«KALERA? BAI. BAINA EZIN DITUGU ONTZI GUZTIAK ERRE LEHEN OLDARREAN»


2002ko urtarrilaren 20an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Urtarril honetako 10ean bukatu zen Eusko Jaurlaritzaren Giza Eskubideen aldeko kanpaina. Kanpaina hauen eraginkortasunez jardun genuen Justizia sailburuarekin, abiapuntu gisa-edo. Balio al dute zerbaitetarako?:«Nik dudaren bat ere badut. Ez dakit jendea zein neurrian jabetzen eta kontzientziatzen den hedabideetatik zabaltzen denaz. Edonola ere, giza eskubideen defentsak -publizitate kanpainaz gainera- kanpaina iraunkorra izan behar du».

Justizia sailburuaren iritziz, giza eskubideen alorrean aurrera egiteko administrazioak eremu guztietan inplikatu behar du, honelako irizpidetan oinarriturik:«Giza eskubideena kontzeptu orokor bat da. Ez da, ezinbestez giza eskubideen sailkapena egin behar. Giza eskubidea bizi eskubidea da, baina bada ere ideologiaren askatasuna. Esaterako, herri baten partaide gisa norberak nahi duena erabakitzea. Eskubide orokorra izan arren, defentsa ikuspuntu bakarra izan behar dute giza eskubideek».

Kanpainak bi sektoreen aldetiko kritikak jaso ditu ordea; PPren eta Batasunaren aldetik.
Hori aurreikusia zegoen; PPren aldetik bereziki. PPk Legebiltzarrean interpelazio bat jarri digu galdetuz, ea zergatik sartu dugun kanpainan herriek beren etorkizuna erabakitzeko duten eskubidea. Gezurra dirudi, bere burua demokratikotzat jotzen duen alderdi batek herri baten nahia galarazi nahi izatea; aberrazio bat da. Batasunaren aldetik ere, zenbait kritika izan da. Bide onean ari garela esan nahi du ote horrek? Kanpainan, hala ere, ezin izan dira herri honetako sentsibilitate guztiak islatu, garrantzizkoenak baizik. Oro har, bizi eskubidea eta herri gisa gure etorkizuna erabakitzeko eskubidea islatu nahi izan da.

Sentsibilitateak sentsibilitate, hor dugu Iratxe Sorzabalen kasua. Nola heltzen dio zure sailak tortura kasu bati?
Justizia saileko giza eskubideen batzordea aritzen da esparru horretan. Iratxe Sorzabalen kasuan ez ginen inork deituak aritu izan, ofizioz baizik. Hau da, torturak agertzen zituzten irudi oso adierazgarriak ikusi genituenean, ofizio lanetan jardun genuen. Espainiako arartekoarengana eta Barne Ministeriora jo genuen. Beharrezko diren datuak eskatu ondoren, lan plangintza bateratu bat eskatu genien. Barne Ministerioaren aldetiko erantzuna hutsaren hurrengoa izan da. Beraz, horrelako kasu batean norbaitek zerbait ezkutatzen duenean giza eskubideak urratzen ari da.

Ezin da haratago joan administrazioaren bidetik?
Guk ezin dugu salaketaz haratago joan, baina hori beti egingo dugu. Ez gara delituzko ekintzen aurrean ezkutatuko. Madrilgo Parlamentuan diputatua izan nintzenean ez nuen atzera egin, eta gaur egungo karguan ere ez dut egingo.

Eguberriotan euskal presoen eskubideen urraketa gogoratu diozu Madrilgo Gobernuari. Presoen senitartekoek, zure agerpena garai horretan egiten den ohikotzat jo dute. Hitzetatik ekintzetara pasatzeko eskatzen dute.
Legealdiaren hasieran, presoen gaian eman beharreko urratsak aztertu genituen Eusko Legebiltzarreko Justizia eta Barne Batzordean, hau da, presoen sakabanaketaren aferan eta espetxeetako transferentziaren aferan. Lehentasuna duten aferak dira, sakabanaketa auzitegiek jarritako zigorrei erantsitako gehigarri bat dela diogu betiere, onartezina dela. Gaia, oraindik ere, Madrilgo Justizia ministerioarekin aztertzeko daukagu. Presoen eskubideen urratze erabatekoa irmoki salatzen dugu. Ez da Eguberrietako jarrera edo agerraldi bat izan. Halabeharrez, gure txostenaren agertze publikoa Eguberri garaian eman da, baina guk presoen eskubideen alde lanean segitzen dugu.

