Erromako Elizaren ordezkari espainiarrak oso kezkaturik zeuden 1972ko urte hasiera hartan. Hiri eta hirixka urrutienetaraino begiak luzatu, Espainiatik emigratu beharrean aurkitu zirenen bizilekutaraino hain zuzen, eta erabat asaldatu zituen arazoa sumatu zuten: heziketagatik beren hizkuntza galtzera derrigorturik zeuden haien seme-alaba gaixoena! "Zaputz eta kalte izugarria" besterik ezin ekar zezakeen hark, nola ez Eliza Saindua artegatu? ZERUKO ARGIAk ere bat egiten zuen ardura harekin, baina urruneko haurren zorigaiztoak ezezik, gertuago zeuzkan neska-mutikoenak ere guztiz kezkatzen zuela nabarmenduz.

Horixe zen editorialaren izenburua, "Zaputz eta kalte ikaragarria". Arrazoia? Jarraian zihoana: "Danok dakigunez Tabera kardenala dugu Peninsulatik atzerrira joaten diranen arduradun nagusia, Elizaren aldetik. Kezkaturik daukagu lehendakari agurgarri au, erbestean arkitzen dituzten arazoetaz. Azkeneko urte ontan argitaratu duen eskutitzean ume atzerriratuen eziera-arazo larria aipatu digu. Onela dio beste gauza askoren artean: ‘Bihotz barruan itsatsitako zerbait dugu nork bere izkuntza. Zerbaitegatik artu izan da beti erri baten ezaugarririk jatorrena bezala’.
Eta aurreraxeago-edo: ‘Zaputz eta kalte ikaragarriak sortu besterik ez dezazke egin umearen etxeko izkuntza batbatean moztu eta izkuntza arrotzean irakaskintza jarraitzeak… Bi kulturek erdibitu dute ume atzerriratua. Ez bata eta ez bestea bereganatu ditu behar bezala'".
Argi mintzatua zen Tabera kardenala, eta ondo samar ulertu zion Z. ARGIAk esan nahi zuena. Haatik, bazen hartan guztian erabat konprenitzera iristen ez zen gauzarik ere, antza denez.
"Badauzkate, jakin dugunez, Gobernuak berak ordaindurik, gaztelaniazko eskolak ume atzerriratuentzat Parisen, esate baterako. Zalantzarik ez dago; aurrari lur berrian itsasten lagundu behar zaio. Piskana-piskana egin behar da joan dan tokiko kulturaren jabe. Ez diteke bapatean etxeko girorik moztu. Ori aurra bihurritzea eta erdibitzea da".

Horretaraino, konforme. "Baiña au, nork bere aragian jasandakoak daki ondoen. Hamaika ikusiak gaituzue, gure ikastetxeetan, erderarik ez genekianok. Ez genekian izkuntzan irakurri, idatzi, entzun eta ikasi behar. Tamala benetan! Zenbat ikara, zenbat atzerapen, zenbat denbora galtze! Saiatuena ere etsiaraztekoa eta ukaraztekoa zen egiaz jokabide makur ura. Eta onela gizaldiak eta gizaldiak Euskal Erriko seme-alabak, izkuntza eta kultura arrotzean ezi nahiez. Erderaz ondo zekitenen aurrean parregarri, arlote, gizajo eta ezjakin agertuz. Eskerrik, ikastolak sortzeari ekin zioten euskaldun jator batzuek. Eta galdutakoak berpizteari, indartzeari eta zabaltzeari. Baiña oraindik gorago jo behar dugu. Euskal Unibersidaderaiño iritxi behar dugu".
Asmo bezala, ezin hobea, bistan da, baina hutsean gelditzeko arriskuan zegoena ere bai dirudienez... Dena dela, garai hartako euskaldun orok ondotxo ezagutzen zuen egoera gogora ekartzea baino ez zen hura guztia... Baina zer zela-eta aurpegiratu ote zion, hain zuzen, zegoenerako hain keztatua agertzen zen Elizari? Bada, apika segidan azaltzen zuenagatik, hara:
"Eta bitartean? Euskal girorik ez duen ikastetxe gehiegi dago bazterretan. Elizaren erakutsiei jaramonik egiten ez dion ikastetxe asko. Fraille edo mojen ikastetxe gehienak edo denak agian".
Hortxe, beraz, gakoa! Erlijioso eta moja gehienen ikastetxeetan euskarari muzin egiten zitzaiola! Nolanahi ere, horiekin bukatu balitz euskararen aurkakoen zerrenda, gaitz erdi. Gehiago ziren, ordea:
"Eta zer esan delako eskola nazionalei buruz? Noizkorako legeak agintzen duen bi izkuntzetako eziera? Noizkorako eziera-legeak diona? Kondaira-zaleek begiak pozteko altxor bat izan dezaten urteen joanean? Larehunen bat eskola jasotzera omen doaz Gipuzkoan aur txikientzat. Gogoan izango ote arazo au? Kontuan edukiko ote etorkiñen bertakotze au? Eskola ugaritze au ez ote da euskal-eskolak ustutzeko arrisku gertatuko? Gutxienik berriak sortzeko zailtasunak bihurtuko?".
Zekienak, erantzun zezala