ALBERTO LADRON ARANA: "BERE LANA BAINO FAMATUAGOA DEN ARTISTAK MESFIDANTZA SORTZEN DIT"


2003ko martxoaren 23an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Alberto Ladron Arana iruindarra da, 1967an bertan sortua. Maisu eta psikologia ikasketak egin zituen eta gaur egun Nafarroako Unibertsitate Publikoan lan egiten du, ordenantza gisa. Orain bost bat urte hasi zen idazten eta azkeneko bizpahiru urteetan eman da ezagutzera: 1999an eta 2000n, Iruñeko Udalaren egile berrientzako saria eskuratu zuen, eta 2001ean eta 2000an, berriz, EHUren fantasia ipuinena. Kontakizun laburrak idatzi ditu: hala nola «Zurrumurruaren estrategia», «Traidorea» eta «Udazken sargori bat». Bi nobela plazaratu ditu dagoeneko: «Itzalaren baitan», Irun Hiria Saria eman ziona, eta «Xake Mate». Honekin, iaz, I. Augustin Zubikarai nobela laburren saria irabazi zuen.

II. Augustin Zubikarai nobela lehiaketa, aurten, hutsik geratu dela komentatu dugu gure solasaldiaren abiaburuan: «Sorpresa hartu dut, ustekabeko desatsegina. Tristea da II. lehiaketa hau hutsik geratzea. Ondo antolatuta den lehiaketa da, nire gustukoa», erran digu Albertok.

Euskaldun berria izaki, euskal literatur plazan agertu aurretik gaztelaniaz idatzi ote zenuen?
Ez. Euskara da nire literatur hizkuntza. Euskara hamazortzi urterekin hasi nintzen ikasten eta erran zaharrak dioenez, gustuko tokian aldaparik ez. Motibazio handiarekin hasi nintzen, hori izan da gakoa. Gazte-gaztetan ez nuen poesia ere idatzi, ezta gaztelaniaz ere. Olerkigintzara ez naiz hurbildu ere egin, eta ez dakit hurbilduko naizen ere! Ipuinak eta nobelak irakurri ditut betidanik, bestetik oso gutxi. Azken batean, irakurtzen dituzun generoak lantzen eta idazten dituzu.

Idazle hasiberri bezala jo izan duzu zure burua. Tenore egokian plazaratu al zara?
Ez dakit zein den idazten hasteko tenorea, tenore egokia behintzat. Baina hobe berandu eta ondo hastea eta ez goizegi eta molde kaskarrean. Baina honekin ere ez dut esan nahi ni egoki hasi naizenik. Finean idazleak irakurlea kontuan hartu behar du, eta ez du inporta adina edo arraza. Inportanteena idazlearentzat eta irakurlearentzat, jakina, obra da. Nire ustez, garrantzi handiegia ematen zaie egileei, bai idazle bai musikariei, oro har artista guztiei, eta gutxiegi erreparatzen zaie haien obrei. Bere lana baino ospetsuagoa den artista batek mesfidantza sortzen dit.

Bi eleberri plazaratu dituzu: «Itzalaren baitan» luzea eta «Xake Mate» laburra. Zein alde dago bien prestatze eta taxutzeko eran?
«Itzalaren baitan» eleberriarekin idazten ikasi egin nuen, eta alde horretatik izugarri zaila egin zitzaidan berau idaztea. Horren luzea izanik, luzerak berak halako zailtasun berezi bat gainjartzen dio berezko zailtasunari. Adibidez, ñabardura edo xehetasun ttipi bat aldatuz gero, horrek oihartzuna izaten du liburu osoan eta lan handia ematen dizu. «Xake Mate», adibidez, trama edo egitura asmatzea ez da «Itzalaren baitan»en baino errazagoa izan, baina egitura kontrolatzea bai.

«Xake Mate» II. Mundu Gerra ondorengo garaian kokatua dago, Alemaniako hiri batean. 11 urteko mutiko elbarria da protagonista. Zerk bultzatu zintuen nobela hau idaztera?
Hasieran ideia xume bat izan nuen, ideia bakarra. Gero, etorri ziren naziak eta gerra. Ideia izaki ahul baten mendeku gupidagabea gauzatzea zen, mendeku latza adieraztea. Hasierako ideia horretatik etorri zen beste guztia. Nire asmoa gizaki ahul batek izugarrikeria bat nola burutu zezakeen islatzea zen, halako mendeku gupidagabea.

