NAFARROAN HIL DIRA GEHIEN 6 HILEOTAN


2002ko uztailaren 28an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Euskal Herrian, menderatu ezineko gorabehera bihurtu zaigu laneko istripuen eta heriotzen arazoa. Bistan denez, gero eta handiagoak dira produkzio kateko agente guztien kontzientzia, prebentzioko kanpainak eta arreta publikoa, baina hala ere ez dira batere aldekoak eta pozgarriak 2002ko lehen sei hilabeteetako datuak. Horrela jarraituz gero, behin behar eta, gailurra joko dugu berriz ere urtearen amaieran, laneko istripu larrietan eta heriotzetan. Lehen aldi honetan, istripu arinak soilik gutxitu dira, eta, ondorioz, laneko bajak. Horixe da aldeko datu bakarra.
Esan gabe doa, beraz. Batetik, ezinbestekoa da prebentzioko neurriak ugaltzea. Bestetik, katean parte hartzen duten guztiek jabetu behar dute beren erantzukizunaz, hala nola, langileak berak, enpresako komiteek, enpresaburuek, sindikatuek, administrazioek eta justiziak. Horrela bakarrik murriztuko da ia zeharo edo desagertuko lan munduko lakra hori, zeinen ondorioz mila langilek baino gehiagok galdu baitute bizia Euskal Herrian joan deneko hamar urteetan eta aulki gurpildunetan edo betirako elbarri geratu baitira beste ehunka langile.
77 LANGILETIK GORA HIL DIRA. Urteko lehen sei hilabeteetan, 77 langiletik gora hil dira Euskal Herrian. Oraingoz ez dago zifra ofizialik. Kopuru hori hilez hil jaso ditugun datuetatik atera dugu, eta litekeena da errealitatea gordinagoa izatea. Artikulu hau idazterakoan, urteko lehen bost hilabeteen gaineko datu ofizialak genituen aurrean: 73 langileren heriotza agertzen zitzaigun, lanerako bidean hildakoak barne. Estatistika ofizialek laneko heriotza gisa hartzen dituzte laneko joan-etorrietako heriotzak, "in itinere istripuak" baiteritze legeak horrelakoei. Iazko aldi bereko zifra ofiziala eta aurtengoa konparatuz gero, heriotzak %15ean igo direla ondorioztatzen da. Lehen sei hilabeteetako heriotzen geure datuetan, bestalde, otsailean eta apirilean Lapurdin eta Nafarroa Beherean hildako hiru langile ere jaso ditugu. Zifra horrek gogotik kezkatzen du, ongi aztertuz gero, adierazten baitu Euskal Herrian batez beste 13 langile hil direla hilero, joan deneko sei hilabeteetan.