Justiziaren esparruan zertan daude herritarrek euskaraz tratatuak izateko dituzten eskubideak?
Bi atal daude: batetik, justizia zerbitzuetako funtzionarioena dago. Eskuduntzak transferituak izan arren, tratua, oraindik ere, estatuko funtzionarioen esku dago. Estatuko Kontseilu Judizialaren menpe dauden funtzionarioak dira. Normalizazio linguistikoan urrats bat eman nahi dugun bakoitzean arazo gordin bat dugu administrazioan dihardutenekin, euskara erabiltzeko unean konstituzio-kontrakoaren helegite bat jasotzen dugu. Ez digute aurrera egiten uzten. Ikaragarria da, euskara EAEko hizkuntza ofiziala izanda ere, Estatuak traba zorrotzak jartzen ditu euskara ez dadin euskal administrazioan erabilia izan.

Fiskal, epaile eta magistratuen arloan nola dago euskararen erabilpena?
Epaile eta magistratuen %33k euskarazko ikastaroak segitzen ditu; bizpahiru urtetan epaiketa bat euskaraz jarraitu ahal izateko gauza izango dira. Fiskalen kasuan, portzentaia %13ra jaisten da. Kolektibo honen ezaugarriak ezberdinak dira, fiskalak estatuan barrena dabiltza-eta. Zoritxarrez, epaiketa bat euskaraz egin ahal izateko aukera bakarra itzultzailea erabiltzea da. Aukera honen bitartez, epaiketa ez da normaltasun gutxieneko batez burutzen ahal, ordea. Itzultzaileen bitarteko epaiketak freskura galtzen du. Epaiketak euskara hutsez burutuak izan daitezen plangintza berri bat garatzen ari gara 12 epaitegietan. Aurreratzen ari gara, baina gustatuko litzaigukeena baino astiroago.

Eusko Jaurlaritzak ez du Kontzertu Ekonomikoaren hitzarmena berritu ahal izan Madrilgo Gobernuarekin. Azaldu iezaguzu Juan Jose Ibarretxe lehendakariaren jarrera, mesedez?
Ibarretxeren jarrera gobernu sendo baten jarrera da. Madrilgo Gobernuak, Mayor Orejak edota Redondo Terrerosek (bere unean) espero zutena baino herritar gehiagoren sostengua du Eusko Jaurlaritzak. Gobernu honek EAEko herritarrak gobernatzeko agindu morala du eta prest dago Madrilgo Gobernuarekiko oldartsu aritzeko. Guk ez dugu enfrentamendua bilatu, jarrera hau Madrilgo Gobernuaren jarrera despota eta autoritarioa dela-medio etorri da. Areago, Jose Maria Aznarren jarrera faxista eta ez demokratikoa dela esango nuke, bere irizpideak basatiki ezarri nahi baititu. Ez gaude prest Espainiako Gobernuak modu aldebakarreko batez inposatu nahi duena onartzeko. Kupoaren kasuan, inork ez digu justifikatu 191.000 milioi pezeta (1.148 milioi euro) ordaintzea. Gure kontuen arabera 151.000 milioi pezeta (907,5 milioi euro) pagatuko dugu, ez dugu euro bat gehiago pagatuko.

Behin egoera honetara iritsita, kupoa ez ordaintzea ez litzateke bidegabekeria bat izango, edo bai?
Gauza bat da barne nahiek eskatzen dizutena. Nik, espainola ez naizen aldetik, Espainiako administrazioari ez nioke ezertxo ere itzuliko. Baina horretarako, gure herriaren ekonomiak errealitate oso bat iritsi behar du oraindik ere, bere independentzia politiko osoa, kasu. Ez gaude une horretan.

n Carlos Garaikoetxeak Kontzertua defendatzeko kalera ateratzeko aukera aipatu du. Gobernutik, zuk nola ikusten duzu aukera hori?
Kalera? Bai. Prozesua luzea da, ordea. Ezin ditugu gure untzi guztiak erre lehen oldarrean. Jaurlaritzak Kontzertuari buruzko agiria plazaratzean bere lehen oldartzea burutu izan du. Euro bat gehiago ez pagatzeko nahiz Espainiako Gobernuak ez gaituela Europako mintegietan ordezkatuko baiezteko borondatea agertu du. Euskal gizartea, eman beharreko pauso guztiez informatua izango da aurrerantzean, baina pauso guztiak ezin dira une bakar batean eman.

