40 urte ditu eta 15 urterekin sartu zen EAJko EGIn. Urretxu-Zumarragako Uri Batzarreko kide izateko, legez, 16 urte behar ziren ordea. «Talde giroa sortzeko sekulako erraztasuna zeukan» eta hartara »herri hauetako Otamotz aldizkarian alderdikideek esandakoaren arabera», tranpa egin zuten alderdian bere afiliazioa egiteko.
Legazpiko Batzokiaren inaugurazioan Imaz, unibertsitate garaiko ikasketak zirela medio, kanpoan zegoen eta Xabier Arzalluzek «non dago Josu Jon» galdetu omen zuen. Arzalluzek gertutik segitzen zion ordurako; Josu Jon eredutzat zuen: «Arzalluzen ondorengoa izatea ohorea eta batez ere konpromisoa da niretzat. Baina honek berdin balio du edozein alderdiko pertsona batentzat. Garrantzizkoena proiektu politikoak dira, ez pertsonak» esan digu zumarragarrak.
Joseba Egibar ere Arzalluzen eredukoa da. Imaz izendatu dute, ordea: «Arrazoi oso sinplea da. Alderdi demokratiko bat gara, barne prozesu bat izan dugu eta ezin da hautagai bat baino aukeratu», dio gure solaskideak.
EAJko EBBren lehendakaria izendatu ondoren, hona Zumarraga eta Urretxuko alderdikideek Imazi buruz esandakoa: «Formaltasuna asko zaintzen du, baina ez da batere biguna. Azken urteetan azaldu duen irudia bere karguaren araberakoa izan da. Zetazko eskularrua duen burdinazko eskua du». Honela esan digu berak: «Baliteke. Politikagintzan aritzeko bihotz beroa eta buru hotza behar da. Eta are gehiago gure herrian eta abertzale izanez gero. Zentzu horretan ulertuta, ontzat eman dezaket».

Gure gizarteak garatu behar duen kontzeptua da inondik inora ere. Pertsonak gizartean integratzeko kontzeptua da. Uneon, euskal gizartean garrantzizkoena ez da nondik gatozen, nora joan nahi dugun baizik. Etorkizunean zer erabaki eta zer eraiki nahi dugun jakitea, alegia. Hasteko, nazio aske batek pertsona askeak behar ditu.

Eragozpen eta urraketarik handienak ETAren hilketak dira. Herri honetan pertsona asko mehatxupean bizi da, askatasuna mugatuta dago. Gizartean dagoen urraketarik handiena hori izanda, horixe da gainditu beharreko lehen eragozpena. Beste eskubideen urraketak ere badaude, baina euskal gizartean bizitzeko eskubidea urratzen duena ETA da.

Hiritar guztiak behar ditugu, ordea. Eusko nazioa ezin da eraiki euskal abertzaleen artean soilik. Euskal nazio zibikoan hiritar guztiek leku izan behar dute, eta, hain zuzen ere, horretan datza gure berezitasuna: hiritar guztiak nazioko kide izatean. Ez da ezberdintasunik izan behar euskal hiritartasuna eta nazionalitatea nahi ditugun pertsonen artean. Horretarako gizarte integratua eraiki behar dugu.

PP ez da bide horretan, elkarrizketa nahiz harremanak ukatu dizkigute orain arte. Bien bitartean PSOEk erabaki bat hartu behar du. Euskadiko Alderdi Sozialistak bere burua definitu behar du. «Itun antiterrorista» deritzanean kokatuta dago eta berak ikusi behar du ea PPk egiten duen politika baztertzaileari jarraitu behar ote dion, edo aitzitik, Katalunian Alderdi Sozialistak daramanaren antzeko politika garatu nahi ote duen. Kataluniako Alderdi Sozialistak katalanen naziotasuna onartzen du. Guk, Katalunian bezala, PSE-EEk gure naziotasuna eta gure autogobernua garatzeko eskubidea onartzea nahi genuke. Kataluniako Gobernu berriak esan duen bezala, Kataluniako gizarteak izango du azken hitza katalanen proiektua onartu dadin. PSE-EEk hemen ere horrela jokatzea nahi nuke. Baina azken urteetan PPri jarraitzeko politika bakarrik egiten du. PSE-EEk bere garaian Mayor Orejak eta Nicolas Redondok definitu zuten ‘alternatiba demokratikoa’ deritzanaren ildoari eusten dio, euskal gizartean nahiz instituzioetan.