Datuak herrialdeka hartuz gero, Nafarroan gertatu da heriotza igoerarik handiena, iazko eta aurtengo aldien artean. Bederatzi langile hil ziren lurralde horretan 2001eko lehen sei hilabeteetan; alabaina, 16 hil dira 2002ko aldi berean. Ehunekora aldatuz gero, %77ko igoera ateratzen da. Gipuzkoa ageri da hurrena, heriotzen igoeren zerrendan: %55,56ko hazkundea gertatu da lurralde horretan. Hogeita zortzi hildako guztira, horietako zazpi laneko joan-etorrietan. Beraz, 21 langile hil dira lanpostuan, 2002ko lehen sei hilabeteetan. Iaz baino 10 gehiago edo %91 gehiago. Araban ere gora egin dute heriotzek, urteko lehen sei hilabeteetan: 28,57ko igoera ehunekoetan. Beste era batera adierazita, 7 heriotza 2001ean, 9 heriotza 2002an. Bizkaian, aldiz, behera egin du laneko heriotzen zenbatekoak, 2002ko urtarriletik ekaina bitartean: %37an hain zuzen. Iaz 27 langile hil ziren lehen sei hilabeteetan; aurten, ordea, 17 heriotza gertatu dira.
Datuak sektoreen arabera aztertuz gero, industriakoan ez beste guztietan behera egin dute laneko heriotzek EAEko hiru lurraldeetan, hots, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Nafarroan, berriz, eraikuntzako sektorean goratu da gehien laneko heriotzen zenbatekoa. Ipar Euskal Herriari dagokionez, laborantza eta mantendu elektrikoko sektoreak izan dira zoritxarrekoenak.
Ekaineko datu ofizialak eta Ipar Euskal Herrikoak falta bazaizkigu ere, egiaztatu dezakegu laneko 30.517 baja izan direla Hego Euskal Herrian, urteko lehen bost hilabeteetan. Hortaz, iazko aldi berean baino %5,7 gutxiago. Bestalde, Araba, Gipuzkoa, Bizkaia eta Nafarroa lurraldeak batera hartuta, %5,8an murriztu dira istripu arinak eta %5,7an igo dira istripu larriak.
KEZKA SORTZEN DU ENPRESETAKO PREBENTZIOAK. Sindikatuak eta enpresetako komiteak etengabe ari dira salatzen laneko istripua, baita prebentzioko nahiz laneko segurtasuneko neurri gehiago aplikatzeko eskatzen ere. Aspalditxotik, laneko heriotzaren bat gertatu orduko antolatzen dituzte kontzentrazioak eta egiten dituzte lana uzteko deialdiak. Bistan denez, ordea, salatze hutsa ez da nahikoa. Laneko osasunaren ardura duten organismo ofizialek, EAEko Osalan erakundeak kasu, enpresetako antolamendu prebentziozkoa hobetzeko ahaleginean dihardutela adierazi dute azkeneko aste hauetan.
Alde horretatik, Osalan erakundeak dio datu sistema gutxieneko bat garatzen ari dela, osasuna kaltetzeko eran lanean diharduten langileen egoeraren berri denbora errealean izate aldera. Aurtendik aurrera, Osalan erakundeak kontrolatu egingo du prebentzio sistemak ikuskatzeko betebeharra. Berebat, Dekretu bat landuko du, enpresez kanpoko prebentzio-zerbitzu espezializatuko erakundeak baimentzeko eta erregistratzeko sistema hobetzeko asmoz. Azkenik, prebentzioaren gaineko ikastaroak osatzen eta sakontzen segitzeko asmoa du, enpresetan laneko osasunaz arduratzen diren ordezkariak trebatuagoak izan daitezen