n Eusko Alkartasunaren planteamenduek ba al dute eraginik gobernuan?
Bai, jakina. Horrela ez balitz, ez EA ez ni, ez ginateke gobernu honetan egongo. Boterean egotea garrantzizkoa bada ere, ez gara horregatik soilik, xede politiko jakin batzuengatik gaude. EAk ez du atzera egingo, ez Estatutuaren defentsan, ez herri honen burujabetasunaren bidean. Eta xede horretan Ibarretxe lehendakariak ere ez du atzera egingo.

Eusko Legebiltzarreko aurrekontuak aipagai orain. Nola interpretatzen duzu Batasunaren jarrera aldaketa?
Batasunak ganbarara itzultzeko bere arrazoiak izango zituen. Burutu duen plantoa kaltegarria izan da EAEko gizartearentzat, hala ere. Bere jarrerak ez zuen zentzurik, eta ez dakigu zergatik aldatu izan duen bere jarrera. Guk ezein alderdirekin negoziaziorik ez dela izan, baiezta dezakegu. Batasunak egoera bat ikusarazi nahi izan zuen, baina, nonbait, PPri eta PSEri jokoa egiten ari zitzaiela ohartu zen. Baliteke, lehen jarrerak bere barne lerroetan eztabaida sorrarazi izana, eta ondorioz, itzuli izana. Zaila da arrazoia ezagutzea, ordea.

Gobernu honen asmoetako bat herri kontsulta burutzea da. Legealdi honetan?
Kontua ez da legealdi honetan edo hurrengoan egitea; bihar edo etzi, alegia. Ez da berez egin beharreko kontu bat. Inportanteena da planteamendu horren kontzientzia ez galtzea. Gu xede horretara joateko behartuta gaude. Xede hori tinko atxiki behar dugu, euskal gizartearekin dugun konpromiso bat da, gure interesen arabera praktikan jarri behar dena. Ekimen hori aurrera ateratzeko beharrezkoak diren bitartekoak modu zuzen eta egoki batez landu behar ditugu, gizartean ez dadin porrota moduko bat eman.

n Ez gaude kontsulta egiteko unean.
Ez gaude unean denok dakigun arrazoiarengatik. Alegia «ez dago herri kontsulta biolentzia dagoelako eta biolentzia dago ez delako herri kontsulta» zirkulu itxi horrekin hautsi behar da, eta hori biolentzia praktikatzen dutenen esku dago. Pauso hori emanez gero, askoz arrazoi gehiago izango dugu kontsulta gauzatzeko.

n Zuk nola formulatuko zenuke kontsutarako galdera?
Honelatsuko terminoetan: «Zein izan behar du Euskal Herria eta Estatuaren arteko harremana: oraingo autonomia estatutua, estatu federala edo independentzia politikoa». Baina, hori baino lehen herri honen autodeterminazio eskubidea onartzea dago. Ez da autonomia, ez federalismoa ez independentzia. Autodeterminazio eskubidea onartu ondoren, euskal indar politikoek edota gobernuek herriari egin behar lioketeen galdera da. Nire erantzuna independentzia da

LAGUNEK ESKATUTA POLITIKARA BERRIRO ERE
Agurainen jaioa da 1950ean. Bederatzi urte eman ditu politikatik at, MCCn. Primeran bizi zela, orain baino hobeto, esan digu. Politikan jende berria behar dela iritzita, bere nahi eta usteekin kontradikzioan itzuli da politikara, EAko lagunek eskatuta. Madrilgo Gobernuak euskal abertzaletasunaren aurka daraman oldarkortasunak kitzikatua ere bai.

Enpleguaren etorkizuna «2003. urterako desenplegu-tasa %9,8ra jaiste a aurreikusten dugu EAEn»
Joan den irailaz geroztik bereziki, ekonomiaren atzerapena antzeman da mundu mailan. Zein da une honetan Euskal Autonomia Erkidegoko (EAE) enplegu-tasa? Atzerapenik emango al da bertako ekonomian?

