GORANE AGIRRE: "HERRIZ HERRI ‘ZORTZI UME ETA ANDEREÑO BAT’ PROPOSAMENA ZABALDU ZUTEN"


2003ko maiatzaren 11n
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Noiz sortu zen Bizkaiko lehenengo ikastola?
Bilboko San Nikolas Elizako lokal batzuetan zabaldu zen 1957an Euskal Herriko lehenengo ikastola, Xabier Peñaren ekimenez.

Nola garatu zen ikastolaren proiektua?
Xabier Peñak helduak euskaraz alfabetatzeko klaseak ematen zituen Bilbon. Bere ikasle izandako Mª Angeles Garairi proposatu zion andereño moduan jarduteko eta gurasoek bultzatuta ikastola sortu zen. Lehendik ere ezagunak ziren Elbira Zipitriak Donostian eramaten zituen etxe eskolak. Horietan ez bezala, lehenengo ikastola hartara joaten ziren umeei ez zitzaien eskatzen familia abertzale eta euskalduna izatea.

Aurrera egin ahal izan zuen ikastolak?
Hiru eta bost urte bitarteko hamalau bat ume hasi ziren. Ikasturteak aurrera egin ahala, eskaria hazi eta bigarren andereño bat kontratatu behar izan zuten, beste hamalau umeri eskolak emateko. Autobus arrosa batek eramaten zituen umeak ikastolara. Hala ere, hurrengo urtean, Gotzaitegiak debekatu zuen lokal haietan jarraitzea. Orduan, Iralabarrira jo zuen ikastolak. Baina, oraingoan, hezkuntza ikuskatzaile batek jarritako salaketaren ildotik, Gobernadore Zibilak itxi zuen ikastola berria. Gainera, zuzendari lanetan aritu zen aita eta lau andereñoak espetxeratu zituzten.

Kontu serioa izan zen, beraz...
Bai, izan ere, aitek amore eman zuten. Amak, aldiz, etxeetan klaseak ematen hasi ziren, zortzi umeko taldeetan. Etxez etxeko ikastolen hasiera izan zen hori.

Beste herrietara hedatu zen ikastola berri horien modalitatea?
Bitxia bada ere, erloju denda batean zegoela, ume batzuei euskaraz egiten entzun zien Gotzon Garamendik. Zeharo harrituta geratu zen eta dendariak azaldu zion umeek euskaraz egiten zituztela ikasketak. Etxez etxeko ikastolen sustatzaileekin harremanetan jarri zen Garamendi. Horiek zin egin zioten, zortzi umeko talde bat Algortan sortuz gero, eurek andereño bat bidaliko ziotela. Horrela sortu zen Algortako San Nikolas ikastola 1963an, Gotzon Garamendiren etxean. Hurrengo urtean, Santutxuko Karmelo ikastola sortu zen, Joseba Arrietak bultzatuta.

Hiru ikastola egonda, elkarte batean biltzea erabaki zuten?
Hiru ikastoletako sustatzaileak Edili argitaletxean biltzen hasi ziren, arduradun zen Jesus Atxaren onespenarekin. "Zortzi ume eta andereño bat" proposamena zabaldu zuten herriz herri. Ikastolak ugaldu ahala, arazo komunak zituztela konturatu ziren: legez kanpo aritzen ziren, andereñoak behar zituzten, ez zuten testu libururik eta, azken finean, eskolaz kanpoko ekitaldien garrantziaz jabetzen hasiak ziren. Horregatik, Euban elkartu ostean, talde eraginkor bat sortu zuten.

Beste probintzietako ikastolekin harremanik bazuten?
Bai, Urretxun (Gipuzkoa) ere biltzen ziren, hango ikastoletako arduradunekin. Baina urrun zegoen eta, Gobernuak salbuespen egoera aldarrikatzen zuenean, zail zuten hara heltzeko. Beraz, 1968tik 1972ra bitartean, Euban bildu ohi ziren berrogei bat lagun. Baina 1972. urte aldera, Eubako frantziskotarrek debekatu zien euren egoitzan biltzea.

