NAFARROAN HIL DIRA GEHIEN 6 HILEOTAN


2002ko uztailaren 28an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Euskal Herrian, menderatu ezineko gorabehera bihurtu zaigu laneko istripuen eta heriotzen arazoa. Bistan denez, gero eta handiagoak dira produkzio kateko agente guztien kontzientzia, prebentzioko kanpainak eta arreta publikoa, baina hala ere ez dira batere aldekoak eta pozgarriak 2002ko lehen sei hilabeteetako datuak. Horrela jarraituz gero, behin behar eta, gailurra joko dugu berriz ere urtearen amaieran, laneko istripu larrietan eta heriotzetan. Lehen aldi honetan, istripu arinak soilik gutxitu dira, eta, ondorioz, laneko bajak. Horixe da aldeko datu bakarra.
Esan gabe doa, beraz. Batetik, ezinbestekoa da prebentzioko neurriak ugaltzea. Bestetik, katean parte hartzen duten guztiek jabetu behar dute beren erantzukizunaz, hala nola, langileak berak, enpresako komiteek, enpresaburuek, sindikatuek, administrazioek eta justiziak. Horrela bakarrik murriztuko da ia zeharo edo desagertuko lan munduko lakra hori, zeinen ondorioz mila langilek baino gehiagok galdu baitute bizia Euskal Herrian joan deneko hamar urteetan eta aulki gurpildunetan edo betirako elbarri geratu baitira beste ehunka langile.
77 LANGILETIK GORA HIL DIRA. Urteko lehen sei hilabeteetan, 77 langiletik gora hil dira Euskal Herrian. Oraingoz ez dago zifra ofizialik. Kopuru hori hilez hil jaso ditugun datuetatik atera dugu, eta litekeena da errealitatea gordinagoa izatea. Artikulu hau idazterakoan, urteko lehen bost hilabeteen gaineko datu ofizialak genituen aurrean: 73 langileren heriotza agertzen zitzaigun, lanerako bidean hildakoak barne. Estatistika ofizialek laneko heriotza gisa hartzen dituzte laneko joan-etorrietako heriotzak, "in itinere istripuak" baiteritze legeak horrelakoei. Iazko aldi bereko zifra ofiziala eta aurtengoa konparatuz gero, heriotzak %15ean igo direla ondorioztatzen da. Lehen sei hilabeteetako heriotzen geure datuetan, bestalde, otsailean eta apirilean Lapurdin eta Nafarroa Beherean hildako hiru langile ere jaso ditugu. Zifra horrek gogotik kezkatzen du, ongi aztertuz gero, adierazten baitu Euskal Herrian batez beste 13 langile hil direla hilero, joan deneko sei hilabeteetan.
Datuak herrialdeka hartuz gero, Nafarroan gertatu da heriotza igoerarik handiena, iazko eta aurtengo aldien artean. Bederatzi langile hil ziren lurralde horretan 2001eko lehen sei hilabeteetan; alabaina, 16 hil dira 2002ko aldi berean. Ehunekora aldatuz gero, %77ko igoera ateratzen da. Gipuzkoa ageri da hurrena, heriotzen igoeren zerrendan: %55,56ko hazkundea gertatu da lurralde horretan. Hogeita zortzi hildako guztira, horietako zazpi laneko joan-etorrietan. Beraz, 21 langile hil dira lanpostuan, 2002ko lehen sei hilabeteetan. Iaz baino 10 gehiago edo %91 gehiago. Araban ere gora egin dute heriotzek, urteko lehen sei hilabeteetan: 28,57ko igoera ehunekoetan. Beste era batera adierazita, 7 heriotza 2001ean, 9 heriotza 2002an. Bizkaian, aldiz, behera egin du laneko heriotzen zenbatekoak, 2002ko urtarriletik ekaina bitartean: %37an hain zuzen. Iaz 27 langile hil ziren lehen sei hilabeteetan; aurten, ordea, 17 heriotza gertatu dira.
Datuak sektoreen arabera aztertuz gero, industriakoan ez beste guztietan behera egin dute laneko heriotzek EAEko hiru lurraldeetan, hots, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Nafarroan, berriz, eraikuntzako sektorean goratu da gehien laneko heriotzen zenbatekoa. Ipar Euskal Herriari dagokionez, laborantza eta mantendu elektrikoko sektoreak izan dira zoritxarrekoenak.
Ekaineko datu ofizialak eta Ipar Euskal Herrikoak falta bazaizkigu ere, egiaztatu dezakegu laneko 30.517 baja izan direla Hego Euskal Herrian, urteko lehen bost hilabeteetan. Hortaz, iazko aldi berean baino %5,7 gutxiago. Bestalde, Araba, Gipuzkoa, Bizkaia eta Nafarroa lurraldeak batera hartuta, %5,8an murriztu dira istripu arinak eta %5,7an igo dira istripu larriak.
KEZKA SORTZEN DU ENPRESETAKO PREBENTZIOAK. Sindikatuak eta enpresetako komiteak etengabe ari dira salatzen laneko istripua, baita prebentzioko nahiz laneko segurtasuneko neurri gehiago aplikatzeko eskatzen ere. Aspalditxotik, laneko heriotzaren bat gertatu orduko antolatzen dituzte kontzentrazioak eta egiten dituzte lana uzteko deialdiak. Bistan denez, ordea, salatze hutsa ez da nahikoa. Laneko osasunaren ardura duten organismo ofizialek, EAEko Osalan erakundeak kasu, enpresetako antolamendu prebentziozkoa hobetzeko ahaleginean dihardutela adierazi dute azkeneko aste hauetan.
Alde horretatik, Osalan erakundeak dio datu sistema gutxieneko bat garatzen ari dela, osasuna kaltetzeko eran lanean diharduten langileen egoeraren berri denbora errealean izate aldera. Aurtendik aurrera, Osalan erakundeak kontrolatu egingo du prebentzio sistemak ikuskatzeko betebeharra. Berebat, Dekretu bat landuko du, enpresez kanpoko prebentzio-zerbitzu espezializatuko erakundeak baimentzeko eta erregistratzeko sistema hobetzeko asmoz. Azkenik, prebentzioaren gaineko ikastaroak osatzen eta sakontzen segitzeko asmoa du, enpresetan laneko osasunaz arduratzen diren ordezkariak trebatuagoak izan daitezen