EAEko enplegu-tasan atzerapen bat baino moteltze ekonomiko bat izan da. Uneon, desenplegu-tasa %10,5 eta 11 artean dago. Gure sailean moteltze hau aurreikusia genuen, eta enpleguaren aldeko plangintza bat lantzen ari gara 2003. urtera bitarte. Ordurako, desenplegu-tasa %9,8ra jaistea aurreikusten dugu. Gure xedeak betetzeko bi puntutara gaude, eta lortuko dugulakoan gaude. 2003rako EAEko enplegu-tasa Espainiako enplegu-tasaren gainetik egongo da. Europako batez besteko %7,5ra hurbiltzea da gure nahia.

«35 orduko lan astea» gauzatu al daiteke legealdi honetan?
Oso zaila ikusten dut lan esparruko 35 orduen aplikazio zorrotza gauzatzea; gehiago aurreratu behar dugu ordea. Bitartekoak jartzen ari gara, aplikazioak lan enpleguaren banaketarekin eta langabeziaren tasarekin zerikusi zuzena du. Patronalari ez zaio neurria gustatzen, baina gu ez gara patronala, administrazioa gara eta legealdi honetan aurrekoan egin zena baino gehiago egin nahi dugu.

ETT (Aldi baterako enplegu-enpresak) delakoak gaizki ikusiak dira langabetuen artean. Zein da zure iritzia?
Sail honi ETTak gustatzen ote zaizkigun? Bada, ez gehiegi. Guk enpresa eta langileen arteko harreman zuzena hobesten dugu. ETTak langileen eta enpresarien bitartekoak dira, eta langileak galtzen du. Guk hemendik, ahal dugun neurrian, kontratazio zuzena sustatzearen alde egiten dugu, baina horrek ez du ere esan nahi ETT enpresak bertan behera utzi behar direla.

Zure sailak Gasteizko «Gamesa»ko aferan enpresak zabalduriko lan espedientea onartu izana kritikatu du ELAk.
Gamesako gaia usteltzen ari zen enpresaren eta sindikatuen arteko harremanen bidetik. Konponbide bat aurkitzeko onartuak izan ginen enpresa eta enpresa batzordearen aldetik. Afera, handi-handika, konponbidean jarri dugu. LAB, USO eta UGT, aldeak alde, bat etorri dira gure planteamenduarekin. ELAk eskubide osoa du nahi duena defendatzeko, baina guk aurkeztu genuen proposamena langileen %90ak onartu eta sinatu zuen puntuz puntu. Beraz, langileen gehiengoak onartzen badu eta langile hauetako batzuen sindikatuak ez badu sinatzen, bada sindikatuak langileen jarrera kritikatzen du gurea baino. Jakina, guk ere nahi genuen lanpostu bakar bat ez galtzea, hori da gure betebeharra.

«Langilea bere buruaren jabe, bere egitekoaren jabe, bere lan pentsamenduaren jabe» dio kooperatibismoaren esloganak. Ba al du gaurkotasunik egungo ekonomia globalizatuan?
Kontzeptu hori bizirik dago. Planteamendu hori sozialista-autogestionarioa da, enpresa barruan ere defendatzeko planteamendu bat, eta gure kooperatibeetan eutsi egiten zaiona. Belaunaldi berrien artean denetarik dago, noski. Baliteke Arizmendiarrieta, Ormaetxea edota Larrañaga bezalako aitzindarien espiritu kooperatibista horren bizirik ez izatea, baina kontzeptu orokorra hor dago, ekonomiaren globalizazioarekin edo gabe


Azkenak
11 urteko mutil bat hil da, igandean Bilboko igerileku batean bero kolpea jasan eta gero

Bilboko Errekalde auzoko igerileku batean gertatu zen ezbeharra. Larrialdi zerbitzuek erreanimazio lanak egin zizkioten adin txikikoari, eta Gurutzetako ospitalera eraman zuten; hiru egunetara hil egin da.


