Europan gertatzen ari den fenomenoa da enpresak Europako ekialdera edo Asiara lekuz aldatzea. Kontuak horrela, ARGIAk galdera batzuk egin dizkie euskal industrian ordezkaritza handiena duten bost sindikatuei, CCOO, ESK, ELA eta LAB erakundeetako arduradunei, gertaera horrek Euskal Herrian izan dezakeen eraginaz. Ia guztiek izugarrizko arretaz erantzun dutenez gero, esandakoa laburtzera eta mamitsuena jasotzera jo behar izan dugu. Horregatik, barkamena eskatu beharrean gara, eta, aldi berean, prestutasuna eskertu beharrean ere bai.

1. Europan gertatzen ari den legez, benetakoa al da Euskal Herrian ere enplegua Asiara edo Europako ekialdera deslokalizazizatzeko arriskua, hots, enpresak eremu horietara lekuz aldatzekoa, ala negoziazio kolektiboko mehatxu hutsa da?
2. Gure herriari begira, zer-nolako politika sindikalak erabaki beharko lirateke, fenomeno hori aurreikusteko, galgatzeko edo galarazteko?
3. Administrazioak ba al du erantzukizunik? Zer neurri hartu beharko lituzke, egoerari aurre egiteko?

1. Enpleguaren deslokalizazioa edo enpresa lekualdatzea enpresa orok duen eskumena da. Hortaz, langileek beti dute arrisku hori beren gainean. Dena dela, enpresa bat deslokalizatzea ez da merkea, eta erraza ere ez. Enpresaburuen borondate abstraktuaz haratagoko zailtasunak daude. Erraza, berez, xantaia moduan baliatzea da. Eta, egia esan, sarri ari da gertatzen, batik bat multinazionaletan (ez horrenbeste enpresa txiki eta ertainetan). Gasteizko Mercedes Benz enpresaren oraintsuko jokabideak ilustratzen du garbi nola, lan eskabideei trabak jartzeko mekanismo gisa, xantaia hori erabili duen.

2. Aski zaila da politika horri buruzko erantzun sindikal globalak artikulatzea, zeren, nahiz eta nahiko orokortua izan, forma eta arrisku propioez janzten baita erabiltzen den aldi bakoitzean. Arrisku horren aurrean, politika sindikalak, globalki »eta lehenik eta behin», ikusarazi egin behar die, erasandako pertsonei nahiz gizarteari, xantaia hutsa izaten dela ia beti, ez dadin gerta enplegua galtzeko beldurrak errebindikatzeko gaitasuna ahultzea. Hainbat alditan, zoritxarrez, enpresaburuek sindikatu batzuen eta enpresetan beretan ongien kokatutakoen jarrera kolaborazionista izaten dute lagun, praktika horretarako. Edonola ere, sindikalismoak ezin du onartu deslokalizatzeko arrisku posibletik enpleguaren kalitatearen edo soldaten galerak segitzea, ezen, horrela, etengabea izango litzateke mehatxua, eta enpresaburuek eskuak libre izango lituzkete beren planak, okerrak nahiz zuzenak izan, aurrera ateratzeko; deslokalizazioa barne, jakina, irizten badiote Euskal Herrian baino lanpostu errentagarriagoak izango dituztela.

3. Enpresen lekualdatzea galarazteko aukerei dagokienez, administrazioaren erantzukizuna hainbat parametrotan neurtzen da: enplegurako politika publikorik eza, sektore publikoaren pribatizazioa, enpresa pribatuentzako diru-laguntza etengabeen politika, etekinak ezinbestez inbertitzeari buruzko legedirik eza edota, lur publikoan instalatzeko edo administrazioarekin zerikusia duten lanak hartzeko, enpresen iraunkortasuna bermatzeko baldintza nahitaezkorik eza eta abar dira, besteak beste, botere publikoen erantzukizunaren adibide, baita deslokalizazioaren arriskuaren xantaia behin eta berrizkoa eragozteko hartu beharko lituzketen neurriena ere. Esan gabe doa, Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak lan arloan eskumenik ez izatea bera ere koartada aproposa da Euskal Herriko botere horiek besoak antxumaturik gelditzeko.

1- Erreala da, bai, ekoizpena deslokalizatzeko edo lekuz aldatzeko arriskua. Adibideak asko dira (Mercedes Araban, Ericsson Bizkaian, Volkswagen Nafarroan, Ruwel Lapurdin...), eta, beste hamar estatu Europako Batasuneko kide eginda (datorren maiatzaren 1erako dago aurreikusia), ugaldu egingo dira multinazionalek diseinatutako deslokalizazio estrategietarako aukerak: ekialdeko herrialdeak harleku izango dira. Eta, nola arriskua benetakoa baita, enpresen boterea indartsuagoa da beren langileen eta haien eskabideen aurrean. Alde horretatik, Mercedes-Benz enpresaren kasua dugu azkena: enpresako zuzendaritzak lekualdatzearen mehatxua baliatu du negoziazio kolektiboan langileei xantaia egiteko.