Gure proposamenaren funtsa Eusko Jaurlaritzaren Estatutu proiektu berrian jasota dago. Bertan naziotasuna eta hiritartasunaren arteko identifikazioa argi eta garbi agertzen da. Eta bilduta dago Eusko Legebiltzarrean eztabaidatzeko aurkeztutako proposamenean.

Euskal gizartearen gehiengoak Estatutu proiektu berrian sinesten du. Hori da aurrera egiteko bitarteko garrantzizkoena. Eragozpen asko izango dira, baina eragozpenak gainditzeko eztabaida zabaldu da gizartean dagoeneko. Hasteko, proiektua Eusko Legebiltzarrean abiatua da eta gure borondatea da berau eztabaidatzea. Legebiltzarrean ari diren alderdi politiko guztiek beren ekarpenak egiteko aukera izan dute, hori da bidea.

Lehendakariaren proposamena EAJ, EA eta EBk onartua da. Itun politiko berri bat da euskal gizartea eta Espainiako Estatuaren arteko harremana finkatzeko. Itun politiko horretan euskal gizarteari bere erabakiak hartzeko gaitasuna aitortzen zaio. Hori da proiektu horren berezitasunik garrantzitsuena. Bertan agertzen dira datozen urteetan euskal gizartea garatzeko behar ditugun eskumenak. Eusko Jaurlaritzaren Estatutuaren proiektu berriak, mendez mende, euskal gizarteak izan duen itun kulturarekin bat egiten du.

Nire ustez ez. Normalkuntza politikoa lortzeko garrantzitsuena euskal gizarteak bere burua non kokatzen duen onartzea da eta euskal gizarteari hitza ematea. Proiektu hau ez da EAJrena. EAJk EA eta EBrekin adostasuna lortzeko ahalegina egin du. Gu prest eta irekita gaude besteekin hitz egiteko eta adostasunak lortzeko. Adostasun horretatik aterako da euskal gizartearen gehiengoa ordezkatuko duen proiektua. Euskal gizarteak herri kontsultan berretsiko duena.

Gatazka aipatzen duzunean, bi faktore batzen dituzu: bakegintza eta normalkuntza politikoa. Nire iritziz, bi prozesu hauek gehiegi nahastu izan ditugu iraganean. Ajuria Eneko Itunean indarkeriaren arazoa eta garapen autonomikoa bete-betean nahastu ziren. Lizarrako prozesuan gauza bera egin genuen. Bakegintza prozesua zena eraikuntza nazionalerako prozesuarekin nahastu zen. Bi prozesu hauek bereizi behar ditugu. Normalkuntza politikoa eragile politikoek bideratu behar dugu, bakegintza beste prozesu bat da. Biak nahasten baditugu bakeari prezio politiko bat jartzen diogu, eta ni ikuspegi horrekin ez nator bat. ETAk ezin du erabaki euskal gizarteak izan behar duena, ETA ez da inor euskal gizartearen borondatea erabakitzeko eta bere etorkizuna definitzeko. Euskal gizartearen etorkizuna euskal alderdi politikoek bideratu behar dute elkarrizketaren bitartez, eta azken hitza gizarteari eman.

ETAk desagertu behar du euskal gizartearen eta ezker abertzalearen beraren arbuio gero eta handiagoa jasotzen duelako. ETAk azken urteetan ezker abertzalearen zatiketa, ahulezia eta sufrimendua ekarri ditu. ETAk ezker abertzalea nora eraman nahi duen gogoetatu behar du.