Ostiraleko bileran Putinek su-etena onartu ezean, Trumpek dio “ondorio larriak” izango direla Errusiarentzat

Ostiralean Alaskan izango duten bileraren bezperan heldu da mehatxua. Friedrich Merz Alemaniako kantzillerrak deituta, gailur birtual bat egin dute asteazkenean Zelenskik, Trumpek eta Europako hainbat agintarik. Ukrainako presidenteak adierazi du Trumpen eta Putinen arteko... [+]


50 maliar inguru ari dira kale egoeran bizitzen Gasteizen asilo eskaera ebazten duten bitartean

Ostegunean eman dituzte asilo eskaera tramitatzeko lehen txandak: bederatzik lortu dute, irailerako. Eusko Jaurlaritzak ebazpena arintzea, eta migiratzaileak ostatzeko zentroetara mugitzea eskatu dio Espainiako Gobernuari.


Alberto Alonso (Gogora): “Txiki eta Otaegi ez dira erreferente; indarkeria, beldurra eta terrorea erabili zuten”

Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".


Jai eredua neurodibergentziatik aztertzen

Bilboko Aste Nagusia pertsona autistentzat irisgarriagoa izateko zenbait gako dakartzate Oihan Iriarte Eletxigerrak eta Iker Boveda Martinek, euren esperientziatik.


Ostiraletik aurrera berriz debekatuko dituzte nekazaritza jarduerak Nafarroan

Tenperatura igoera dago aurreikusita datozen egunetarako, eta, sute arriskuak ekiditeko, ostegun iluntzeko 20:00etatik aurrera debekatuta egongo da uzta lanak egitea. Aurretiaz ere neurriak hartuta zituen gobernuak, baina Zarrakazteluko sutea kontrolpean izanda, neurriak malgutu... [+]


Auzo ibilbideak
Atzoko eta gaurko borrokak gogoan

Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]


Ipar Euskal Herriko 158 herritan ur murrizketak ezarriko dituzte, alerta egoeraren ondorioz

Ostiraletik aurrera ur murrizketak ezarriko dituzte Euskal Hirigune Elkargoak barne hartzen dituen eta alerta egoeran dauden 158 herritan, eta metereologia zerbitzuek abisu horia ezarri dute trumoien arriskuagatik. Hego Euskal Herrian, berriz, leku ugaritako termometroek 40... [+]


Jaurlaritzak Bailen Energia enpresari Oionen bi parke fotovoltaiko eraikitzeko baimena eman dio

Bakoitzak 1.680 eguzki panel izango ditu, eta megawatt bateko potentzia. Enpresak hiru urteko epea izango du Muga eta Val izeneko instalazio fotovoltaikoak eraikitzeko. 


Delitugile migratzaileak zuzenean deportatzea proposatuko du Erresuma Batuko Gobernuak

Erresuma Batuko gobernuak proposatu du delituak dituzten migratzaileak berehalakotasunez deportatzea, ekainean onartutako legearen bide beretik. Lege horrek baimentzen du sententzien %30 beteta dutenak deportatzea; igandeko proposamenarekin ez dute zigorrik bete beharko... [+]


7 urteko ume bizkaitar bat hil da Errioxako kanpin batean, zehaztu gabeko arrazoiengatik

7 urteko umea oporretan zegoen Fuenmayorren (Errioxa). Logroñoko San Pedro ospitaletik Nafarroako ospitalera eraman zuten eta bertan hil zen. 


Israelek gutxienez ehun palestinar hil ditu azken bi egunetan, eta Gaza hiriaren aurkako erasoak gogortzen ari da

Astelehenetik asteazkenera bitarte eginiko aire erasoetan gutxienez ehun palestinar hil ditu Israelek, horietatik gehienak Gaza hirian, hura osorik okupatzeko asmotan. Gazako Osasun Ministerioaren arabera, 2023ko urriaren 7az geroztik 227 lagun hil dira elikagai eskasiagatik... [+]


Txikik eta Otaegik Zarauzko Udalaren aitortza behar dutela aldarrikatu du Sortuk

Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.


Piano bikaina, Biarritzen

Zer: Biarritz Piano Festival. Amaierako errezitaldia. Benjamin Grosvenor, pianoa. 

Egitaraua: Schumann eta Moussorgskyren lanak

Lekua: Biarritzeko ‘Espace Bellevue’.

Data: abuztuaren 8a.

-------------------------

Biarritz Piano Festival... [+]


2025-08-13 | Nagore Legarreta
Ibaiak begirada itzuli zigunekoa

Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]


Eguneraketa berriak daude