Euskal literaturaren lehen historia idatzi zuen Orixek euskaraz, sariketa baten deiari erantzunez, eta saritua izan ondoren "Euskal Esnalea" aldizkarian kaleratu zen hura, 1927an. "Euskal literatura'ren atze edo edesti laburra" izenburuarekin. Gure literatura bere osotasunean hartzen du Orixeren lan honek, ahozkoa bezala idatzia, nola Iparraldekoa hala Hegoaldekoa. Nolanahi ere, ez zuen berriro argia ikusi 1991n Orixeren "Idazlan guztiak" bildumaren barruan baizik. Orain, berriz, Paulo Iztuetak eginiko prestaketa lanari esker, Utriusque Vasconiae argitaletxeak berrargitaratu du, 1924-1925 urtetan, Primo de Rivera diktadorearen garaian, Orixek "Euzkadi"n gazteleraz argitaratutako euskal klasikoen gaineko artikuluak eranskin gisa eskaniz.

Hamar-hamabi urtetik aurrera dauzkaten gaztetxoei dago zuzendua Jon Zabaletaren marrazkiak lagun Montxo Iturbek plazaratu duen "Zine-antzerkiak", lau antzerki laburrez osatutako liburua. Lan hauek katalanez idatzi zituen bere egileak, eta Mitxel Muruak euskaratu ditu. Umorezko antzerkiak dira, irakurtzeko zein antzezteko aproposak. Pantailatik erortzen diren antzezleak, pantailara sartzea lortzen duten ikusle gazteak, film bat egiten ari diren uharte bakartira iristen diren naufragoak eta tximinoekin identifikaturik sentitzen den gizon xelebrea dira beraien protagonista nagusiak. Baina badituzte beste aktore batzuk ere, eta horiexen guztien banaketa eskaintzen da antzerti lan bakoitzaren aurretik.

Umore ukitu nabarmenez eginiko azterketa da "De Re Publica edo politikaz", Hazparnen jaiotako idazle eta euskaltzaina den Piarres Xarrittonek, Joseba Jaka I. Literatura Bekako sariduna gertatu ondoren plazaratu duen botereari buruzko saio mamitsua. Gogoeta oso pertsonal hauetan, estatua, nazioa, estatu-nazioa eta horien arteko katramilak eta saltsa-maltsak dauzka hizpide; herri eskubide eta giza eskubideen arteko harreman korapilatsuak ere bai, hala nola bortizkeriaren eta politikaren auzi minbera, Eliza eta estatuak euskal herrietan eta fedea eta hizkuntza bezalako gaiak. "De Re Publica edo politikaz" Platon edo Zizeronen oihartzun klasikoak dituen liburua izan arren, bere ikuspegi oso pertsonala ezarri dio euskal apaiz, intelektual eta ekintzailea den Piarres Xarrittonek.

Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa eta Euskadiko Zerga-Koordinaziorako Organoari esker plazaratu da, euskaraz zein gazteleraz,"Ekonomia Ituna", bere CD-roma eta guzti, eta 2002an berritu zen Ituna eta 2002-2006 bosturteko kupoa zehazteko legea dauzka mamitzat, eranskin gisa "Euskal Autonomia Erkidegoko behin-behineko kupoa 2002.eko abiaburu-urterako" daramalarik. Juan Jose Ibarretxek egindako "Euskadiren autogobernurako eta ekonomiaren garapenerako hitzarmena" hitzaurrea ere badu. Izan ere, 2002an izan zen Ekonomia Ituna erabat berritu zen lehengo aldia, 1981ean onartu zenetik, nahiz eta Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutua indarrean dagoenetik bost aldaketa ere izan dituen.

Hiria argitaletxeak plazaratu duen "Maitasun istorio bat" ipuina lau-zortzi urteko haurrei zuzendua dago. Piotr Wilkonek sortu zuen kontakizuna, eta lagungarri dauzkan marrazki zoragarriak Jozef Wilkonenak dira. Bruno leopardo gaztea eta Lisa pantera beltz polita dauzka protagonista. Lisa ezagutu zuenetik, ez jan, ez lo dabil gure leopardoa, hainbeste maite duen pantera beltza gauez bakarrik ikusi ahal duelako. Zer egin dezake egun argiz ere hura maitatzeko? Gauero-gauero joaten da Bruno basora, ea Lisa pantera aurkitzen duen, baina haren arrastorik ere ez du ateratzen, eta dagoeneko leopardoa burutik dagoela pentsatzen hasiak dira basoko animalia guztiak.

Honako lan hauek aurkituko dituzue, besteak beste, Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundeak kaleratutako "Hizpide" aldizkariaren azken zenbakian: Rafa Ugalderen "Ahozko adierazpenaren gaineko hainbat gogoeta", Ander Alonsok eta Natxo Gillenek buruturiko "Hipertestua: ikaskuntzarako bide berria"; Maria Jose Lasherasen "Ikaskuntza telematikoa: hainbat ideia", Pello Esnalen "Diskurtso-tipoak"eta Josu Peralesen "Adimena eta hizkuntzak ikastea".

Hirurogeiko hamarkadan munduan zehar, Euskal Herrian eta zehazkiago Iruñea aldean bizi izandako makina bat gertakizun oroitarazten ditu Jon Alonsok bere azkenengo nobela honetan. CIAren zeregina Uruguay zein Hego Ameriketako beste hainbat lekutan bezala, Madrilen eta baita gurean ere, euskal abertzaletasunaren munduan garai hartan ematen ari ziren aldaketekin tartekatua agertzen zaigu Euskalgintza Elkarlaneanek antolatutako Joseba Jaka III. Literatur Bekako saria irabazi zuen "Hodei berdeak" izenburuko narrazioan. Iruñea du kokalekurik garrantzitsuena, eta han suertatzen dira Jon Alonsok bi ikuspuntu ezberdinetatik kontatu nahi izan dizkigunetatik asko: abertzaleek martxan jarri zituzten hainbat eginahal, EAJk borroka armatuari ekiteko asmoz antolatu zituenen ondorio lazgarriak, edota ETAren sorrerako urratsak. Fikzioari ikuspuntu historikoa kontrajarriz ekartzen ditu "Hodei berdeak"en Jon Alonsok horiek guztiak kontura, hala nola Municheko 62ko bilera, EAJ barruan zein abertzaletasunaren beste arlo batzuetan egondako CIAren infiltrazioa eta beste zio ugariak.