«Egunero egiten duzuna antzeztea da zailena»
Orain hiru-lau urte Hollywood-eko emakume aktoreek protesta egin zuten, 50 urterekin eurentzako oso lan gutxi egoten dela salatzeko. Eskerrak emakumezko zuzendariak ateratzen hasi diren. Baina betidanik idatzi izan dute emakumezkoek, anonimatoan, bestela argitaratuko ez zietelako.
Urteekin zer irabazi duzu?
Zergatik diozu gure eginbeharra zahartzarora iristea dela?
Zergatik eman zaie hainbeste glamour zinemako izarrei?
Oraindik ere egiten da hori, baina ez dira lehen bezain glamourosoak. Lehengoak deskapotableetatik jaisten ziren, pantera bat katean hartuta… Orain izarrak bat-batean desagertzen dira. Izan ere, lehen izarrak beste era batetara egiten ziren. Metro Goldwyn Mayer edo Warner bezalako produktoreek 5 edo 10 urterako kontratatzen zituzten aktoreak, eta izar bihurtzen zituzten. Baina orain film bakarrerako kontratatzen dituzte, eta filma bukatzean negozio hori itxi egiten da. Oraindik marketing oso gogorra egiten da filmak promozionatzeko. Orain hainbeste hedabideekin, dena da azkarragoa, dena jakiten dugu une batetik bestera. Lehen, izarren berri hilabete beranduago jakiten genuen.
Baina guk luxu gisa ikusten dugun hori aktoreentzako sekulako lana da. Galetara ez doaz ongi pasatzera, lanera baizik. Kazetari denei erantzutera doaz, eta argazki guztietan ateratzera. Filma ikustera, eta derrigor egon behar duten afarira joatera.
Kategoria eta diru gehiegi duten aktoreek ez dute horrelako saltsatan ibili beharrik. Publikoak antipatiko direla salatzen du, Silvester Stallone esaterako, edo Harrison Ford, edo Julia Roberts. Horiek multinazional handien jabe dira, eta nahi duten filma produzitzeko baliabideak dituzte.
Zein da antzezteko generorik zailena?
ikuslea. Zentsurakoak zetozen egunetan, debekatutako zatiak antzeztu gabe egiten genuen emanaldia. Jendaurreko emanaldian, berriz, goitik behera oso-osorik egiten genuen, eta ezta konturatu ere!
Nola aukeratzen dituzu gidoiak?
Laburmetraia asko grabatu dituzu. Istorio bitxiren bat biziko zenuten...
Kale antzerkian ere mila katramila pasako zenituzten...
Norbaitek denda bat lapurtzen zuenarena egin behar zuen, eta polizia etorriko zen. Oso ongi antzeztu zuten denek, eta gero film hura ea noiz botako genuen galdezka hasi ziren. Nola esango genien dena broma zela!
Lanerako, zinema zertan da ezberdina?
Antzerkia asko gustatzen zait, zerbait bizia delako, mementoan gertatzen dena. Baina nire adinean ez nago herriz herri ibiltzeko moduan. Sekulako nekea sortzen dit.
Urteekin nola aldatu dira zuk antzeztutako paperak?
Gainera emakumeentzat paper gutxiago daude gizonezkoentzat baino. Almodovar eta Antonio Gala horretan ezberdinak dira, haienetan emakume ugari aritzen dira.
historia osoan gobernu bat egon artea eta zientzia batere axola izan zaionik. Jende askok lan egin du batere kobratu gabe. Gaizki pasatu nuen, eta gurasoek utzitako diruari esker atera nintzen aurrera. Ondoren, Javier Urkijorekin ezkontzeko zortea izan nuen eta berak eman dit beti egin nahi izan dudanean aritzeko aukera, lan honek inolako ziurtasunik ematen ez badu ere. Bera ere artista da, margolaria, eta ulertzen nau.
Oraindik ere, hasten den jendearentzat oso gogorra da egoera. Gainera, ez dago lasai egoterik une batez gailurrera iristen bazara ere, zutaz ahaztu daitezkeelako lasai asko. Enkarguz egin behar da antzerkia, bestela hondoa jotzen duzu. Telebistak beste lan baldintza batzuk eskaintzen ditu.
Nola ikasi zenuen?
Nolakoa zen garai hartako antzokietako giroa? Jende gehiago joaten zen antzerkia ikustera?
Francoren garaian zer zailtasun bizi izan zituen antzerkiak?
Konpainia bat osatzea sekulako lana da. Jendea bilatu behar da, hasi aktoreetatik eta elektrizistetaraino. Eta eskolarik ez zegoenez, jendeak ez zeukan inolako prestakuntzarik. Denetik egiten ikasi dugu, eta eskuak ere izorratu izan ditut olio latekin fokuak egiten.