2. Enpresaburuek erabakiak unilateralki har ditzaten galarazteko, funtsezkoa da tinko irautea eta xantaiari amore ez ematea. Lan eskubideak eta langileen eskubideak ez daude salgai. Xantaiari amore emanez gero, atea zabalik geratzen da erasoan jarraitzeko eta lan eskubideak murrizteko.
Lekualdatzearen mehatxua, aurrerantzean, behin eta berrizko argudioa izango da langile klasea borrokarako gaitasunik gabe uzteko. Nolanahi ere, langileen eskubideen defentsan amore emateak ez du uxatzen ekoizpena lekuz aldatzeko arriskua, zeren, deslokalizatzeko estrategia, berez, aldagai korapilotsuagoen umea da, nola baitira abantaila konparatiboak, ordainsarien kostuak, tratamendu fiskala, laguntzak, aukera logistikoak edo geografikoak eta beste batzuk. Ildo horretan, CCOO eta UGT sindikatuek Mercedes enpresan izenpetutako eraginkortasun mugatuko hitzarmenak berak ere ez du uxatu lekualdatzeen arriskua. Azkenik, kontuan hartu behar da ekialdeko herrialdeetako langileen kostua: gurea baino ia hiru bider merkeagoa da, eta ezin dugu lehiatu haien ordainsariekin. Eredu berriaren esleipenean, bestalde, lehiatzaile bakarrak ez dira Europako Batasuneko kide berriak izango, zeren Dusseldorf eta Ludwigsfeldeko plantak ere hasi baitira borrokatzen.

3. Deslokalizatzeko mehatxuaren kasuan, legeak egiteko boterea duten erakunde bakarrek (estatuek) sustatutako desarautze ekonomikoaren biktima otzanak dira administrazio autonomikoak eta foru administrazioak: oro har, samur, moldaerraz eta esaneko agertzen dira multinazionalen eta enpresaburuen interesen aurrean.
Egoera horri aurre egiteko, honako hauek dira neurri eraginkorrenetako batzuk: estatuaren (edo oro har botere publikoaren) esku-hartzeen norabidea zuzendu behar da, zeinek, gaur egun, ekonomia eta lan harremanak desarautzera jotzen baitu, kapitalaren interesen alde egiteko. Sektore publikoko enpresen pisua indartu behar da ekonomian, dinamizatzaile ekonomiko aktiboagoak izan daitezen. Giza kapitalaren prestakuntza sustatu behar da, garapenerako eta lehiarako tresna gisa: langileen prestakuntza, teknologia berriei egokitutako prestakuntza profesionalaren bidezkoa eta balio erantsi handia sortzen duten jarduera emankor berrien harikoa. Gehitu egin behar da ikerketarako eta garapenerako inbertsioa, atzerriko inbertsioen morrontzatik aldentzeko, oso atzera baikabiltza Europako Batasuneko batez bestekoaren ondoan.

1. Gaur egungo errealitatean, eredu neoliberalaren ildoko harreman ekonomiko eta sozialen globalizazioa da nagusi, eta, bistan denez, ezberdintasunen handitzea eta lan eta gizarte eskubideen okertzea datorkigu fenomeno horretatik. Bilakaera hori dela kausa, gero eta sarriago gertatzen da enpresen erabaki-zentroak beren produkzio-zentroetatik urrun egotea eta, erabakiak hartzeko garaian, burtsako kotizazioetan eta akziodunen mozkinetan oinarritutako parametro zeharo ekonomizistak bakarrik kontuan hartzea. Jakina, Euskal Herria ere prozesu horren barruan dago. Batetik, hortxe ditugu multinazional handiak, lehen izendatu ditugun parametroen arabera hemendik desagertzeko batere gupidarik ez dutenak. Bestetik, euskal enpresetan ere badira hedatzeko inbertsioak Europako ekialdera, Hegoamerikara edo Afrikara bideratu dituztenak, hala nola, MCC, Sidenor, Tavex eta beste batzuk.

2. Lehiaren arloan, irizpide bakar-bakarra hartzen dute aintzat gure herriko enpresaburuek: lan kostuak murriztea. Beraz, alde batera uzten dituzte produktibitatea hobetzea eta beren produktuen balio erantsia handitzea, horiek enplegu egonkorragoaren, formazio handiagoaren eta hobearen, I+Gko inbertsio handiagoen eta abarren bidez lortzen baitira. Enpleguaren kalitatea eta egonkortasuna hobetzen diren neurrian, handiagoa izango da produktibitatea, eta, ondorioz, posible izango da produktibitate handiagoaren parte bat sortzen duenari iristea; langileari iristea, alegia.
Euskadiko CCOO sindikatuko arduradunon iritziz, guztiz ezinbestekoa da euskal sindikatuok gure herrian instalatuak dauden enpresa multinazionalen Europako enpresa-batzordeetan parte-hartze handiagoa izatea. Izan ere, bide horretatik lortuko dugu estrategia komunak finkatzea, dela enpleguaren galera eragozteko, dela sortutako produktibitatearen alde lehiatzeko.