Bai. Bakegintza prozesuak aurrera eginez gero, bai. Eta horretarako ETAk desagertuta behar du. Ondoren, ikusiko dugu alderdi politikoek elkarrekin lan egiteko zer gaitasun maila izango dugun. Baina hori alderdi politikoei dagokigu. Beste gauza bat da alderdi politikoek lanerako izango dugun esparrua. EAJko txosten politikoan, euskal eraikuntza nazionalari buruzko atal bat dago, alderdien arteko elkarlana lantzen duena. Baina gogoeta horiek guztiak ez nituzke bakegintza prozesuarekin nahastuko. Ni ez nago prest erakunde armatu terrorista batek gure prozesua baldintzatu dezan.

Hurbil ala urrun? Nondik begiratzen den. Euskal nazioaren eraikuntza emango bada ezin izango dugu ez alde bat ez bestea kanpoan utzi. Konponbide politikoa lortzen saiatu behar dugu denon artean. Baina hasteko, beren burua konstituzionalistatzat jotzen duten horiek Konstituzioa errespetatu behar dute, ezta?

Proposamenak osoko zuzenketak jaso ditu oraingoz: PP, PSE-EE eta SArenak, hori da gaur egungo egoera.

Ez da nik ikusten dudana, haiek agertzen duten modua baizik. Hiru alderdien azken bizpahiru urteko jarduera aztertzen badugu, funtsezko gaietan elkarrekin eman dute botoa Legebiltzarrean. Gure jarduera oztopatzen saiatu dira hirurak.

Guk ez dugu gure proiektua inorekin adostu. Ponentzian beren ekarpenak jaso ditugu, besterik ez.

Ikusi nahi nituzke, baina Batasunak gauza bat jakin behar du: gurekin ez dauka politika egiterik ez badu argi eta garbi esaten ETAk desagertu behar duela. Ezin da EAJrekin politika normaltasunez egin jarrera hori agertu bitartean. Niri Batasunarekin politika egitea gustatuko litzaidake, noski.

Batez ere, Batasunak bere kide eta hautesleei begira egindako proposamen bat da. Batasunak argi daki hori. Bere proposamenak, oro har, hartu behar duen erabakia saihesteko eginak daude. Zentzu honetan, Bergarako Proposamenak EAJren aldetik logikoak ziren erantzunak jaso ditu.

Gu edozein alderdi politiko legez kanpo uztearen aurka gaude, eta erabaki horren aurka joateko bide guztiak jorratu ditugu. Bien bitartean, 2000n, Batasunaren zerbitzu juridikoek proposamen bat jaso zuten ilegalizazioa saihesteko. ETAren aginduz ez zioten proposamenari jaramonik egin, ordea.

Bai.

Bai.

Ez. Batasuneko batzuek esana da hori. ETAk proposamenari Santa Polan egindako atentatuaren bitartez erantzun zion. Beraz, Batasunak bere egoerari buruzko gogoeta egin behar du, bere munduari begira bereziki.

Ez dugu horrelakorik batere. Nik errespetu osoa diot.

Nik ahalegin guztiak egingo ditut harremanak eta elkarrizketa lantzeko, zalantzarik gabe. Arnaldo Otegirekin behin baino gehiagotan hitz egin dut. Alderdi politiko guztietako buruekin hitz egin nahi dut.
Komunikabideek rol bat betetzen duzue, beharrezkoa »errespetu osoz esaten dut», baina askotan, zoritxarrez, zuen rolak politikarien arteko ika-mika sustatzeko balio du. Gizarte mediatiko batean bizi gara, baina nik harreman pertsonaletan sinesten dut.

Bai noski. Joseba Egibar eragile politiko funtsezko bat da EAJn. Elkarlanerako nire konfiantza osoa eman diot Eusko Legebiltzarrean EAJko taldearen bozeramale izaten jarrai dezan. Onartu du eta eskertu diot. Eusko Legebiltzarreko bozeramalea eta garrantzia handiko betebeharra duen alderdikidea da.