Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
asteazkena 2024ko maiatzaren 15an
Mesopotamiako ondare arkeologikoa suntsitu dugu
- Irakeko ondare arkeologikoak azken hilabeteotan jasan duen hondamendia historian jazo diren latzenen artean geratuko da. Zibilizazioaren sehaska izan zen eta lehen hiriak eraiki zituen Mesopotamia zaharrean, Mendebaldeko kolekzionistek erosi nahi dituzten pieza jakinen bila, lapurrek interesatzen ez zitzaien gainerakoa birrindu dute: aurriak zanpatu, aztarnategiak edonola zulatu, gaineko geruzetan zeuden ontzi eta gainerakoak txikitu... Hau guztia, Mendebaldeko armaden muturren aurrean gertatu eta gertatzen ari da.
Londresko "The Independent" egunkariko kazetari batek etsipenetik idatzi du Tigris eta Eufrates ibaien artean gertatzen ari den hondamendiaz.
Honela deskribitu du bere begien aurrean ikusitako desastrea Robert Fisk kazetari ingeles ezagunak: "Oum Alkarab, 'Eskorpioien Ama' du izena hiriak. Eta esan liteke B-52 hegazkinek bonbakatu dutela. 6 metroko zuloen artean ibili naiz, Historiako lehen hirietako baten arrastoen bila. Baina lapurrak pasatuak ziren aurretik: dena ostu eta txirtxilatu dute. 25 kilometro karratu ingurutan, dena zulatu eta hondatu dute. Jauregi sumeriarrak, tenpluen hormak, zutoin garaiak, olio zizailuak, anfora izugarriak, maitasunez dekoratutako platerak... dena dago hauts bihurtua".
Honela deskribitu du bere begien aurrean ikusitako desastrea Robert Fisk kazetari ingeles ezagunak: "Oum Alkarab, 'Eskorpioien Ama' du izena hiriak. Eta esan liteke B-52 hegazkinek bonbakatu dutela. 6 metroko zuloen artean ibili naiz, Historiako lehen hirietako baten arrastoen bila. Baina lapurrak pasatuak ziren aurretik: dena ostu eta txirtxilatu dute. 25 kilometro karratu ingurutan, dena zulatu eta hondatu dute. Jauregi sumeriarrak, tenpluen hormak, zutoin garaiak, olio zizailuak, anfora izugarriak, maitasunez dekoratutako platerak... dena dago hauts bihurtua".
Antzinako keramika eta adreilu hondarretan orkatiletaraino sartuta ibili da kazetaria, eta garraztasunez kontatu du idazketa asmatu zuen herrialde honetan, lehen lege, egutegi eta arau matematikoak eta Gilgameshen epopeia sortu zuen eskualde honetan, nolako triskantzak burutu dituzten lapurrek.
Nekazaritzaren lehen urratsak, estreinako idazki kuneiformeak,
irudiak eta keramikak.
irudiak eta keramikak.
Anza denez, Kristo aurreko 2000 urteko trasteak ez dira interesekoak Amerika, Europa edo Japongo kolekziogileentzako. Horietatik lehendik ere ba omen dute aski. Bost mila urte baino zaharragoko irudi, bitxi eta keramikak interesatzen zaizkie beren kolekzioak osatzeko. Eta horiek lurpean sakonago daudenez, gaineko geruzetan dagoen guztia korrika eta presaka aztarrikatzen dute lapurrek. Berdin zaie horma zahar, etxeen zimentazio edo milaka urteko kanaleak suntsiarazten badira.
Nimrod, Ninive, Hatra, Thell Naml, Tukulti... Arkeologoek oraindik ongi arakatu gabeko gune guztietan sartu dituzte beren aitzurrak eta makinak ohoinek. Eta Fiskek salatu duenez "amerikarrek Irak 'askatu' ondorengo bi hilabeteetan lapurreta eta hondamendia, ziurrenik azken denboretako kultur krimenik handienetako bat bezala oroituko du historiak. Bagdadeko Arkeologi museoa baino anitzez lotsagarriagoa".