3. Euskal administrazioak badu erantzukizuna Euskadin sortutako enpleguaren lekualdatzean, bai horixe. Zenbaitetan, enplegua sortzeko diru-laguntzak esleitu ondoren, ez du egiten enpresen segimendurik, eta, bestalde, behin baino gehiagotan baimentzen ditu enplegua erregulatzeko espedienteak, nahiz eta horretarako benetako arrazoi objektiborik ez izan. Caboten kasua da adibideetako bat. Administrazioak, beraz, arretaz begiratu beharko lituzke gure herrian ezar daitezen diruz laguntzen dituen enpresak, eta, horrez gainera, kalitatezko enplegua eta denboran iraungo duena eskatu beharko lieke. Bestalde, zorrotzago jokatu beharko luke enplegua erregulatzeko espedienteak ontzat emateko garaian. Azkenik, politika fiskal zigortzaileak ezarri beharko lituzke, enpleguaren deslokalizazioaren bidez lan kostuak merkatu nahian dabiltzan enpresentzat.

1. Batik bat multinazionalek eta instituzioetan dagoen klase politikoak behin eta berriz helarazten diguten mehatxua da. Benetako arriskua ote den? Bada, multinazionalen eta legezkotasuna erabakitzeko zentro politikoen arteko erlazioa nola estrukturatzen ari den ikusita »zentro politikoak multinazionalei eskubideak esleitzeko tresna bilakatu dira», esan beharrik ere ez dago, lekualdatzeko erabakiek nahi bezalako legezko bultzagarri guztiak izango dituzte. Horrenbestez, ez da inolako eragozpenik izango politikaren eta legearen aldetik.
Enpresen erabaki-zentroek, teknologien, era guztietako azpiegituren, merkatuen, eskakizunen eta abarren arabera, aski aise hartuko dituzte erabakiak edota korapilo handiagoak askatu beharko dituzte, baina, nolanahi ere, ez da dudarik, oso tarte handia daukate maniobratzeko, eta egoera hori beti baliatuko dute edozein eratako ahalik eta higadura gutxienarekin hainbat eta etekin handiagoa lortzeko aukerak aurkitzeko.
Azalpen hori emanda, argi dezagun aipatu erabaki-guneak ez direla beren produkzioak instalatzen dituzten lekuko gizartearekin konprometitzen direnetakoak, baizik eta, oso bestela, beren interesera hobekien moldatzen diren estruktura politikoak, sozialak eta kulturalak ezartzea helburu dutenak: horretarako, klase politikoari ezartzen dizkioten erresorteak baliatzen dituzte, eta, interesatzen bazaie, iraun egiten dute; ez bazaie, ospa egiten dute.
Beraz, esan gabe doa, laneko baldintzetan ezarri nahi duten zeinahi erabaki »testuinguru konkretuko "ingurune kulturala" gorabehera», onartua ez bada, besterik gabe azaltzen dute lekualdatzearen mehatxua, eta berek bakarrik ebaluatzen dituzten komenientziazko irizpideen esanera ezartzen dute erabakia zentro honetan edo hartan. Ondorioz, arriskuaz hitz egitea baino egokiagoa da egitura politikoek multinazionalei ematen dizkieten aukerez mintzatzea, eta, hortaz, bata edo bestea egin, enpresen beren esku geratzen da irauteko edo lekuz aldatzeko erabakia.

2. Ikuspegi globaletik, ondoko lan-eremu hauek dauzka sindikalismoak: nazioarteko erakundeen bidez, presio internazionala eratu behar da legeak egiteko eskumena duten instituzioetan, deslokalizaziorako erraztasunak eragozteko eta deuseztatzeko. Bestalde, berdin-berdin jokatu behar da estatu eta nazioen egituretan. Presionatu egin behar da multinazionaletako zuzendaritza erabakitzaileetan, dela ekintza lokalizatuen bidez, dela eremu ezberdinetako sindikatuen ekintza koordinatuen bidez. Bestela esanda, ez da onartu behar multinazionalen xantaia soziala, zein, mehatxua tarteko, beren intereseko lan baldintzak eta bizimodua antolatzen parte harraraztea baita.

3. Aurreko galderen erantzunetan azaldu dugun moduan, administrazioak aktiboki sustatu behar ditu gizarte aurrerabiderako ekintzak eta lekualdatzea eragoztekoak edo deuseztatzekoak. Horretarako, lan baldintzak eta pertsonen bizimodua hobetzea helburu duten legeak aldarrikatu behar ditu, errealki mugatuz, betiere, bai enpresaburuen espekulazioa, bai biztanleen lepotik ahalik eta etekin handiena lortzeko interes erabatekoa. Bistan denez, nazioartekoak izan beharko lukete horrelako ekintzek, eta, bestalde, lotesleak ere izan beharko lukete erabakiak hartzen dituzten zentro politiko guztientzat.