«Egunero egiten duzuna antzeztea da zailena»
Orain hiru-lau urte Hollywood-eko emakume aktoreek protesta egin zuten, 50 urterekin eurentzako oso lan gutxi egoten dela salatzeko. Eskerrak emakumezko zuzendariak ateratzen hasi diren. Baina betidanik idatzi izan dute emakumezkoek, anonimatoan, bestela argitaratuko ez zietelako.
Urteekin zer irabazi duzu?
Zergatik diozu gure eginbeharra zahartzarora iristea dela?
Zergatik eman zaie hainbeste glamour zinemako izarrei?
Oraindik ere egiten da hori, baina ez dira lehen bezain glamourosoak. Lehengoak deskapotableetatik jaisten ziren, pantera bat katean hartuta… Orain izarrak bat-batean desagertzen dira. Izan ere, lehen izarrak beste era batetara egiten ziren. Metro Goldwyn Mayer edo Warner bezalako produktoreek 5 edo 10 urterako kontratatzen zituzten aktoreak, eta izar bihurtzen zituzten. Baina orain film bakarrerako kontratatzen dituzte, eta filma bukatzean negozio hori itxi egiten da. Oraindik marketing oso gogorra egiten da filmak promozionatzeko. Orain hainbeste hedabideekin, dena da azkarragoa, dena jakiten dugu une batetik bestera. Lehen, izarren berri hilabete beranduago jakiten genuen.
Baina guk luxu gisa ikusten dugun hori aktoreentzako sekulako lana da. Galetara ez doaz ongi pasatzera, lanera baizik. Kazetari denei erantzutera doaz, eta argazki guztietan ateratzera. Filma ikustera, eta derrigor egon behar duten afarira joatera.
Kategoria eta diru gehiegi duten aktoreek ez dute horrelako saltsatan ibili beharrik. Publikoak antipatiko direla salatzen du, Silvester Stallone esaterako, edo Harrison Ford, edo Julia Roberts. Horiek multinazional handien jabe dira, eta nahi duten filma produzitzeko baliabideak dituzte.
Zein da antzezteko generorik zailena?
ikuslea. Zentsurakoak zetozen egunetan, debekatutako zatiak antzeztu gabe egiten genuen emanaldia. Jendaurreko emanaldian, berriz, goitik behera oso-osorik egiten genuen, eta ezta konturatu ere!
Nola aukeratzen dituzu gidoiak?
Laburmetraia asko grabatu dituzu. Istorio bitxiren bat biziko zenuten...
Kale antzerkian ere mila katramila pasako zenituzten...
Norbaitek denda bat lapurtzen zuenarena egin behar zuen, eta polizia etorriko zen. Oso ongi antzeztu zuten denek, eta gero film hura ea noiz botako genuen galdezka hasi ziren. Nola esango genien dena broma zela!
Lanerako, zinema zertan da ezberdina?
Antzerkia asko gustatzen zait, zerbait bizia delako, mementoan gertatzen dena. Baina nire adinean ez nago herriz herri ibiltzeko moduan. Sekulako nekea sortzen dit.
Urteekin nola aldatu dira zuk antzeztutako paperak?
Gainera emakumeentzat paper gutxiago daude gizonezkoentzat baino. Almodovar eta Antonio Gala horretan ezberdinak dira, haienetan emakume ugari aritzen dira.
historia osoan gobernu bat egon artea eta zientzia batere axola izan zaionik. Jende askok lan egin du batere kobratu gabe. Gaizki pasatu nuen, eta gurasoek utzitako diruari esker atera nintzen aurrera. Ondoren, Javier Urkijorekin ezkontzeko zortea izan nuen eta berak eman dit beti egin nahi izan dudanean aritzeko aukera, lan honek inolako ziurtasunik ematen ez badu ere. Bera ere artista da, margolaria, eta ulertzen nau.
Oraindik ere, hasten den jendearentzat oso gogorra da egoera. Gainera, ez dago lasai egoterik une batez gailurrera iristen bazara ere, zutaz ahaztu daitezkeelako lasai asko. Enkarguz egin behar da antzerkia, bestela hondoa jotzen duzu. Telebistak beste lan baldintza batzuk eskaintzen ditu.
Nola ikasi zenuen?
Nolakoa zen garai hartako antzokietako giroa? Jende gehiago joaten zen antzerkia ikustera?
Francoren garaian zer zailtasun bizi izan zituen antzerkiak?
Konpainia bat osatzea sekulako lana da. Jendea bilatu behar da, hasi aktoreetatik eta elektrizistetaraino. Eta eskolarik ez zegoenez, jendeak ez zeukan inolako prestakuntzarik. Denetik egiten ikasi dugu, eta eskuak ere izorratu izan ditut olio latekin fokuak egiten.
Zentsura ere ezagutu genuen, noski. Valle Inclanen antzezlanak egin genituen, eta polizia etortzen zen entseguetara. Baina ez ziren oso jantziak izaten, eta gutxien axola zuen zatia mozten ziguten askotan! Zentsurako jendeak ez pentsa oso ongi zekienik zerk mugiarazten zuen
Madrilgo produktorak Euskal Herrira etortzen zirenean errodatzera, bertako jendea hartzen zuten bigarren mailako paperak egiteko, eta horrela sartu nintzen zinema munduan.
Garai hartan ez zen oso arrunta eta ongi ikusia izango emakume bat aktore izatea…
Musikoa izan nahi duenari, edo bestelako arte alor bat garatu nahi duenari esaten zaion lehen gauza da "bai, bukatu halako karrera, eta gero nahi duzuna".
