Besaide, harriaren eta arimaren arteko muga
- Bizkaia, Gipuzkoa eta Araba arteko muga dugu edo hiru probintziek bat egiten duten lekua. Urtean behin, mendian hil direnak omentzeko aukeraturiko lepoa. Hemen, oroitarri eder bat dago urtean zehar ere mendian galdu ditugunak omentzeko. Urkiolako Natur Parketik oso gertu Izpizte, Udalatx eta Belamendi artean dago mendixka. Hiru probintzien historiaren isla jasotzen du leku honek eta lurralde bakoitzaren berezitasunak nahasi ere egiten dira. Guk Bizkaiko aldea ikusiko dugu eta bere lur ustiaketa motaren arabera pinudietan barrena ibiliko gara. Pinudi hauetan, hala ere, Arabako baldintza lehorragoak direla-eta, arteren bat edo beste ere sartu da.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Guk aukeratu dugun ibilbidea Bizkaiko Atxondo herriko Arrazola auzotik abiatzen da. Anbotoko meatzetako burdina eta kobrea garraiatzeko erabiltzen zen trenbidea, gaur egun bidegorri bihurtu dute. Bidegorri honen amaieran hasiko da gure ibilbidea. Garai batean meatzetako sarreretara zihoazen bideak izango ziren. Baina,gaur egun mendiaren beste ustiaketa nagusi bihurtu dira pinudiak eta hauek ateratzeko erabiltzen diren kamioiek, mendia txikitzen dute, baita bide zaharrak ere. Blenda eta kasiterita mineralak ateratzeko meatzeak 1920 arte erabili ziren, baita trena ere .
Hurrengo erreka, txikitua dago eta hodi handi batez ordeztua. Horretara ere iritsi gara; zubiak egin ordez, hodietan itotzen ditugu. Horregatik egiten dute erreka eta ibaiek gainezka, bizitzen uzten ez diegulako. Erreka honetan ezkerrera igotzen den pista hartuko dugu, pinudian murgiltzeko. Pinudia, menditik dirua ateratzeko modu nagusia bihurtzen ari da, Bizkaia eta Gipuzkoan. Basogintza oso gutxitan da lanbide, baina aparteko diru sarrera bihurtu da. Mota guztietako landaketak daude. Zikinak, beste zuhaitzez kutsaturiko pinudiak, gaztaina, pagoa, haritza, ametza... Txukunak, pinua bakarrik dutenak bere garaian kimatu zirenak, aukeraketa eginez entresaka jasan zutenak eta pinu zuzen eta adar gutxiko enbor bihurtu direnak ere. Enborrak ematen baitu, zur gehiena eta zuretik ateratzen baita lehengaia. Bai, zura bera, altzariak egiteko oraintxe erabiltzen hasi dena, eta baita zelulosa ere, papera egiteko erabili ohi dena. Pinu artean norabidea galdu gabe, beti ere aldapan gora jarraituta, pista batera iritsiko gara.
Pista hau Elorriotik dator. Hemen bi aukera ditugu: ezkerrera jarraituz gero, Besaidera eramango gaitu zuzenean. Eskuinera hartuz gero, borda batera helduko gara. Borda hau Urkiola Natur Parkearen muga da eta pista bera ere hemen sartzean bidezidor bihurtzen da eta pagadi bukoliko batera sartuko gara. Pago-motzez eraturiko basoa, gure fantasia mitologikoetan aurkitzen den lekua, udazkenean perretxikoz josten dena. Lami eta basajaunen etxea, patata tortillaren otartekoa jateko leku amestua. Baina, mokadutxoa ahoan sartzeko esertzen garenean, nabari dugu bertako hezetasuna, leku egokiagoak badaude bai ipurdia ez bustitzeko. Hau da pagadiaren xarma, hezetasuna eta itzala. Hori bai, azpi baso biluziak bertan erraz mugitzen uzten digu.
Basoa ikusi ondoren, bidexkan itzuliko gara lamiaren batek erakarri ez bagaitu behintzat. Pistan aurrera egingo dugu Besaideko lepora heldu arte. Hemen, harrizko eskultura dugu eta urtean behin meza izaten da urtean zehar mendian hil diren mendizaleen alde. Bertan biltzen diren guraso, anai-arreba, lagun eta maitale guztiei besarkada bat.
Itzulerako bidea, pistan gora begira jarriz, eskuinera dagoen pista hartuz egingo dugu. Pinudian sartuko gara berriro. Hemen, lurzoruan katagorriek jandako pinaburuak ikus daitezke. Pinudiaren barnean arteren bat edo beste topatu genezake, Araba aldeko baldintza lehorragoen adierazgarri. Maldan behera jarraitu eta pista mendian sartzen dela ikusiko dugu, lurrezko bi horma handien artean jaitsiko gara. Higadura arrastoak agerian dira hemen. sortzen dela agerian utziz. Non dago pizta honetako lurra? Kantauri itsasoan agian... Bidea jarraitu eta hasiera lekura iritsiko gara
Zuhaitzetan bizi dira eta habia ere zuhaitzetan egiten dute, hosto eta makilekin eraikitzen dute egitura eta barrutik ile eta goroldioekin tapizatzen du. Batez ere, pinudi, pagadi eta hosto erorkorreko basoetan bizi da. Pinudietan, katagorri gehiago bizi daitezke janaria ugariagoa baita eta urte guztian zehar eskuratu dezakete. Hosto erorkorreko basoetan ez dute hain erraz aurkitzen janaria. Jakiak koskatzea izugarri maite du. Beste karraskarien modura, aurreko hortzak luze eta zorrotzak ditu eta urrak, intxaurrak, ezkurrak, pinaburuak, adar kimu samurrak jaten ditu, baita perretxikoak txori arrautza eta intsektuen zenbait larba ere.