Gerra gaia izaki, xake jokoa baliatu duzu eleberria eraikitzeko. Ezagutzen duzu xake jokoa? Jokatu ohi duzu?
Garai batean bai, orain jokalari kaskarra naiz edo txarra naizela uste dut behintzat. Dena dela, nire koadrilako lagun batzuk xake talde batean aritzen dira eta mundu hori ez zait batere arrotza. Bestalde, xakearen elementua sartu nuen nobelan kolore eta ñabardura berezi bat emateko. Hala ere, xakea, batez ere literaturan, jolas hutsa baino zerbait gehiago da, elementua interesgarria da. Liburuaren sarreran R. Aguileraren aipu bat paratu dut: «Onartu behar dugu xakea borroka dela eta alde horretatik bizitzaren isla».

Literaturan heriotza osagai funtsezko izaten da eta heriotza gerran gailentzen da. Zuk II. Mundu Gerra aukeratu duzu. Arrazoi berezirik?
II. Mundu Gerraren historia interesatzen zait, gerra honetako historia eta istorio txikiak. Gure mundua ulertzeko gertaera eta istorio anitz gertatu ziren urte haietan. Istorioak testuinguru berezi horretan kokatzeak nobelari sakontasun apur bat emango ziola pentsatu nuen, baita nolabaiteko erakargarritasun bat emango ziola ere.
Liburuan agertzen den benetako izen bakarra Maximiliam plaza da, Berlingo plaza bat da. Baina nobelan ez da inolako hiririk aipatzen. Nahita egindako kontua da. Nik II. Mundu Gerraren ondoko giroa jaso nahi izan dut eta testuingurua antzoki batean balego bezala eraiki dut. Ez dut dokumentazio handiko lan bat egin eta nobela ere ez nuen nobela historiko gisara landu nahi.

Heriotza eta xake jokoa tarteko, izua nagusitzen da zure nobelan. Krudela da kontatzen duzuna.
Nobela xake partida anker baten moduan antolatu nuen. Hasieran nahiko modu leunean hasten bada ere, azkenean gertakizunak izugarri okertzen dira.

Lehen pertsonan idatzia, izenik gabeko protagonista da liburukoa, lotsatia, uzkurra. Ez ikusmena ez usaimena, hotsa da bereziki protagonistaren oroimena biziarazten duena. Zergatik hotsa?
Gerraren hotsak oso presente daude gerra bizi duten pertsonen gogoan. Protagonistak gerraren esperientzian entzun zuena hotsez eta ahotsez oroitzea zen normalena, gerran entzun zuena hotsen bidez eraman nahi izan dut nobelara. Egiteko horretan dohain bat erakutsi duzu: irakurlea harritzea, uste ez duguna gertatzea...
Hori nahita bilatutako efektua da, jakina. Irakurleari halako kolpetxoak ematea gustatzen zait, nobelan zehar, kontatutakoaren eta irakurlearen interesari eusteko.

Xake barruko elementuak kontuan hartuta: erregea, erregina, mailaz mailako militarrak: protagonista peoia dugu. Ondorio bat atera dezakegu: aurrera atera zaitezke baldin eta zure aukerak ongi baliatzen badituzu...
... edo baldin eta mutikoa bezain azkarra baldin bazara behintzat. Nahiz jokoan edo bizitzan peoia izan, nahiz eta peoi gisan ari zaren, modu azkarrez jokatzen baldin badakizu aurrera egin dezakezu, garaile atera zaitezke. Horixe da jakinduria

«Hemengo idazleak lurrari atxikiak daude, ez zaie fantasia gehiegi interesatzen»
Idazle eleberrigile gisa azaldu zinen euskal literaturaren plazara «Itzalaren baitan» eleberriarekin. Ia 500 orrialde dituen nobela mardula. Testu moderno eta eleberri magikotzat joa...
Baiki, magia da «Itzalaren baitan» liburuaren gai nagusia. Betidanik gustatu zait nobela fantastikoa. Liburu honekin zerbait berria egin nahi izan nuen fantasiaren nobelaren munduan. Genero honetan topiko berberak agertzen dira ia beti, ezpatak eta dragoiak. Nik zerbait modernoa egin nahi nuen, eta batez ere, beste genero batzuetako elementuak sartu, hala nola, eleberri beltzaren mundukoak, beldurrezko kontakizunetatik ateratako gauzak, gaurkotasuneko gauza bat egin nahi nuen finean. Baina, hori lortu dudan irakurleak esan beharko du, noski.

Nola hartzen da genero hori euskal irakurleen artean?
Badirudi azken aldi honetan modan jarri dela, «Eraztunaren Jauna» eta «Harry Potter»ren liburuak horren lekuko dira. Magiaren gainean eraikitako fantasiazko istorioak dira. Baina, ez dakit euskal literaturaren munduan halako moda sartu den. Nik uste dut hemengo idazleak lurrari atxikiak daudela, ez zaie fantasia gehiegi interesatzen. Baina nire ustez beharrezkoa da.