"The Independent"eko kazetaria Irakeko arkeologo batzuekin hitz egiteko aukera izan du. Nasiriyah-ko Eqbal Qazen gaztea adibidez malkotan mintzatu zaio. Horrela kontatu dio, adibidez, arkeologia planetan ari ziren langileei kontrol zorrotza ezarri eta piezarik baliotsuenak -gerratik salbatzearren- nonbait ezkutatzea oztopatu zaien bitartean, Geneva, New York edo Londrestik egindako enkarguei erantzunez lapurrek kamioikada osoak eraman dituztela. Baina mundu osoko arkeologoek hainbeste preziatzen dituzten hiri zaharretara hurbilduta, ez kamioien arrastoak bakarrik: kazetariak lapurrak berak ere aurkitu ditu "lanean".
"The Independent"eko kazetaria Irakeko arkeologo batzuekin hitz egiteko aukera izan du. Nasiriyah-ko Eqbal Qazen gaztea adibidez malkotan mintzatu zaio. Horrela kontatu dio, adibidez, arkeologia planetan ari ziren langileei kontrol zorrotza ezarri eta piezarik baliotsuenak -gerratik salbatzearren- nonbait ezkutatzea oztopatu zaien bitartean, Geneva, New York edo Londrestik egindako enkarguei erantzunez lapurrek kamioikada osoak eraman dituztela. Baina mundu osoko arkeologoek hainbeste preziatzen dituzten hiri zaharretara hurbilduta, ez kamioien arrastoak bakarrik: kazetariak lapurrak berak ere aurkitu ditu "lanean".
Oum Alkaraben hitz egin du horietako batekin. "Nik aitzurra hartu, zuloa egin eta aurkitzen dudana saldu egiten dut" erantzun dio lapurrak lasai ederrean. Patxada horretan, hankaz gora bota dute adreiluz eraikitako jauregi bat: adreilu bakoitzak bere egilearen hatz marka darama, eta horiek ziren balio zutenak...
Joanne Farchakh arkeolgo libandarrak honela definitu dio kazetariari ingelesari hemen gertatzen ari dena: "Beren altxorretan falta dituzten piezak bakarrik nahi dituzte kolekziogileek: keramika akkadiarra, Babiloniako trasteak eta Sumeriako aro modernoko objektuak baldin badituzte, saila osatzeko traste sumeriar zahar batzuk bakarrik behar dituzte. Eta horien bila lapurrek egin duten txikizioak ez du berdinik izan azken mila urteotan".
Joanne Farchakh arkeolgo libandarrak honela definitu dio kazetariari ingelesari hemen gertatzen ari dena: "Beren altxorretan falta dituzten piezak bakarrik nahi dituzte kolekziogileek: keramika akkadiarra, Babiloniako trasteak eta Sumeriako aro modernoko objektuak baldin badituzte, saila osatzeko traste sumeriar zahar batzuk bakarrik behar dituzte. Eta horien bila lapurrek egin duten txikizioak ez du berdinik izan azken mila urteotan".
Gerra aurretik arkeologoek abisua eman zieten militarrei.
Gizadiaren historiako arkeologi hondamendirik handienen artean oroituko den hau ez da oharkabean gertatu. Nabarmena baita Mendebaldarrak gertatzeko zegoenaren jakinaren gainean geundela.
Lehendik ere eskualde honetako ondareari buruzko kezka oso zabalduta zegoen zientzialarien artean. Ikerketa hauetan garrantzia handia izan duen Chicagoko unibertsitateak, adibidez, bere web berezian oso zehatz deskribatzen du azken hamarkadotan Mesopotamiako aztarnategietan gertatutakoa. Baina gerrarekin gertatuko zenak bereziki kezkatzen zituen. Eta Estatu Batuetako arkeologoak saiatu ziren Pentagonoa konbentzitzen.
Lehendik ere eskualde honetako ondareari buruzko kezka oso zabalduta zegoen zientzialarien artean. Ikerketa hauetan garrantzia handia izan duen Chicagoko unibertsitateak, adibidez, bere web berezian oso zehatz deskribatzen du azken hamarkadotan Mesopotamiako aztarnategietan gertatutakoa. Baina gerrarekin gertatuko zenak bereziki kezkatzen zituen. Eta Estatu Batuetako arkeologoak saiatu ziren Pentagonoa konbentzitzen.
Espezialistek hitz egin zuten militarrekin, galtzeko arriskuan zeuden lekuen berri emateko. Baina alferrik. Ez zieten batere jaramonik egin. Gerra bukatu ondoren ere, Bagdadeko museoa asaltatu eta aste beteren bueltan azaldu ziren tanke amerikarrak, babeste itxurak egitera.