Bestalde, emeak lurraldekoiak dira. Urtarriletik ekaina bitartean ugalketa garaian murgiltzen dira eta emeen usain arrastoen atzetik datoz arrak. Bide horretan elkarrekin talka egiten dute eta beraien artean borrokatzen dira. Emea estali ondoren kumaldia ezkutuan igarotzen dute, 40 egun inguru. 3 edo 4 kume biluzi, itsu eta gogorrak jaiotzen dira, baina beste 40 egun barru habia uzteko prest daude. Urtebete baino lehenago, kume hauek heldutasun sexuala lortuko dute.
Animalia xarmant honek ez du galtzeko arrisku berezirik eta gure artean ongi moldatzen denez, parke eta lorategi handietan ere ugaldu da, beti ere jendeak emaniko limosnei esker
The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.
Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]
Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko".
Hiroshima eta Nagasakiko masakre nuklearren 80. urtemuga heldu zaigu, eta inoiz baino eskasagoak dira itxaropentsu izateko inputak. Hala ere, No More Hibakusha! aldarrikatzen jarraitu beharko dugu... ordukoei ez ezik geure buruari zor diogulako.
Israelgo lehen ministroa Segurtasun Kabinetearekin biltzekoa zen asteartean, "Gaza osorik okupatzeko planaz" eztabaidatzeko eta hori aurrera eramateko; baina atzeratu egin dute bilera. Israelgo armadaren buru Eyal Zamirrek, aldiz, Gazan diharduten lurreko soldaduei... [+]
Zer: Orquestra de la Comunitat Valenciana
Zuzendaria: Mark Elder
Bakarlaria: Nelson Goerner (pianoa)
Egitaraua: Txaikovsky eta Xostakovitxen lanak
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren 3a.
-------------------------
Orquestra de la Comunitat Valenciana... [+]
Pablo Gonzalez Polonian atxilotu zuten 2022an espioitza leporatuta. 2024ko abuztuan aske utzi zuten baina ez zuten bere prozesua itxi. Orain, prozesua berriz ireki eta epaileek 2025eko udazkenean epaitu nahi dute Gonzalez.
Bigarren aldiz da El Salvadorko presidente Bukele, konstituzioak legegintzaldi bat baino gehiagoz presidente izatea debekatzen badu ere. Orain, konstituzioa aldatu eta nahi beste aldiz hautatu dezakete presidentea.
Gasteizen igandean eginiko agerraldian, Txosnak. Gureak, denonak dinamikako kideek gaitzetsi dute txosnak ez direla enpresen gisara tratatu behar: "Gure ospakizunak edukiz hustu nahi dituztenen kontra, konpromisoaren, aniztasunaren eta autogestioaren alde egiten... [+]
Urtero legez, hitzordua izan dute igandean Sare eta Etxerat elkarteek Hego Euskal Herriko 11 hondartzatan. Euskal preso, iheslari eta deportatuak etxeratzearen aldeko aldarriak egin dituzte.
Bahituen "egoera larriaz" eztabaidatuko dute biltzarrean egongo diren herrialdeek, Danny Danon Israelek Nazio Batuen Erakundean duen enbaxadorearen arabera. Hamasek adierazi du bahituek osasun arreta jasoko dutela baldin eta Israelek Gazara laguntza humanitarioa... [+]
Euskal diasporaren Boiseko Jaialdiaren testuinguruan, Etxepare Euskal Institutuak eta AEBetako euskal erakunde NABOk euskararen irakaskuntza sustatzeko akordioa sinatu dute. Hori horrela, AEBetako Euskal Etxeek euskara "sustatuko eta trinkotuko" dute, eta Jaurlaritzak... [+]
Etxe pareko lokala itxita, obretan, zerbait berria irekiko dutelako susmoa. Ez da izanen mertzeria bat, ez eta loradenda bat. Kasurik onenean taberna bat, ohikoa, auzokoa, eta txarrenean gastrobarra edo specialty cafe bat. Ez duzu dirurik bost euroko kafea erosteko. Ez duzu... [+]
"Gure herria izugarrizko irabazi-iturria da turismotik negozioa egiten dutenentzat. Bertako langileok, berriz, horren albo-kalteak jasaten ditugu: miseria eta esplotazioa", seinalatu dute mobilizazioa deitu duten Kontseilu Sozialistak eta Etxebizitza Sindikatu... [+]
Zer: “Requiem (s)”. Ballet Preljocaj.
Koreografia: Angelin Preljocaj.
Eszenografia: Adrien Chalgard.
Argiztapena: Éric Soyer.
Jantziak: Eleonora Peronetti.
Bideoak: Nicolas Clauss.
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren... [+]