Hamaika kroniketan azaldua da dagoenekoz zeinen larria den Nafarroan euskararen egoera. Foru Administrazioak ez du sekulan erakutsi euskararen normalizazioaren aldeko jarrera garbirik, baina azken bi urteotan, halere, areagotu egin da Nafarroako Gobernuaren estrategia erasotzailea.

Bi ardatz nagusi eta sendo antzematen zaizkio aipatu estrategiari. Euskarak azken urteotan zuen estatus legala gehiago murriztea batetik, eta euskararen normalizazioak gizartean duen babesa ahultzea bestetik.
Momentuz, Miguel Sanzen Gobernuak ez dirudi oztopo gaindiezinik topatu duenik bere estrategia gauzatzen joateko.
Foru Dekretu bidez, 2000ko abenduan, administrazioan euskararen erabilera zehazten duen araudi berria jarri zuen indarrean. Horren ondorioak berehala nabaritu genituen bide eta administrazioaren egoitzetako errotulazioetan, eta baita lanpostu elebidunen erdalduntzean ere. Bertzalde, kanpaina mediatiko antolatuen bitartez, eta adierazpen instituzionalekin lagundurik, euskararen babes soziala ahultzea helburu duten mezuak gizarteratzen ari dira. Gutxiengoak inposatu nahi omen du euskara Nafarroan, euskara bera politizatuz eta instrumentalizatuz, eta azken batean, gero eta globalizatuagoa den munduan etorkizunik ez duen hizkuntza dela azpimarratuz.
Oraingoz, egoera hau iraultzeko gaitasunik gabe dagoela dirudi euskalgintza. Egia da ahaleginak ez direla falta, eta zerbait erdietsi nahi denean, saiakerek beti balio izaten dutela. Foru Dekretuari errekurtsoa jartzea erabaki zuten, konparazione, Nafarroako hainbat udal eta euskara mankomunitatek eta Euskara Kultur Elkargoak.


Nafarroako Justizi Auzitegi Nagusiak ekainaren 26an eman zuen ezagutzera epaia, eta berriki, irailaren 10ean, berretsi egin du lehendik emandako autoa. Epai horretan, Nafarroako Auzitegi Nagusiak jakinarazi zuen Euskara Kultur Elkargoak Foru Dekretuari jarritako helegitea onartua zela, eta ondorioz, 2000ko abenduko dekretua baliogabea zela osotara, Euskararen Kontseilua eta Funtzio Publikoaren Zuzendaritza Nagusiaren txostenak falta zituelako. Aldi berean, epaiaren kontra helegitea jartzeko aukerarik ez zegoela gaineratu zuen Auzitegi Nagusiak.
Hala ere, abilen batzuk nafartarroi salatzen diguten burugogorkeriari ohore eginez, Sanzen Gobernuak eutsi egin dio iragarritako intentzioari. Hori ikusita, Nafarroako Justizi Auzitegi Nagusiak berretsi egin du 2000ko dekretua ezeztatuta dagoela, eta ez dio onartu kasazio helegitearen prestaketarako idazkia ere. Sanzen Gobernuak, ordea, ez dirudi kasu pizarrik eginen dionik Auzitegi Nagusiaren erabakiei. Geroztik ere, gaztelania hutsez ari ditu jartzen bideetako errotuloak, eta dekretuaren baliogabetze agindua ez da oraindik Nafarroako Aldizkari Ofizialean argitaratu.
Dena den, beldur naiz gai honekin ere ez ote den gertatuko Itoitzeko urtegiaren aferarekin gertatu zena, eta luze gabe, "akats teknikorik" gabe tramitatutako Foru Dekretu berdina ez ote dugun izanen sudurraren parean. Horretan hasia da Gobernua, dirudienez. Oztopoa Euskararen Kontseilua omen du. Duela hiru urte, kargua kasik estreinatu gabe zutela, kide gehienek dimisioa aurkeztu zioten Sanz presidenteari. Baina tira, ikusiak ikusita, Euskararen Kontseiluarenak ez dirudi oztopo gaindiezina izanen denik.


Nafarroan euskararen normalizazio prozesua behin betirako etetea helburu duen politika ari da aplikatzen Miguel Sanzen Gobernua. Hezkuntza, Osasuna, Administrazioa, Kultura… sektore guzietan bada zerbait.
Egunotan, Nafarroako Unibertsitate Publikorako euskararen plangintza dago eztabaidan, eta funtsean, UPNk zein PSNk egindako proposamenek murriztu egiten dute euskaraz ikasi ahal izateko eskubidea. Euskal irakaskuntza publikoari dagokionez ere, Nafarroako Gobernuaren jarrera salatu berri du Sortzen-Ikasbatuaz taldeak. Presionatu eta itotzeko ahaleginetan aritzea leporatzen diote, azpiegiturazko hainbat arazoei bizkar emanez, eta bertze kontuen artean, honako galdera hau luzatu diote Gobernuari: "Orain D ereduan ikasten ari diren ikasle aunitz institutura joanen dira. Eta gero, zer unibertsitatetan ikasiko dute gazte horiek guztiek?". Kontuan hartu behar da aurtengo matrikulazio datuen arabera, Nafarroako ikasleen %35 D ereduan matrikulatu direla eskola publikoetan, % 36 A ereduan, eta % 28 G ereduan (erdara hutsez).
Baina, erran bezala, arazo eta erasoak hezkuntzan ez ezik, esparru guztietan badira etenik gabe. Urtea bukatzeko hiru hilabete falta direnean, Nafarroako komunikabideetan euskara erabiltzeko Gobernuak atera ohi duen dirulaguntza deialdia argitaratu gabe dago oraindik. Osasunbideko eta oro har adiministrazioko lan-deialdietan ez da batetzen ari berriz indarrean dagoen Euskararen Legea (aurten baliogabetutakoaren aurretik zegoena). Nafarroako euskaldunok Foru Administrazioaren zerbitzuak euskaraz jasotzeko zailtasunak areagotu egin dira nabarmen. Euskara ia erabat desagertu da agiri eta kartel ofizialetatik. Eta horrela… eskubide urraketen zerrenda erraz luzatuko genuke.
Lehendik ere larre motzean bizitzera usatuak ginen, eta itxura guztien arabera, etorkizuna ez da xamurragoa izanen