Baina Nasiriyah eta beste hainbat lekutan -komunikabideek ezer deigarririk eskueran ez duten lekuetan- sarraskiak segitzen du. Ez da harritzekoa, agintari amerikarrek erakutsi duten zinismoa ikusita. Donald Rumsfeldek honela erantzun zion arte lapurretaz eta txikizioez galdetu zion kazetari bati: "Badakizu, batzuetan gertatzen dira holakoak...". Militarren adierazpenetan arakatuz gero, Vincent Brooke jeneral amerikarrak irabaziko luke hipokrisiaren saria: "Inork ez zuen aurreikusi Irakeko aberastasunak irakiar herriak berak ebatsiko zuenik".
Baina Nasiriyah eta beste hainbat lekutan -komunikabideek ezer deigarririk eskueran ez duten lekuetan- sarraskiak segitzen du. Ez da harritzekoa, agintari amerikarrek erakutsi duten zinismoa ikusita. Donald Rumsfeldek honela erantzun zion arte lapurretaz eta txikizioez galdetu zion kazetari bati: "Badakizu, batzuetan gertatzen dira holakoak...". Militarren adierazpenetan arakatuz gero, Vincent Brooke jeneral amerikarrak irabaziko luke hipokrisiaren saria: "Inork ez zuen aurreikusi Irakeko aberastasunak irakiar herriak berak ebatsiko zuenik".
Horrela, kultura idatziaren, hirien, nekazaritzaren eta hainbeste aberastasunen sorburu izan zen eskualde honetan sarraskiak bere gogorrenean dirau. Robert Fiskek salatu duenez: "Abisatuta geunden. Eta ez dugu ezer egin. Hau da gerra honetako sekreturik handiena".
www.argia.eus/nethurbil/nethurbil.htm
helbidean, gai honi buruzko informazioa gehiago eta Interneteko loturak.
helbidean, gai honi buruzko informazioa gehiago eta Interneteko loturak.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Mikel Garcia Idiakez
#2
Mikel Garcia Idiakez
#3
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#4
Irutxuloko Hitza
#6
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Azkenak
Mutil-dantzak indartu eta babesteko deia luzatu du Plazara Dantzara elkarteak
Baztango lehen festak hastearekin batera, mutil-dantzak dantzatzera bultzatu nahi dituzte baztandarrak; hala adierazi dute Plazara Dantzara elkarteko kideek publikatu berri duten prentsa-oharrean. Aurreko urtea Baztanen bazterketarik gabeko lehenengo urtea izan zen eta horri... [+]
2024-05-15
Jon Hidalgo Gereñu
Gazako osasun zentroen %80 zerbitzuz kanpo dago
Gazako osasun sistema kolapsatzeko zorian dagoela jakinarazi du Osasun Ministerioak, erregai faltaren eta erasoen ondorioz. Urriaren 7tik 500 mediku eta 138 erizain hil ditu Israelek, eta 33 ospitale suntsitu. Rafah-tik 300.000 pertsonak egin behar izan dute ihes azken egunetan,... [+]
2024-05-15
Mikel Garcia Idiakez
Heziketa perfektuaren sindromea: nekeak jotako gurasoak eta presioak itotako haurrak
Heziketa perfektua jasoko duen seme-alaba perfektua izateko nahiak eta espektatiba eta lorpenetan oinarritutako kulturak estresa, antsietatea eta jarrera arazoak sortzen dituzte, eta zabalduta dagoen fenomenoa da gainera. Hala dio ikerketa berri batek.
Ezinbesteko egoera
Apirilaren 2 eta 3an Parisen iragan zen epaiketa, dudarik gabe, judizialki memento historikoa izan zen. Lehen aldikotz euskal afera judizialetan, defentsa eta estatuaren ordezkariak aho batez mintzatu ziren.
2024-05-14
Zigor Olabarria Oleaga
Hil egin da Lizarrako langile bat, gidatzen zuen kamioian istripua izan ostean
51 urteko garraiolariaren kamioia irauli egin da Ejea de los Caballerosen (Aragoi). 2024an hiltzen den 23. langilea da.
Eguneraketa berriak daude