle berri guztiak bezala gogo eta asmo handiak nituela, egundoko liburua egin nahi nuen. Hori da idazle hasi berriaren errua-edo. Handinahia. Hain gauza handia egin nahi duzu… Azkenean zerbait ateratzen da. Agian ez nuen zertan sartu ipuin horiek, agian gaur egun ez nituen ipiniko edo aparte argitaratuko nituzke, baina horrela irten zen.
Euskal Herrian eta Irlandan gertatzen da nobela. Egona zinen Irlandan narrazioa idazten hasi aurretik?
Urte pare bat lehenago izan nintzen, eta nobelan agertzen diren leku eta aterpetxeetan. Narrazioko aterpetxe horietan gertatzen diren zenbait gauza benetakoak dira, eta pertsonaietako batzuk ere bai. Esate baterako, Rocio ezagutu nuen.
Bikote protagonista ere benetakoa al da?
Ez. Liburu gehienak kezkaren batetik sortzen dira, eta nik ere banuen kezka bat. Azken batean, zer da engainua? Horixe galdetzen nion neure buruari, eta sortu nituen pertsonaia bi, bata bestearengandik guztiz muturrean daudenak. Neskak dio bere buruaren bila doala Irlandara, baina ez da egia, egiaz nahi duena gustuko ez duen errealitate batetik ihes egitea da, eta jakina, itzultzen denean errealitate hori topatuko du berriro. Mutila, berriz, zera dabil esaka: gu biok bat gara, gure bihotzak bat dira »horregatik da Connemara gure bihotzetan eta ez gure bihotzean, ze neskak irabazten du; bihotz bi dira, eta ez bihotz bat». Engainu mota ezberdinei buruzko liburua da hori, azkenean: neskak mutilari, mutilak neskari, mutilak bere buruari… Denek engainatzen diote elkarri, inork ez du inor ondo ezagutzen.
Oso liburu ironikoa da. Horrelako pertsona asko al daude gure inguruan?
Baietz uste dut. Hor kontatzen den egoera oso puztua dago, baina nork ez du izan inoiz horrelako kezka txikiren bat: adibidez, beste neska edo mutil batez pentsatu dut, momentu horretan nire neska edo mutila engainatzen ari naiz? Uste dut gai unibertsala dela, denoi gerta dakigukeela.
‘Han goitik itsasoa ikusten’ da zure bigarren nobelan, 1936ko Gerra, euskal haurrak deserriratu behar izan zirenekoa, II. Mundu Gerra… agertzen dira. Ukitu ameslaria errealitate gordin horiei izkin egiteko era bezala erabili al duzu?
Modu samurrean begiratu nahi izan nituen. Adibidez, gerrako umeak Habana itsasontzira igo zirenekoa. Istorio ezaguna da, mila bederatziehun eta ez dakit zein urtetan eta ez dakit zein egunetan Santurtzin 1.400 ume Habana barkura igo eta joan ziren… Hori datu historikoa da, eta oso erraza da modu dramatikoan kontatzea, irakurleak negar egin dezan. Baina istoriorik gogorrena ere konta daiteke irribarre batekin, eta horixe egiten saiatu naiz ni.
Nola laburbilduko zenuke nobelaren mamia?
Liburuak hari asko ditu. Hor badago Euskal Herriko mutiko bat zenbait arrazoiengatik Italiara doana bere idoloa den »zenbait arrazoiengatik idoloa ere» Gino Bartali ezagutzera. Haren herrira doa, eta han Gino Bartaliren inguruan ezagutzen du pertsonaia koadrila bat, ez Gino baina handiagoak »ez da nire asmoa izan jende txikia Gino baino handiago agertzea» baina bai Ginoren parekoak. Hau da, mitoa goian dago, jende xumea behean; bada, nire asmoa jende xumea idoloaren mailara eramatea izan da. Horregatik euskaldun gazte horrek iraultza txiki bat topatzen du Ponte a Ema herrian, Mussoliniren gobernuaren aurka. Era xumean egindako iraultza da, eta pertsonaia horietako bakoitzak bere moduan egiten du.
Garrantzi handia ematen diozu ziklismoaren gaiari. Zergatik?
Berez hortik sortu zen istorioa. Ni ziklismo zalea naiz, eta baneukan Gino Bartaliren berri. Baina hasi nintzen bere gainean pixka bat ikertzen eta bat-batean ohartu nintzen hor bazegoela datu inportante bat orain arte ezaguna ez zena: gerra zela-eta karrerarik gabeko urteetan Gino Bartali ibilia zela dokumentu faltsifikatuak bizikletako tubularretan eta koadroan sartu eta juduak ezkutaturik zeuzkaten monasterio batzuetara joaten, judu haientzat identitate faltsuak eramatera. Modu horretan 800 judu askatu omen ziren. Nolanahi ere, ziklismoa agertzen da hasieratik Gino Bartali ziklista zelako, eta gainera ziklismoak baduelako epika bat bizitzak berak ere badaukana, edo alderantziz. Normalean ez dugu epika hori ikusten, bizitza gertaeren errepikapen huts bat da guretzat: egunero lanera joatea, gero lotara, ondoren ez dakit zer…. Baina bizitzak badu epika handi bat. Eta jendeak baditu gauzak kontatzeko, asko. Eta nik pixka bat hori aldarrikatu nahi nuen nobela honetan.
