«1512-1530EKO BASAKERIA EZKUTATU DUTE»
Beraz, horrez geroztik ikerkuntzari buru-belarri ekin zenion.
Aipatu behar da, haatik, 1977an Elizondoko alkate bihurtu nintzela, eta horrek eragin handia izan zuen niregan. Bi arazo nagusi izan genituen: Mirentxu Purroy kazetaria ("Punto y Hora de Euskal Herria" agerkarikoa) espetxeratu zuten eta Bergarako alkateen taldean sartu ginen. 1980 aldean mendiak berreskuratu genituen. Ikertu eta kausitzen nuenari esker, herriz-herri eman nituen hitzaldiak, jende orok aurkikuntzen berri izan zezan. 1983 eta 1987 artean zinegotzia izan nintzen, ikastolak izan zituen iskanbilak pairatzeko. Liburu batzuk argitaratu nituen. Urte horietan, halaber, 1512ko konkistaren inguruan edireniko guzia gorde eta liburu bat egiteko asmoa nuen, baina azkenean lau liburu sortu dira. Argitaletxeren batek gehiegi zela erran zidan. Hondarrean, Txema Aranaz (Pamiela argitaldariko editorea) animatu eta dena liburu berean plazaratzea erabaki genuen.
Eta duela gutxi liburua aurkeztu berri duzu, bederatziehun orrikoa, "Navarra 1512-1530. Conquista, ocupación y sometimiento militar, civil y eclesiástico". Izenburua irakurririk, gaia agerian dela ezin ukatu, baina zergatik burutu duzu horrelako lan itzela?
Zer gertatu zen Nafarroan 1512 eta 1530 artean, zein izan zen nafarren jarrera?
Jende anitz hil zen?
Okupazio militarra basakeria izan zen, baina ezkutatu den basakeria. Iruñeak amore eman zuenean hiriburuko jendea hiltzea ekidin zen. Nafarroa Beherean guda handia izan zen, ihes eginiko guziak hor zirelakotz. Jende anitz hil zen, hamaika, baina bakarrik ematen zuten goi mailako hildakoen albistea, kapitain batena eta horrela, ez jende xumearena. Horrela, eta irudia ezosoa dela uler dezagun, heriotz zigorren berri bakarrik dugu baldin eta, ondasunak zirela medio, erreklamazioren bat bazegoen. Bertzenaz, ez. Adibide bat, Martin Leatxe notarioa. Bertze notario bati eman zizkioten bere ondasunak, horiek heredatzen ziren arren. Hor agerian da hil zutela, baina inoiz ez zuten hori aipatu. Horren berri dugu bertze notarioari emanikoaz aritu zirelakotz idazki batean. Heriotz anitz ezkutatu zen, eta egun ez dago zehazterik.
Zein ondorio izan du? Egun ere eragina du?
Gu nafar estatua ginen. Orain espainiar probintzia gara. Irakurleak berak hausnarketa egin behar du, irakurleak eta politikariak. Europako Batasunean, txanpon bakarra, helburu bakarrak, laster armada bakarra ere izango da. Nafarroak eta Euskal Herriak oro har ez du zertan ordezkaririk behar Madrilen. Europarekin harreman zuzena ukan behar da, bitartekaririk gabe. Hobe litzateke pertsonendako, administraziorako, ekonomiarentzako...
Hainbat egilek, Tomas Urzainkik kasu, liburu hau "definitiboa" dela azpimarratu du. Zuk uste duzu gaiaren gaineko ikerkuntza hagitzez gehiago sakontzen ahal dela? Datu, artxibategi lan gehiago burutzen ahal da?
Zein lan duzu orain eskuartean?
Lehenik eta behin, Hondarribiko setioa. Alardea militarrek zibilei eraginiko mozkorraldia da jendea ez ohartzeko hiltegirat eramanen dutela (harakina naiz). Gero, jai hori, nahi duten moduan ospa dezatela, baina bertzelako gauza da. Nik nahikoa erran dut zenbait artikulutan.
Zein da zure iritzia lurraldetasunaz, eta basko-nafar-euskaldun nortasunaz?
- «El ferrocarril europeo de Navarra» (Iruñea, 1982).
- «Alduide, corazón de Navarra» (Iruñea, 1983).
- «El A-mejor-a-mienten» (Iruñea, 1983).
- «Navarra frente al Estado. Negociaciones y convenios desde el siglo XVIII» (Iruñea, 1983).
- «Cien años de Gamazada» (Iruñea, 1993).
- «Juan de Jasso. Nabarro de San Juan de Pie de Port, vecino de Temixtitan, México, a partir del año 1502» (Iruñea, 1993).
- «Iturri-Ederra. Fomento de Elizondo. 111 años de administración vecinal» (Iruñea, 1998).
Artikuluak hedabideetan
«Deia», «Egin», «Navarra Hoy», «Bidasoa» eta «Gara»n, besteak beste.