Izen-abizendunak dira laneko istripuetan hiltzen direnak
Hildako guztien datuak jakin ez baditugu ere, izen-abizen zehatzak zituzten laneko istripuetan galdu direnek, eta, jakina, zoritxarra isilik eta bakarrean eramatea egokitu zaien familiak; azken batean, ETAren biolentzia politikoaren biktimek ez bezala, instituzio publikoen babesik eta sostengurik jasotzen ez duten familiak. Behin behar eta, interes politikoak giza interes soilak baino askoz gailenago.

Segidan, lanean edo laneko joan-etorrietan bizia galdu duten langileen izen-abizenak jasoko ditugu. Konturatuko zareten moduan, nahiz eta lehen sei hilabeteetan 77 langile baino gehiago hil diren, 50en identifikazioa bakarrik lortu dugu. Kasu batzuetan, gainera, inizialak bakarrik eskuratu ditugu. Alde horretatik, «Gara» euskal egunkaria ahalegin handia ari da egiten, Euskal Herrian gertatzen diren laneko istripuetako datuak ahalik eta hobekien ezagut daitezen: www.gara.net web-orrian aurkituko dituzue, nahi izatera. Guk geuk datu horietako batzuk baliatu ditugu.
Urtarrilean, besteak beste, langile hauek zendu zitzaizkigun: Felix Ruiz de Larrinaga, langile autonomoa, Nafarroako Aratzurikoa; I.M.S., TCJko langilea, Oiartzungo A8 autobidean; Valentin San Fulgencio, Pasaiako Pesqueras Gaztiak enpresakoa eta Carmelo Leones, Transibardin enpresakoa, Berako N-121 errepidean.
Otsailean, berriz, honako hauek, besteak beste: Francisco Tejerina, Transportes Pesa enpresakoa, Arrasaten; Jesus Mari Irisarri, Fundiciones de Vera enpresakoa, Beran; Miren Itziar eta Benito Gil arrantzaleak, Getariako uretan; J.F.G, Bermeoko portuan; Manex Unazokizkai artzaina, Beorlegin; Dominico Sinanas, Eurotec subkontratako langilea, Sestaon; Antonio Garaiburu, Transportes Indo enpresakoa, Bartzelonan; Olazabalaga, Azkoaga, Goikoetxea eta Ibarra, Arrasateko Fagor enpresako langileak, Iranen; Tomas Insausti Auzmendi, muntadurako Triman enpresakoa, Zaragozan; A.H.C., Amurrion, eta Salvador Serrano Robledo, Zangotzako Aranguren enpresakoa, Nafarroako Larragako N-132 errepidean.
Martxoko zerrendan, berriz, ondoko hauek ageri dira: Vipresako Oscar Ugarte Calvo, Nafarroako Bianan; P.D.C.S nekazaria, Arabako Oionen; Artesania Galfarsoro enpresako Iñaki Galfarsoro, Arabako Legution; Manasako Arkaitz Altuna Portu, Bergaran; Tex enpresako Txema Jornada Perez, Nafarroako Lodosan; Aceralia-Bergara enpresako Jesus Maria Arietaleanizbeaskoa, Bergaran; eta Isidro Montenegro Arenas, Nafarroako San Adriango abeletxe batean.
Apirileko datuak hartuz gero, hauxe da zerrenda: EBI enpresaren Albatros subkontratako Jose Luis Fernández Bolado langilea, Zamudion; Arturo Parra Munilla nekazaria, Nafarroako Casedan; Luis Andrés Goiogana, Bizkaiko Zornotzan; Julián Lucero, Irunen; Jorge Sotomayor Garnateo, Donostian; Jesus Calvo Gasteizen; eta J.A.M.C., Bilbon.
Hona hemen maiatzean zendu zitzaizkigunen zerrenda: Jose Luis Castresana Robledo kamioilaria, Gipuzkoako Alegin; Construcciones López enpresako Manuel Sanchez Garcia langilea, Bizkaiko Galdakaon; Alanox enpresako Igor Gorostizaga, Arabako Aiaran; José Luis Larreta Ziordian, Iruñean; Francois Pourteau mantendu elektrikoko langilea, Lapurdiko Basusarrin; Samuel Amenedo Vazquez, Barakaldon; Bready's Factory enpresako Joaquin Esteban Colino kamiolaria, Derion; Pablo Lopez Rodriguez, Legorretan.
Azkenik, honatx ekaineko datuak: F.P. Elcheko kamioilaria, Gipuzkoako Irunen; I.A.G. kamiolaria, Santurtzin; Ufesa enpresako Jose Antonio Suberbiola, Etxarrin; eta Poloniako langile bat Barakaldoko ACB enpresan


Azkenak
Bizkaiko Golkoa ia bi aldiz azkarrago ari da berotzen munduko batez bestekoa baino

Naturklima fundazioak kaleratutako Itsasoko eta kostako txostena-k argitara eman ditu klima aldaketa euskal kostaldean izaten ari den ondorioak: Bizkaiko Golkoko uren tenperatuta 0,22 gradu igo da hamarkada bakoitzean, 1981tik 2023ra, munduko uren tenperaturen batez besteko... [+]


Protesta egingo dute Los 40 Summer Live jaialdiaren aurka, Zarautzen

Beste urte batez Los 40 Summer Live jaialdia ospatuko dute Zarautzen, eta horren kontra agertu dira herriko hainbat eragile, haien ustez, garrantzi handiagoa ematen zaiolako ekitaldi horri herriko jaiei baino: "Argi erakusten du gure herrian zeinentzat dauden erraztasunak... [+]


Azterketa %90ek suspenditu dute eta Zupiriak esan du: “Ertzain izateko ikasi egin behar da”

3.600 pertsona aurkeztu dira ertzain edo udaltzain izateko lan eskaintza publikoko deialdira, eta 2.800 hautagaiek ez dute proba psikosoziala edota atal teorikoa gainditu. Segurtasun sailburuak defendatu egin du Polizia izateko "exijentzia maila".