Zergatik erabaki zuten hori, hainbeste urtetan han bildu ondoren?
Orduko egoera politiko-sozialaren eraginez hartu zuten erabaki hori. Ikastolak oso berritzaileak izan ziren, irakasleak andrazkoak ziren, esaterako. Gero, umeak hazi ahala, klase mistoak ez zituzten begi onez ikusten frantziskotarrek. Gainera, ikastolan erlijioa irakatsi behar zen ala ez eztabaidatzen hasi ziren. Gauzak horrela, Euskaltzaindiak Bilboko Erriberan zuen egoitzara jo zuten guraso eta andereñoek. Dena den, 1975era arte eten bat egon zen. Urte horretan, zerbitzuen kooperatiba gisara funtzionatzen zuen Bizkaiko ikastolen mugimenduak. 1977an, azkenik, Federazioa sortu zen: Bizkaiko Ikastolen Elkartea (BIE).

Zein eginkizun zuen BIEk hasierako urte horietan?
Hasteko, testu libururik ere ez zegoen. Karmelo ikastolako gurasoek eratutako Erkida elkartearen ildotik, BIEk ere liburuak finantzatzeari ekin zion. Bi guraso lizentziadunak dira Saioka liburuen aitzindariak: Joserra Etxebarria eta Iñaki Zarraoa, hain zuzen. Gainera, gurasoek argi izan zuten hasiera-hasieratik klaseak euskara batuan eman behar zirela. Bestalde, andereñoak bilatu eta trebatzeaz arduratzen zen BIE, baita gurasoen formakuntzaz ere, ikastolen pedagogia erabat berritzailea baitzen. Eskolaz kanpoko ekitaldiak ere antolatzen zituen elkarteak: mendi irteerak, ikastolen arteko futbol txapelketak eta udalekuak, jakina. Azken horietan, euskalki ezberdinetan mintzatzen ziren umeek elkar ezagutzea bilatzen zen. Udako oporrak oso luzeak zirela kontuan izanda, euskaraz egiten jarraitzeko ere balio zuten udalekuek, ume asko erdaldun giroan bizi zelako.

Ikastolen legalizazioa banakakoa ala kolektiboa izan zen?
BIEren eginkizunen arten bazegoen ikastolak legalizatzeko pausoen inguruko informazioa ematea. Franco hil aurretik, ikastola bakarra zegoen legalizatuta: San Nikolas, geroko Lauro ikastola izan zena. 1968an legalizatu zuten, Euskaltzaindiak bultzatuta. Era berean, eraikuntzarako kredituen eskaera koordinatzen zuen elkarteak, orduan Madrilen egin behar zen eta.

Ikastolek partaidetza sozialeko bidea hartu zuten hasieratik. Zein ondorio ekarri zuen 1993ko EAEko Eskola Publikoaren Legeak?
Lege horrek bi aukera baino ez zizkieten ematen ikastolei: sare pribatuan edo sare publikoan integratzea. BIEk erabaki zuen prozesu hori ikastolen esku uztea. Sare publikora jo zuten ikastola batzuek bazkidetzari utzi zioten. Publiko bihurtu ziren beste batzuek, ostera, pribatizatutako ikastolen arazo berdinak zituztelako, ez zuten BIE laga. Orduan, Partaide sortu zen, ikastola pribatuen finantzaketa arazoez arduratzeko. Dena den, egoera ezberdinak azaltzen zituzten ikastola publiko eta pribatuek. 2000. urtetik aurrera, ikastola pribatuak bakarrik dira BIEko bazkide


Azkenak
Uribarrin urperatutako herrietatik bota zituztenak omendu dituzte

Ur azpian utzitako herrietatik joan behar izan ziren 600 pertsonen omenez jarri dute oroigarria urtegiaren begiratokian, "ez ditugu inoiz ahaztuko urperatutako bizitzak", adierazi du Arabako ahaldun nagusiak.


2025-07-29 | Gedar
609 langile kaleratuko dituzte Ezkirozko BSHn

Plantillak baiezkoa eman dio aurreakordioari, eta, printzipioz, urte hau amaitzean itxiko dute fabrika.


Gasteizko lorezainek lau hilabete bete dituzte greban, Jaurlaritza eta Enviser enpresa aurrean manifestazioa eginda

Gasteizko lorezainen grebak lau hilabete bete ditu, langileek salatu dute Enviser enpresak eta Gasteizko Udalak blokeatu dutela auzia, bilera berririk ez dutelako egin uztailaren 7tik. 