Izen-abizendunak dira laneko istripuetan hiltzen direnak
Hildako guztien datuak jakin ez baditugu ere, izen-abizen zehatzak zituzten laneko istripuetan galdu direnek, eta, jakina, zoritxarra isilik eta bakarrean eramatea egokitu zaien familiak; azken batean, ETAren biolentzia politikoaren biktimek ez bezala, instituzio publikoen babesik eta sostengurik jasotzen ez duten familiak. Behin behar eta, interes politikoak giza interes soilak baino askoz gailenago.

Segidan, lanean edo laneko joan-etorrietan bizia galdu duten langileen izen-abizenak jasoko ditugu. Konturatuko zareten moduan, nahiz eta lehen sei hilabeteetan 77 langile baino gehiago hil diren, 50en identifikazioa bakarrik lortu dugu. Kasu batzuetan, gainera, inizialak bakarrik eskuratu ditugu. Alde horretatik, «Gara» euskal egunkaria ahalegin handia ari da egiten, Euskal Herrian gertatzen diren laneko istripuetako datuak ahalik eta hobekien ezagut daitezen: www.gara.net web-orrian aurkituko dituzue, nahi izatera. Guk geuk datu horietako batzuk baliatu ditugu.
Urtarrilean, besteak beste, langile hauek zendu zitzaizkigun: Felix Ruiz de Larrinaga, langile autonomoa, Nafarroako Aratzurikoa; I.M.S., TCJko langilea, Oiartzungo A8 autobidean; Valentin San Fulgencio, Pasaiako Pesqueras Gaztiak enpresakoa eta Carmelo Leones, Transibardin enpresakoa, Berako N-121 errepidean.
Otsailean, berriz, honako hauek, besteak beste: Francisco Tejerina, Transportes Pesa enpresakoa, Arrasaten; Jesus Mari Irisarri, Fundiciones de Vera enpresakoa, Beran; Miren Itziar eta Benito Gil arrantzaleak, Getariako uretan; J.F.G, Bermeoko portuan; Manex Unazokizkai artzaina, Beorlegin; Dominico Sinanas, Eurotec subkontratako langilea, Sestaon; Antonio Garaiburu, Transportes Indo enpresakoa, Bartzelonan; Olazabalaga, Azkoaga, Goikoetxea eta Ibarra, Arrasateko Fagor enpresako langileak, Iranen; Tomas Insausti Auzmendi, muntadurako Triman enpresakoa, Zaragozan; A.H.C., Amurrion, eta Salvador Serrano Robledo, Zangotzako Aranguren enpresakoa, Nafarroako Larragako N-132 errepidean.
Martxoko zerrendan, berriz, ondoko hauek ageri dira: Vipresako Oscar Ugarte Calvo, Nafarroako Bianan; P.D.C.S nekazaria, Arabako Oionen; Artesania Galfarsoro enpresako Iñaki Galfarsoro, Arabako Legution; Manasako Arkaitz Altuna Portu, Bergaran; Tex enpresako Txema Jornada Perez, Nafarroako Lodosan; Aceralia-Bergara enpresako Jesus Maria Arietaleanizbeaskoa, Bergaran; eta Isidro Montenegro Arenas, Nafarroako San Adriango abeletxe batean.
Apirileko datuak hartuz gero, hauxe da zerrenda: EBI enpresaren Albatros subkontratako Jose Luis Fernández Bolado langilea, Zamudion; Arturo Parra Munilla nekazaria, Nafarroako Casedan; Luis Andrés Goiogana, Bizkaiko Zornotzan; Julián Lucero, Irunen; Jorge Sotomayor Garnateo, Donostian; Jesus Calvo Gasteizen; eta J.A.M.C., Bilbon.
Hona hemen maiatzean zendu zitzaizkigunen zerrenda: Jose Luis Castresana Robledo kamioilaria, Gipuzkoako Alegin; Construcciones López enpresako Manuel Sanchez Garcia langilea, Bizkaiko Galdakaon; Alanox enpresako Igor Gorostizaga, Arabako Aiaran; José Luis Larreta Ziordian, Iruñean; Francois Pourteau mantendu elektrikoko langilea, Lapurdiko Basusarrin; Samuel Amenedo Vazquez, Barakaldon; Bready's Factory enpresako Joaquin Esteban Colino kamiolaria, Derion; Pablo Lopez Rodriguez, Legorretan.
Azkenik, honatx ekaineko datuak: F.P. Elcheko kamioilaria, Gipuzkoako Irunen; I.A.G. kamiolaria, Santurtzin; Ufesa enpresako Jose Antonio Suberbiola, Etxarrin; eta Poloniako langile bat Barakaldoko ACB enpresan


Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Eguneraketa berriak daude