Zure eleberri hau J.R.R Tolkienen literaturarekin lotu daiteke. Zer iruditzen zaizu «Eraztunaren Jauna» liburua eta egilea bera?
«Itzalaren baitan» liburua genero honekin lotzen ahal da, bai. Liburu honek betidanik liluratu nau. Bizpahiru aldiz irakurri dut, baita «The Hobbit» bere liburu ezaguna. Euskarara ere itzulia dago eta berriz ere irakurtzeko parada edo aitzakia ona da. Tolkienek mundu bat asmatu zuen eta, historian zehar, belaunaldiak eta belaunaldiak liluratuko dituen liburua sortu zuen, nire ustez. Badirudi gaur egun modan jarri dela, filmak direla-eta ospetsua egin dela. Baina, nire gustuko, filmak ere ondo daude. Zuzendaria Tolkienen jarraitzailea da eta ongi islatu du berak idatzitako mundua.

Literatur plazan modu onean sartu zinen. Bi sari irabazteko dohaina izan duzu.

Ni bezalako hasiberri batentzat, sariena bide bakarra da, edo bakarrenetarikoa.

Zerk harritu zaitu plazan agertze honetan?
Bada, agian, nire xumean izan dudan arrakastak. Uste baitut mundu honetan sartzea ni sartu naizen moduan sartzea baino zailagoa izan behar duela, hori zen behintzat nik nuen ideia.

Euskal literaturaren plaza edo beste gisa batez erranik, euskal literaturaren paisaia. Nola ikusten duzu berau?
Egia erran ez dut sobera ezagutzen paisaia hori. Ezagutzen dudan apurraren arabera, paisaia nahiko jendetsua ikusten dut, gero eta ñabardura handiagoko paisaia da, geroz eta kalitate handiagokoa.

Idazle gisa berriz, paisaia horretan zure burua?
Nik ez dakit paisaia horretan nire burua agertzen den ere, agertzekotan bigarren plano batean agertuko nintzateke


Azkenak
2025-07-18 | Mara Altuna Díaz
Noelia Sánchez Jenkins, gales irakaslea Patagonian
“Galesak bizirik dirau Patagonian”

Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]


2025-07-18 | Gedar
SAPAri 2,3 milioi emango dizkio Espainiako Industria Ministerioak

Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.


Massive Attack musika taldeak Gazaren aldeko musikarien aliantza sortu du

Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.


Euskara, katalana eta galiziera Europar Batasuneko hizkuntza ofizial gisa aitortzea babestu dute hainbat unibertsitatek

Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]


Aurreakordioa erdietsita, Eskirozko BSH enpresa abenduan itxiko dute

Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]


Bizkaia eta Gipuzkoako hainbat hondartza desagertzeko arriskuan daude

Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.


Iruñeko espetxeko osasun arreta “urria” dela salatu du Salhaketa Nafarroak

Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.


‘Eskumenlagoa’

Hezkuntza Sailak 2025-2026 ikasturtearen antolaketa bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoetan ebazpena argitaratu du. Urteroko agiria da, uztail hasierakoa; ikasturte-hasierako ebazpena esaten diogu.

Aurtengoan, hauxe jasotzen du euskarazko bertsioak:... [+]


2025-07-18 | Aiaraldea
Gorrotozko delitu salaketa jarri dute Artziniegan eta Udalak “irain arrazistak” gaitzetsi ditu

Artziniegako Udalak mezua zabaldu du gertatutakoa gaitzesteko eta elkartasuna adierazteko irainak jaso dituzten herritarrei.


2025-07-18 | Elhuyar
Neandertalak San Adriango koban maiz ibili zirela berretsi dute, Aizkorrin

Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]


2025-07-18 | Sustatu
Fitxategi handien transferentziarako alternatibak (WeTransferrekoa ikusita)

WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.


2025-07-17 | ARGIA
Europan espetxean denbora gehien daraman preso politikoa
40 urteren ostean Georges Abdallah askatuko dute uztailaren 25ean

Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]


2025-07-17 | Piztu Donostia
Ez dakigu ahoa ixten

Azken sei urteotan Piztu Donostia eragile sozialaren talde motorra osatu dugunoi txanda pasatzeko unea iritsi zaigu, mila gai eta beste mila fronte zabalik geratzen diren arren.

Duela sei urte Eneko Goiak, PSOEren laguntzarekin, osaturiko Donostiako Udalak bideratzen zuen... [+]


2025-07-17 | Joan Mari Beloki
Ekialde Hurbila sutan

Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]


Eguneraketa berriak daude