Zer demontre gertatzen ote da, bada, hiri horretan, Euskal Herritik hainbeste joan eta gero itzultzeko bidea ahazteko? Bartzelonako euskaldunen kasu bitxia aztertu asmoz, oraingoan maletan lupa bana sartuta abiatu gara Bartzelonara, ikerkuntza kazetaritza egitekotan. Asteburu batez infiltratuko gara bertako etorkin euskaldunen artean. Hiriko zokoak miatuko ditugu, misterio horren iturburua deskubritu arte.
Sei orduko bidaiaren ostean, autobusetik erdi mareatuta jaitsi gara. Ez dugu ezer arrarorik sumatu. Hori bai, dudarik gabe Katalunian gaudela baieztatu digu parean dugun kartelik handienak: «Xurreria» jartzen du, alajaina. Zer da, katalanen gosaltzeko tokia ala xur famaren kartela?

Euskal tribua normalean hor ibiltzen dela eta, auzo gotikora jo dugu zuzenean. Eta pentsatzen hasiak gara ez ote garen Donostiako alde zaharrera etorri. Sagardi, Euskal Etxe berria, Txakoli... Hau euskal tabernaz josia dago! Hertzainak edota Mikel Markez entzuten ari gara, pate pintxoa eskuan eta aldi berean sagardo basoari eutsi ezinik. Hemengo zotzak ez omen dira hortzak garbitu orduko botatzekoak. Denak jaso, eta horiek kontatuta ateratzen ditu kamareroak kontuak. Euskaldun jende ezagun ugari ere ikusi dugu, hormako txalapartaren argazkiei disimuluan begira.
Kamarero gehienek ere labela daramate. «Euskaldunek oso fama ona dute ostalaritzan. Erraza da tabernan lana aurkitzea» dio Eneko Narbartek. Bartzelonako gazte honek aita, Jabier, aranoarra du (Nafarroa). Baina gaztetan etorri zen Bartzelonara, lan bila. Semeak Bartzelonan jaio eta hazi dira, baina ez dituzte Euskal Herriko festak galtzen. Eneko bera hartu dugu gure gidari. «Nik euskara Bartzelonako kaleetan berreskuratu nuen» dio Enekok. Etxean jasotako hizkuntza, badauka non hitz egina.


Baina behin etxetik aterata, ez gara Euskal Herriaren «enbaxadetan» bakarrik sartuko! Kalean atzera eta aurrera ibili gara.
Zortzi aldiz pasatu kale beretik, eta sekula ez duzu berdin ikusiko. Agian horixe da Bartzelonaren ezaugarri nagusia: nahasketa. Kaleko artista bakoitzak badu Rambletako bere betiko izkina edo txokoa ongi irabazia. Mugitzen ez den karateka, argazkiak baino marrazki errealagoak egiten dituen margolaria, bere miseriak erakutsiz bizi den eskalea...
Parean pasako zaizkizu exekutibo gorbatadunak, makarrak, burkak, txapelak, pijoak, horteroak... Bartzelonan ez dago arraroa izaterik, eta zerorrek ikusten duzu zeure burua besteena bezain zelebre (horrelako barietatea egon, eta zer egiten dut nik hain «normal», hain moja zintzo itxura honekin?).
Antzeko nahasketa dago hizkuntzekin, usainekin, zaporeekin. Sartu gara taberna italiarretan, Pakistangoan, galiziarrean, japoniarrean, juduen postuan falafela hartu gabe ezin pasa, eta etxerako butifarrak eraman beharko...
Nahi adina plan egiteko aukera ematen du Bartzelonako gauak. Taberna lasaietan berriketak luzatu, trabestien ikuskizunetan tximak askatu, bakailaoaren erritmoari eusten ahalegindu... Guk Gracia auzoko gaztetxean bukatu dugu gaua. Okupatutako etxe zaharrari erabilpen berria aurkitu diote bertako gazteek, barra bat jarrita. Independentziaren aldeko pintadak eta poliziaren aurkakoak ikus daitezke barruko gelan. Estetika Euskal Herriko gazte mugimenduaren beretsua da, baita lemak ere. Eta «La polla»ren musika dantzatuz bukatu dugu.