Nola egin zenuen zure bidea? Beste lan batzuetan aritu zara?
- Bizi: Algortan.
- Aktorea.
- Sariak: Euskal Aktoreen Elkarteak «Besarkada» saria eman zion 1996an. «El Mundo» egunkariak euskal zinemaren saria eman zion 1996an eta 2002an. Madrileko Circulo de Bellas Artesek saria eman dio aurten eta Palmako festibaletik ere ekarri du ikurra.
- Zinemako lanik ezagunenak: Besteak beste, film hauetan hartu du parte: «La comunidad», «Ione sube al cielo», «Pecata minuta», «A ciegas», «Salto al vacio», «Akelarre»...
- Telebistako lanik ezagunenak: Besteak beste, «Entre dos fuegos», «Al salir de clase», «Detras del sirimiri»...
Argentinako hainbat hedabidek Desgaitasun Agentzia Nazionalaren buru den Diego Spagnuoloren audioak zabaldu dituzte. Argentinako Gobernuan eroskeria dagoela aitortu eta azaldu du horietan Spagnuolok, eta ustelkeria kasu horren buruetako bat Argentinako presidente Javier Mileiren... [+]
Europako energia-enpresarik handiena da jada, eta bi handienetako bat munduan.
Irailaren 10a izanen dute protestarako lehen hitzordua. 2018 urteko Jaka Horien mugimenduaren segipen gisa ikusten dute anitzek deia, nahiz eta alderdi politikoak eta sindikatuak dinamikari lotu izanak ezberdintzen dituen biak. François Bayrouren austeritate politikaren... [+]
2025ean hazkunde ekonomiko txikia (%0,6) ez da gai izango langabezia-tasak %8ko muga gainditzea saihesteko; Zor Publikoak bi bilioi euro (BPGren %115) gainditzen ditu EK-k ezarritako %60aren oso gainetik, eta Gastu Publikoak estratosferan jarraitzen du.
Horri gehitu behar... [+]
Europako azken urteetako joerari jarraiki, derrigorrezko zerbitzu militarraren harrabotsa Alemaniara heldu da: SDP Alemaniako Alderdi Sozialdemokrata buru duen Defentsa Ministerioak borondatezko soldadutza ezarriko lukeen lege proiektua onartu du, "beharrezkoa" denean... [+]
Flamenco On Fire jaialdian ospatu dute ijito komunitatearen, flamenkoaren eta pilotaren arteko harremana. Iruñeko Alde Zaharreko Mañueta pilotalekuan antolatu dute jaialdia, eta bertan omenaldia egin diete lau pilotari ijitori.
Eskubide linguistikoen ikuspegi integratzaile baten eskaintza dugu gaurkoa.
Espainiako supremazismo linguistikoa osasuntsu eta bizkor ageri zaigu, “hooligan” samalda anitz baten babesaz eta komunikabide indartsuez sustatua. Azken aurreko lagina Santi Martinezena... [+]
Euskal Herri osoan —beste herrialdeetan bezalatsu— jairik ez da falta. Negu giroan ere asko badira ospatzen direnak, uda-garaian ez da festa gabeko egunik. Egun-argi luzeak eta gau epelak jendea etxe zuloetatik kanpora, kalera ateratzeko aproposak dira eta jai giroan... [+]
LABek jakin ahal izan duenez, Iruñeko garraiolari bat hil da asteazken goizaldean Erriberrin, lanerako zerabilen kamioia bidetik atera eta irauli ostean.
Azken asteetan bolo-bolo dabil Poliziaren eta, zehatzago esanda, Ertzaintzaren gaineko eztabaida. Tamalez, eztabaida piztearen arrazoia ez dira horiek Euskal Herri Langilearen kontra erabiltzen dituzten biolentzia eta jazarpen sistematikoa. Horren ordez, Ertzaintzaren eta bere... [+]
Hainbat lagun errepidera atera dira Palestinako banderak eta Gazako genozidioaren aurkako mezuak eskuan, eta Israelgo taldeko txirrindularien taldekako asteazkeneko erlojupekoa oztopatu dute. Etaparen ondoren argitaratutako ohar batean, taldeak manifestarien "ekintza... [+]
Bozketa arauei dagokionez hainbat aldaketa bideratu zituen maiatzaren 21ean bozkaturiko legediak. Bozkatzeko prozedura argiturik, abuztuaren 27an eman du hauteskundeen agendaren berri Frantziako Gobernuaren bozeramaileak.
LAIDA ikerketa taldeak Bermeoko Arrantzaleen museoan abuztuaren 28 eta 29 antolatutako ikastaroan egingo duen hitzaldiaren sintesia da Arestiren ekarpen artistikoa nabarmentzea.
Abuztuaren 9an errekor berria ezarri zuen Estefi Etxebestek (Ituren, Nafarroa, 2002) Sunbillako Ramon Latasa pilotalekuan. 100 kiloko harria 59 aldiz goratu zuen, eta 2014an Idoia Etxeberriak ezarritako 56 altxaldiak gailendu.
Artikulu honek badu testuinguru bat lerroburuaren gainetik, Hernaniko Udalean Kontxita Beitiak aurkeztutako Euskal Euskal Errepublikaren aldeko mozioa onartu ez izana. Harira!
Prozesu heterokronikoa
Kultura judeokristau, musulmana eta platonismoaren ustez, denbora aurrera... [+]