Álvaro Uribe Kolonbiako presidente ohia errudun jo dute iruzurra eta eroskeriagatik

2002 eta 2010 artean Kolonbiako presidente izan zenari gutxienez lau eta zortzi urte arteko espetxe zigorra ezarri diezaiokete. Auzitegi Gorena 2018an hasi zen ikertzen Uribe, Ivan Cepeda senatari ezkertiarrak jarritako salaketa batean lekuko ziren hainbat paramilitarri... [+]


Israeldar kolono batek ‘No Other Land’ dokumentala grabatzen lagundu zuen aktibista palestinar bat hil du Zisjordanian

Yinon Levi izeneko kolonoak Odeh Hadalin aktibista hil du Zisjordania hegoaldean. 'No Other Land' dokumentala grabatzen lagundu zuen Hadalin, dokumental onenaren Oscar saria irabazi zuen martxoan. Kolono hiltzailea palestinar lurraldeak okupatzeagatik AEBetako zigor... [+]


2025-07-29 | Mikel Aramendi
Analisia
Kanbodia eta Thailandia, gerra-plantak egiten?

Arma astunekin elkarri erasoka lau egun eman ondoren, baldintzarik gabeko su-etena adostu dute Kanbodiak eta Thailandiak, Malaysiaren bitartekaritzarekin, Kuala Lumpurren egin duten aurrez aurrekoan. Ezingo dute akabera hori ikusi bonbardaketetan, alde batean zein... [+]


Gurasotasun baimena 16 astetik 17ra luzatuko du Espainiako Gobernuak, eta 32 aste gurasobakarrentzat

Astearte honetako gobernu bileran onartuko dute PSOEk eta Sumarrek, akordioa iragarri baitute. Neurria "berehala" ipiniko dela indarrean jakinarazi dute.


Euskal diaspora elkartuko da Boisen, eta jendetsua izatea espero dute

AEBetako Idaho estutako Boise hiriburuan ospatuko dute euskal kultura ezagutarazteko, eta euskal diaspora batzeko. Hainbat ekitaldi egingo dituzte uztailaren 29tik abuztuaren 3ra arte.


Astebeteko liskarren ondoren, Thailandiak eta Kanbodiak su-eten akordio bat sinatu dute

Duela astebete, bien arteko mugan Thailandiako eta Kanbodiako tropak elkarri eraso egiten hasi ziren, Frantziaren kolonizazio aldian jatorria duen gatazka berpiztuta. Bi herrialdeek "berehalako eta baldintzarik gabeko" su-etena ezartzea adostu dute astelehenean, 35... [+]


Zuzenean eta zeharka 434.000 palestinar hil ditu Israelek 2023ko urritik, Gazako biztanleriaren %20, kalkulu baten arabera

The Lancet aldizkari ezagunak iazko uztailean eginiko "aurreikuspen zuhurraren" ondoren, zuzenean eta zeharka Gazan hilda egon daitezkeen palestinarren kopurua eguneratu du Steven Donziger abokatu entzutetsu estatubatuarrak, The Lancet-en formula... [+]


Europa makurrarazi du Trumpek
AEBek Europako produktuei %15eko muga-zergak ipiniko dizkie, eta alderantziz ezer ere ez

Horrez gain, Europa behartu egin du gasa AEBei erostera, 750.000 milioi euro xahutu beharko ditu horretan datozen hiru urteotan; beste 600.000 milioi euro gehiago inbertitu beharko ditu han, "inbertsio estrategikoetan"; eta, "ehunka milioi euro", zehaztapen... [+]


Agur esan du Hatortxu Rockek, baina segida izango du abenduan: Aske jaialdia

Lau egunez Lakuntza milaka lagunez bete du Hatortxu Rockek. Aurtengo edizioak presoen aldeko jaialdiaren bideari amaiera eman dio. Hala ere, abenduak 27rako jaialdi berria iragarri dute: Aske.


Gosez hiltzen ari gara

Nire gorputza erortzen ari da. Ama kolapsatzen ari da nekeak jota. Nire lehengusuak egunero jokatzen du bizitza laguntza pixka baten truke. Gazako haurrak gure begien aurrean hiltzen ari dira eta ezin diegu lagundu.


Eguneraketa berriak daude