Historia jardunaldietan irakurritako artikuluak
- «Las relaciones de Navarra con el Estado en la época de Primo de Rivera y sus consecuencias».
- «Navarra y la Constitución Española».
- «El sentir navarro de Luis Oroz Zabaleta».
- «Tudela en defensa de la independencia navarra»
Haritzalde eta Ekologistak Martxan Gipuzkoa elkarte ekologistek salaketa aurkeztu dute Gipuzkoako Fiskaltzan. "Prebarikazioa" eta "Ondasun publikoen usurpazioa" leporatzen dizkiete txaleta eraiki zuen Tavaro XXI enpresari eta Donostiako Udalari, etxearen... [+]
Astelehenetik ostiralera bitarte, 18 eta 35 urte arteko 80 gaztek mundu osoko hizkuntza gutxituen arteko harremanak sendotuko dituzte hitzaldi, mahai inguru eta mintegien gisako jarduerekin. Guztira 68 hizkuntza gutxituk izango dute presentzia topaketan, inoizko kopuru handiena.
Zerbitzu minimoek eragin handia izan dute Iruñerrian jaietan. Negoziazioan aritu dira, baina ez dute akordiorik erdietsi. Normaltasunez jardungo dute udan, eta irailean berrartuko dituzte lanuzteak.
Euskal Herrian euskara "hainbatetan ukatua edo bigarren hizkuntza bezala tratatua" dela salatu du EHEk, eta egoera hobetzeko hizkuntza politiketan jauziak egitea ezinbestekoa dela adierazi du. Hori dela eta, elkarretaratzeak egingo ditu Maulen, Donapaleun eta Baionan,... [+]
Etxe Zuriko maizterrak larunbatean iragarri zuen EB Europako Batasunaren esportazioei %30eko muga zergak ezarriko dizkiela abuztuaren 1etik aurrera, biak merkataritza akordio batera ez iritsiz gero. Horren aurrean, AEBei muga zergak igotzeko prest dagoela adierazi du EBk... [+]
Espainiako Gobernuaren estrategia politikoaren barruan mugitu du fitxa PSOEk: protagonista handirik gabeko irudi batekin jakinarazi dute akordioa, baina detaile gutxi emanda eta datarik ipini gabe.
Gutxienez hamahiru sexu eraso salatu dituzte hainbat emakumek, horietatik bi "intentsitate handikoak", eta besteak "arinagoak". Mugimendu Feministak gogorarazi du salatutakoez gain "sexu eraso gehiago" egon daitezkeela, eta lanean jarraituko duela... [+]
Eskarmentu ikaragarria –hitzaren adiera etimologikoan, besteak beste– dugu europarrok arma-lehiaketetan. Eta, paradigmatzat hartu ohi denetik, XIX. mendearen amaiera eta XX.aren hastapeneko hartatik, mende eta laurden igaro denean arma-lehiaketa kartsuenera itzuli... [+]
Eskualdeko ospitaleko zerbitzua ixtearen ondoren, ez dira Donostiako Ospitalean ere artatzen. Haurren larrialdietako arreta gabezia ere dirau. Lehen mailako arretako pediatria kolapsatuta dago eta ez dago haur-psikiatrarik.
Etxeko langileek jasaten duten "prekaritateari" aurre egiteko, "neurri zehatzak" biltzen dituen dekalogo bat aurkeztu du sindikatuak, Bilbon. Auzia lehenbizi Espainiako Auzitegi Gorenera eraman zuela jakinarazi du LABek, baina auzitegi horrek ez diola... [+]
Egoerak bere horretan segituz gero, Euskal Hirigune Elkargoak ez du izenpetuko EEP Euskararen Erakunde Publikoa osatzeko hitzarmen berria. Orain artekoa urte hondarrean bukatuko denez, baliteke 2026an ofizialtasunik gabe izateaz gain, hizkuntza politika bideratzeko egitura... [+]
Norbere gorputzaren gaineko erabakiez, estetika heteropatriarkalaren morrontzaz, kontraesanez eta musikaren industriaz solastatzeko baliatu dugu Arrigorriagako polemika: herri horretako jai batzordeak Vulkano orkestra festa-egitarautik kentzea erabaki du, ikuskizuneko... [+]
Europako Batzordeak, Batasunaren barne-segurtasuna indartzeko promesarekin, aspaldi lantzen ari den bide-orri bat aurkeztu du segurtasun-indarrek herritarron datuetarako sarbide eraginkor eta zilegia izan dezaten. Krimen antolatua, terrorismoa, haurren abusua eta antzeko... [+]
Hori da Munduko Osasun Erakundeak iragarri berri duen zenbaki ikaragarria. Horregatik, osasun arloko profesionalen CPTS taldeak prebentzio kanpaina berria plazatu berri du, publiko handia asaldatzeko.