Zentsura ere ezagutu genuen, noski. Valle Inclanen antzezlanak egin genituen, eta polizia etortzen zen entseguetara. Baina ez ziren oso jantziak izaten, eta gutxien axola zuen zatia mozten ziguten askotan! Zentsurako jendeak ez pentsa oso ongi zekienik zerk mugiarazten zuen
Madrilgo produktorak Euskal Herrira etortzen zirenean errodatzera, bertako jendea hartzen zuten bigarren mailako paperak egiteko, eta horrela sartu nintzen zinema munduan.
Garai hartan ez zen oso arrunta eta ongi ikusia izango emakume bat aktore izatea…
Musikoa izan nahi duenari, edo bestelako arte alor bat garatu nahi duenari esaten zaion lehen gauza da "bai, bukatu halako karrera, eta gero nahi duzuna".
Nola egin zenuen zure bidea? Beste lan batzuetan aritu zara?
- Bizi: Algortan.
- Aktorea.
- Sariak: Euskal Aktoreen Elkarteak «Besarkada» saria eman zion 1996an. «El Mundo» egunkariak euskal zinemaren saria eman zion 1996an eta 2002an. Madrileko Circulo de Bellas Artesek saria eman dio aurten eta Palmako festibaletik ere ekarri du ikurra.
- Zinemako lanik ezagunenak: Besteak beste, film hauetan hartu du parte: «La comunidad», «Ione sube al cielo», «Pecata minuta», «A ciegas», «Salto al vacio», «Akelarre»...
- Telebistako lanik ezagunenak: Besteak beste, «Entre dos fuegos», «Al salir de clase», «Detras del sirimiri»...
Ekologistak Martxanek Bandera Beltzak 2025 txostena argitaratu du, urtero legez, "itsasertzeko kutsadura eta ingurumen-kudeaketa txarraren kasu esanguratsuenak ezagutarazteko". Hego Euskal Herriko kostaldeari dagokionez, Bilboko superportuari eta Getariako arrain... [+]
“Lehenengo mailako ikasleek enpresetan egin dituzten praktikak existitu ez balira bezala jokatzeko eta notak aurreko sistemaren arabera jartzeko eskatu digute”, adierazi dio ARGIAri irakasle talde batek. Hori eta beste hainbat adibide eman dizkigute, azaltzeko modu... [+]
Langileak kexu agertu ziren ekainaren hasieran. Fernando Domínguez Nafarroako Osasun kontseilariak erantzun zien "euren eskuetan" zegoen guztia egiten ari zirela, baina baliabideak "mugatuak" zirela.
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
Euskal Herriko ordezkaritza gara Gazara Martxan. Egiptora etorri gara mezu argi batekin: genozidioa salatzeko, blokeoarekin amaitzeko eta Israel estatu genozidarekin harreman guztiak eteteko exijitzeko.
Gure elkartasun ekintzaren aurrean, aginte sionistaren eta... [+]
Donostiako Udalak jakinarazpena bidali dio Alde Zaharreko Gazte Asanbladari, epaiketaren data zehazteko. Asanbladak azaldu duenez, epaiketa aurreko hilabeteetan ezin dira desalojatuak izan, epaileak agindua eman arte.
Antolakuntzak salatu du Poliziak jarraitzen duela martxako partaideak atxilotzen eta tratu txarrak ematen. Kezka berezia agertu du Saif Abukeshek martxako presidentekidearen egoeragatik: astelehen arratsaldean atxilotu zuten, tratu txar “larriak” eman... [+]
San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.
Palestinaren askatasunaren aldeko eta genozidio eta okupazioaren kontrako Nafarroako plataforma izan da hautagai bozkatuena.
Gasteizko Lan arloko bigarren auzitegiak ebatzi du SIS Electricidad enpresarentzat lan egiten zuen eta 2019an hil zen behargina amiantoak eragindako minbizi batengatik hil zela. Udal galdarak konpontzeaz arduratzen zen elektrikaria, eta 1999tik 2017ra lan egin zuen enpresa... [+]
Kartzelan 27 urte egon eta gero askatasunean geratu dela iragarri du Etxerat elkarteak.
Euskal Herriko artzaintzaren kulturan aditua izan da; milaka pieza jaso eta dokumentatu ditu Aranzadirekin. 45 urte eman zituen Etnografia Saileko zuzendari.
Geldirik zegoen bagoi baten sabaira igo eta han elektrokutatu da. Berarekin zegoen 16 urteko neska zauritua izan da eta Gurutzetako ospitalera eraman dute.
Ezer geratu bada argi pasa den astean Londresen Txinako eta AEBetako merkataritza-arduradunen artean adostu zuten “esparru-akordioan” (batek daki zer esan nahi duen zehazki esamoldeak; “Genevako akordioari buruzko akordioa” dela diote batzuek), hauxe izan... [+]
Teherango barruti bati eraso egin ondoren, Israelek jaurtitako misil batek IRIB Irango telebista kate publikoaren egoitza izan du jopuntu. Erasoa gertatu aurretik Israelgo Defentsa ministro Israel Katzek ohartarazi du "Irango propagandaren bozgorailua" desagertzear zela... [+]