Aurreko astean Ruper Ordorikak jo zuela, hurrengoan Fermin Muguruza joatekoa dela... Bartzelonatik Euskal Herriko talde asko pasatzen da. Ikasleak direla edo bertan bizi direnak, ez zaie entzulerik falta izaten. «Plater konbinatua» bazkaldu nahi izan dugu: Bartzelonako eta Euskal Herriko musikariak elkartzea, alegia. Joseba Tapiak komentatu duenez, «urteak daramatzagu hona etorriz, eta hemen ere badugu publikoa. Iruditzen zait oraindik musika ezberdinekiko jarrera hobea ote dagoen hemen. Baina uste dut Bartzelonan ere hori galtzen ari dela. Hemen ere komertzioak agintzen du» Carles Belda trikitilari katalanak ere jarri digu saltsa pixka bat bazkaritan. «Musika mota bat herri bati lotzea erlijioa iruditzen zait», ziurtatzen du. Trikitiari mugaz kanpo atera dizkiogu tripak, beraz.


Arratsaldean, Hizkuntza Eskola Ofizialeko euskara ikasleak topatu ditugu poteoan. Klase ostean mintza praktika egiteko modu aproposagorik ez dago, noski. Horietako ikasle batzuk aski ezagunak ditugu lehendik ere. Bertso saio bat ere galtzen ez duenik ere bada tartean. Halako batean Bartzelonatik etorrita Hernaniko Ereñozu auzoko elkartean azalduko da, bi bertso eskolen arteko desafioa ikustera. Beste ikasleren bat, berriz, euskalkien amorante handia da, eta zubereraz kantuan jarri zuen Maialen Lujanbio...
Auzo txinoan dagoen Pakistango jatetxera joan gara, bertso afari berezi xamar bat egitera. Quebab platera bukatzerako, denok hasi gara kantuan. Katalan azentudun «euskalki» berezi horretan mintzatzen diren ikasleak bertsotan ikusita, Ainhoa Aranburu euskara irakaslea zoratzen dago: «Aditz laguntzaile bat jarri behar dutenero denbora behar dute pentsatzeko, eta aldiz bertsotan bat-batean aritzen dira, neurtuta eta errimatzen! Nik puntu bat entzuten dudanean zazpi-sei silabak ongi neurtuta, flipatu egiten dut. Hor magia bat dago, zerbait berezia gertatzen da, azalpenetatik kanpo dagoena».
Ikusi arte, ez genuen asko pentsatuko Bartzelonan bertso eskola bat bazenik. Ainhoak kontatzen duenez, «duela bi urte sortu zen ‘Si cola cola, bertso eskola’ (si cuela, cuela gazteleraz). Azken urratseko jendearekin hasi ginen. Aurten hirugarren mailako jendearekin hasi gara, euskara menderatzen ez duen jendearekin. Eta planteamendua ezberdina da, gehiago da hizkuntzarekin jolastea».

Bertsoa ez omen dute euskara ikasteko terapia gisa hartzen. Komunikatzeko eta jolaserako baizik: «Sortu den kimika hori aprobetxatu egin behar da. Gauza bat da klasean egiten duguna, baina politena da ez dela horretan gelditzen kontua. Ikasleak euren artean aritzen dira bertsotan posta elektronikoz. Euren artean harremanetan jartzerakoan bertsotan idazten diete elkarri» gehitzen du Ainhoak.

Gaur gauerako txoko bat egin digute ikasle pisu batean. Horrelako pisu asko aurkitu genitzake Bartzelonan. Fisioterapia karrera euskaldunez betea dago, baita artearen munduko ikasketak ere. Euskal etxera gehien inguratzen direnak ere ikasleak dira. «Honaino etorri egin behar da, zer eta leitzar bat ezagutu edo Arrasatekoren batekin ligatzeko!» entzun diogu bati baino gehiagori.
Batzuk erabat murgiltzen dira Kataluniako bizimoduan eta besteek denbora gehiago ematen dute euskaldunen artean. Baina Euskal Herrian kalean pasata justu-justu agurtuko zenukeenak, Bartzelonan hirugarren hitzerako gonbidatzen zaitu bazkaltzera bere etxera. Distantziak elkartu egiten du.
Lanean hasteko nagiek eta ikasle bizitza luzatzeko tentazioak erakartzen ditu gazte asko Bartzelonara. Klasera joan gabe, kale bueltan ibilita egunero ikasten da izugarri horrelako hiri batean.
Aisiaren gida da ikasleen agendarik onena. Egunero ba omen dute film, antzezlan edo kontzerturik ikusteko aukeran.


Bertan bizitzen urteak daramatzatenek ere aldiro deskubritzen dute ezezaguna zitzaien hiriko txoko edo paraje berriren bat. Gu, zer esanik ez, justu-justu zaporea hartzera iritsi izanaren sentsazioarekin geratu gara. Maletak egin, eta Ranbletako iturriari jo diogu trago. Kondaira egiazkoa bada, ur hori edanez gero berriro itzuliko gara Bartzelonara. Baina luzeegia ere ez diogu jo, iturri horren erruz bertan geratu diren asko daude eta...