Zer esan nahi duzu, bizitzan batzuek irabazi egiten dutela, baina beste askok egindako gauza txikiengatik suertatzen direla irabazle?
Bai. Ziklismoan horrela da: batek irabazten du, normalean liderrak, baina taldekide guztiek beretzako egin behar dute lan. Eta inor ez da gero akordatzen eurekin, baina ziklista leader bat ez da inor bere inguruan beste zortzi ziklista ez baditu berari laguntzen, ura eramaten, aldapa gogorretan bere ondoan egoten, eta gurpila zulatzen badu bere bizikleta uzten…
Nobela hau jende xeheari egiten diozun omenaldia al da?
Hala da.
Zer dela-eta Han goitik itsasoa ikusten da izenburua?
Mendira noanean, batzuetan bailaretan lainoa sartuta ikusten dut eta itsasoa ematen du, nik behintzat itsasoa balitz bezala bizitzen dut egoera hori. Hau azalpen praktikoa da, baina azalpen poetikoa ere badu horrek, hau da, pertsona bakoitzak, baita xumeenak ere, baduela bizitzan bere gailurra. Emakume batentzat ama izatea izan daiteke; beste batentzat, gustatzen zaion pertsona ezagutu duela. Horietan sentitzen den klimax hori da gailurra; eta hortik ikusten duzun zoriona itsasoa izan daiteke. Eta gailur hori denok daukagu, baita baztertuenak ere.
Errealismo magikoa eta surrealismoa
«Errealismo magikoa eta zatika surrealismoa nahastuta daude Han goitik itsasoa ikusten da liburuan. Lehenengo zatian surrealismoa da nagusi, egoera eta umore absurdoak. Bigarren zatian, bai, errealismo magikoa edo ukitu ameslaria nabarmentzen da. Ze eragina ez da hainbeste izan errealismo magikoarena, ez naiz ibili Hego Amerikako idazleen bila eragina hartzeko, gehiago hartu dut Natalia Ginzburg idazle italiarrarena, eta berak ez du errealismo magikoa lantzen, literatura xume bat baizik. Oso hitz gutxitan eta oso neurri txikian istorio unibertsalak eta sentimendu handikoak kontatzen ditu».
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Ahoztar Zelaieta
#2
Jenofa Berhokoirigoin
#3
Miel Anjel Elustondo
#4
Xabier Letona Biteri
#5
Jenofa Berhokoirigoin
Azkenak
2024-04-28
Jenofa Berhokoirigoin
BOLLOTOPAKETAK
Bollera subjektua erdigunean jartzera datorren hitzordua
Apirilaren 26, 27 eta 28 hauetan iraganen da Euskal Herriko bolleren topaketa, Leitza herrian. Izenak argiki dioen gisara bollerei irekitako jardunaldiak dira, baina, oro har, sexu/genero disidente oro da gomitaturik. Egitarau aberatsa eta askotarikoa ondurik, taldean... [+]
2024-04-28
Olaia L. Garaialde
Gorputz hotsak
"Pianoa da konpainia izatea bezala, ez zara inoiz bakarrik sentitzen"
Musika klasikoa, regetoia eta rocka gustuko ditu Jakes Txapartegi pianistak (Hondarribia, Gipuzkoa, 2009). Itsua da, musika klasikoa jotzen du eta poliki-poliki jazza eta inprobisazioa ikastea gustatuko litzaioke. Etxean zuen teklatuarekin Pirritx eta Porrotxen “Maite... [+]
2024-04-28
Axier Lopez
Dronea, munduko botere harreman desorekatuen ikur eta eragile
Giza asmakizun oro lez, onena eta txarrena egiteko gai dira. Baina, tamalez, dronea, beste ezeren gainetik, Mendebaldeko potentzia kapitalistek munduaren gehiengoa menpean jartzen jarraitzeko tresna nagusietakoa da. Zirrikitu teknologikoetatik haratago, funtsezko pieza da bizi... [+]
2024-04-28
Miel Anjel Elustondo
Iñaki Soto. Erredakzioko kazetaritza ardatz
"Gure Herriaren etorkizuna eta hizkuntzarena batera joango dira"
25 urte beteko ditu aurten Gara egunkariak. Ez da erraz izan. Teknologiak ekarritako iraultzari neurria hartuagatik ere, Espainiako auzitegietako epaileek erabakitako oztopo arbitrarioek egunean eguneko jarduna baldintzatu dute. Mirari hutsa, Iñaki Soto zuzendariaren... [+]
2024-04-28
Urko Apaolaza Avila
Migrazio eta Asilo ituna: Europaren legatu kolonialista denon begien bistan
Europar Batasunean berriki onartu den Migrazio Itunak, asko zaildu dizkie gauzak euren herrialdetik ihesi doazen eta asiloa eskatzen duten pertsonei. Eskuin muturraren tesiak ogi tartean irentsita, migratzaileentzako kontrol neurri zorrotzagoak onartu dituzte Estrasburgon,... [+]
Eguneraketa berriak daude