CAF-Elhuyar sariak etetea erabaki dute, “baldintza egokirik” ez daudela arrazoituta

Zientzia-dibulgazioa saritzeko erreferentziazko sariak izan dira CAF-Elhuyarrekoak. Antolatzaileek 31. edizioa martxan zegoela etetea erabaki dute, "sariketa behar bezala egiteko baldintzarik ez dagoelako".


Nila Heredia
“Evo Moralesek ingurune toxikoa du, eta ezinbestekotzat jo du bere burua”

Boliviako ezkerreko militante historikoa da Nila Heredia, bi aldiz Evo Moralesen Osasun ministro izandakoa. Abuztuan hauteskunde orokorrak izango dituzte, eta herrialdearen egoera politikoa aztertu du elkarrizketa honetan.


Guggenheim Urdaibai Stop plataformak museoaren proiektua bertan behera uzteko eskatu die instituzioei

Joan den astean aurkeztu ziren proiektuaren inguruko entzuketa prozesuaren emaitzak, eta Guggenheim Urdaibai egitearen kontrako iritziak gailendu ziren. Busturialdearen beharrei "arduraz" erantzutea exijitu die plataformak, eta proiektuaren inguruko informazio eta... [+]


Indarkeria matxista gisa ikertzen ari dira 78 urteko emakumearen hilketa, Zizur Nagusian

Emakumea hilda aurkitu dute bere etxean. Senarrak, 85 urteko gizonak, emakumearen heriotzaren berri eman du, Polizia bertaratu denean diskurtso inkoherentea zuela ohartu eta atxilotu egin dute. 


Konfrontaziora pasatzeko garaia da

Euskararen normalizazioaren motorrak herri dinamikara bueltatu behar du aurrera egin nahi badugu


2025-07-30 | Sukar Horia
Dominatzaile pobreak

Bolo-bolo dabiltza gugandik zenbait kilometrotara gertatutako pogromoak, hamarkada luzetan −mendez mende− zilegituriko arrazismoa oinarri dutenak. Palestinan, Torre Pachecon eta Hernanin, arazoa antzekoegia da, intentsitate ezberdinez bada ere. Moroak dira behe-laino... [+]


Barkamena inprimatzen eta saltzen

Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi  Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]


Migrazioei buruzko jarrerak gurean

Diskurtso erreakzionarioen gorakadaz ari gara azken urteetan. Dela migrazioei buruz, dela feminismoa, euskara eta abarri buruz. Testuinguru horretan, garrantzitsua iruditzen zait jarrera erreakzionarioak edota migrazioei buruzkoak aztertzeko ez gelditzea titularretan, eta gaiari... [+]


Euskarak Euskal Herria behar du

Euskararen balizko etorkizunari buruzko ikerketa bat ezagutzera eman da berriki, eta zalaparta eragin du bertan irudikatzen den paisaia beltzak. Asaldamendu hori auzitan jarriz abiatuko dut nire ekarpena. Zergatik da harrigarria datu hori? Zein mundutan bizi gara, gure egoeran... [+]


Ergelkeria

Liburuak hasi, utzi… begietatik garunera nagi doaz esaldiak, eta itzali ezin dudan tik-tak bat entzuten dut. Ikus-entzunezkoak pikatzen ari naiz.

Entzun dut burpee, eta Llados, eta body count, eta nahi duzulako zara pobrea, eta Milei, eta Thiel, eta unibertsitatea... [+]


2025-07-30 | Inma Errea Cleix
Kaka

Uda honetako erronka omen sare sozialetan: kaka egitea igerileku publikoetan. Ohikoak dira jokabide zikinak sare horietan, eta batzuek beren gorotz fisikoa libratzea, ororen begi-bistan eta eskura, honezkero gaina hartu digun zikinkeria digital erraldoia hezurmamitzea besterik... [+]


Eguneraketa berriak daude